Menu

Onderdeel van Pixfactory

Hoe fotografeer je door een microscoop?

Zo af en toe komt het voor... twee van je favoriete tijdschriften hebben een artikel over een onderwerp dat je fascineert… in dit geval fotograferen door een microscoop. Het tijdschrift GEA (van de stichting geologische activiteiten) over fotograferen van mineralen en Natuurfotografie Magazine over het fotograferen van wat er in waddenslib leeft. In dit artikel deel ik mijn ervaringen over hoe je microscoop fotografie aanpakt met relatief eenvoudige middelen zoals een smartphone.
De sieralg Micrasterias americana onder de microscoop, smartphone. Fotograaf: Cees van Roozendaal

Tijdens mijn studie biologie werd de interesse voor het kleine aangewakkerd. Je moest een microscoop hebben voor de studie en ik heb er van alles door bekeken. Na mijn studie was het geld van de verkoop van deze microscoop hard nodig, maar ik heb er nog altijd spijt van dat hij weg moest 30 jaar geleden…

Bij een zeer enthousiasmerende lezing over sieralgen bij de plantenwerkgroep van het IVN/KNNV in Assen is mijn slapende interesse voor microscopiseren weer wakker geworden. In 2017 kreeg ik van mijn vrouw voor mijn verjaardag een microscoop. Natuurlijk mocht ik hem zelf uitzoeken en ik had inmiddels wel bedacht dat ik het niet bij alleen kijken zou laten, ik zou ook foto’s gaan maken door de microscoop.

Het werd een tweedehands Olympus BH2 microscoop. Deze werd door mijn leverancier Joop (microscooptechnicus met een eigen bedrijf: TDKK) volledig nagekeken en van LED verlichting voorzien.

De adapter, los. Fotograaf: Cees van Roozendaal

Bij deze microscoop was helaas (?) geen kop waar ook een camera op bevestigd kon worden, maar de microscoop was uitgerust met een zogenaamd discussiestuk, een verlengstuk waarmee een tweede waarnemer kan meekijken met een aparte kop. Joop heeft er toen voor gezorgd dat op dat discussiestuk een adapter geplaatst werd waar mijn digitale spiegelreflex op kon worden aangesloten: een Nikon D500, de opvolger van mijn D80.

Tegelijk kocht ik er een adapter bij om mijn smartphone (iPhone SE) te kunnen aansluiten op één van de oculairen van de microscoop. Jammer genoeg bleek deze adapter onvoldoende kracht te hebben om de telefooncamera goed te kunnen uitlijnen en ben ik op zoek gegaan naar een andere adapter.

Deze adapter heb ik op internet gevonden en constructief gezien is het stevig klemmen geen probleem. Prettig voordeel erbij was ook dat deze adapter ontworpen was door een student en 3D geprint en dat hij zijn ontwerp bestanden op het internet gratis ter beschikking stelde.

De adapter op de microscoop gemonteerd. Fotograaf: Cees van Roozendaal

Ik vond het op een gegeven moment een beetje zonde om mijn D500 op de microscoop aan te sluiten. Was toch een flinke investering geweest en wat zou er gebeuren als ik de camera zonder lens etc. zou aansluiten op een losse T-adapter? Ik heb er toen een tweedehands D300 bij gekocht en die permanent op de microscoop gemonteerd. Mijn D500 blijft op die manier vrij om gewoon mee te fotograferen. Inmiddels is de D300 alweer ingeruild voor een D7100. Deze is veel rustiger wat spiegel en sluiterbewegingen betreft en zit qua resolutie in de buurt van de D500.

En hier doe ik het nu dus mee. (Nog) geen fancy extra apparaten etc. zoals Wim van Egmond, de schrijver van het artikel in Natuurfotografie Magazine ongetwijfeld heeft… Mijn Nikon sluit ik middels een gratis programma (DigiCamControl) aan op de PC. Voor het opmeten en catalogiseren van de sieralgen, gebruik ik een programma wat het werkgroepslid heeft ontwikkeld (MICAM).

DigiCamControl stuurt de de camera aan. Ik kan een deel van het beeld (digitaal) op het beeldscherm verder vergroten om zodoende de beste scherpte te krijgen en maakt de opname die het vervolgens opslaat in een map van waaruit Micam het weer ophaalt. Na bewerking in Micam worden de foto’s, eventueel voorzien van de soortnaam en wat andere gegevens opgeslagen op de harde schijf.

Zygospore (geslachtelijke voortplanting) van Staurastrum striatum. Fotograaf: Cees van Roozendaal

Veel foto’s maak ik met de smartphone. Alle foto’s bij dit artikel zijn dan ook daarmee gemaakt. Gewoon omdat dat verdraaid handig en eenvoudig is en de smartphone camera’s steeds beter worden.

Voor je een beetje kwaliteit uit je smartphone (en natuurlijk ook uit de andere manier van fotograferen) haalt is het van belang om de microscoop zo optimaal mogelijk in te stellen. Ik heb heel veel profijt gehad van het Internet daarbij. Er zijn diverse sites die duidelijk uitleggen hoe je dit moet doen (Ronald Schulte, MicroscopyU) en die ook de theorie erachter uitleggen. Ik ben dus grotendeels een autodidact daarin. Ik maakte in het begin ook gebruik van het boek “Das groBe Kosmos-Buch der Mikroskopie” van Bruno P. Kremer. Ook hierin staan heel veel tips, voornamelijk over hoe je microscoop preparaten kunt maken en optimaliseren, maar ook hoe je contrastverhogend kunt werken, want de meeste organismen in een waterdruppel zijn doorzichtig…….

Zo kun je het soms tegenkomen in een druppel…. Fotograaf: Cees van Roozendaal

Het is van belang om je smartphone met behulp van de adapter precies in de optische as van de microscoop te brengen en de juiste afstand van het objectief van de telefoon tot het oculair (het deel van de microscoop waar je door kijkt) te creëren zodat je een zo groot mogelijk beeld krijgt, zonder de randen van het oculair mee te fotograferen.

In het artikel in Natuurfotografie Magazine wordt heel specifiek gekeken naar wat er zich allemaal afspeelt in de biofilm welke zich in het wadslib bevind. Maar zonder dat je naar de wadden moet om te monsteren, kun je uit je eigen vijver of ander natuurlijk plasje al heel veel materiaal halen om te bekijken, te fotograferen en eventueel te filmen.

 

Het is ontzettend leuk om bv een beerdiertje tegen te komen….. een soort rupsje met 8 pootjes met daaraan kleine klauwtjes die tussen het materiaal rondscharrelt op zoek naar iets te eten. Of een zgn. rotifeer (raderdiertje) dat met een tweetal “radertjes” op z’n kop het water en de organismen die er in zitten naar z’n mondopening probeert te wuiven.

Omdat er heel veel organismen in een druppel (vijver) water kunnen zitten is het wel handig dat je kunt opzoeken wat je ziet. Het is geen determinatiewerk, maar het geeft je in ieder geval een richting: “Das Leben im Wassertropfen” van Heinz Streble en Dieter Krauter (uitg. Kosmos).

Voor mij zijn de sieralgen de kers op de taart. Hier zitten soorten tussen die het als kunstwerk prima zouden doen. Sieralgen hebben hun benaming te danken aan het feit dat ze zo sierlijk zijn. Wat te denken van deze Euastrum en Micrasterias . Er zitten ontelbare knobbeltjes, korreltjes enzovoort op die naast de fraaiheid van de vorm, voor de determinatie belangrijk zijn.

De sieralg Euastrum verrucosum. Fotograaf: Cees van Roozendaal
Micrasterias americana. Fotograaf: Cees van Roozendaal

De grootste sieralgen kun je als je goed kijkt maar net met het blote oog zien (ongeveer 0,7 mm groot), de kleinste zijn ongeveer 10 u ( = 10/1000 mm) groot, dat is ongeveer de 0,1 diameter van een mensenhaar. Heel veel van deze algen hebben alleen maar wetenschappelijke namen, maar een enkeling heeft een Nederlandse naam gekregen. Voor een mooi overzicht en fantastische foto’s verwijs ik naar de website van de auteur van het artikel in Natuurfotografie Magazine, Wim van Egmond. Eventuele verdere links zijn te vinden via desmids.nl.

Wat erg leuk en simpel is om te doen met je smartphone is het maken van filmpjes. Bij dit artikel zitten een paar filmpjes die met de smartphone zijn gemaakt. Een van een ciliaat, een organisme wat op de buitenwand van de cel allemaal zweephaartjes heeft waarmee het zich kan voortbewegen, één van een wormpje wat op een gegeven moment door mijn beeldveld bewoog.

Fotograferen met je smartphone en een microscoop is gewoon leuk en moet je doen…

 

Meer weten…

Websites waar ik veel aan heb gehad:

Tweedehands microscopen zijn oa te koop bij:

Boeken:

  • Das groBe Kosmos-Buch der Mikroskopie, Bruno P. Kremer, ISBN 978-3-440-12533-5. Uitg. Kosmos
  • Das Leben im Wassertropfen, Heinz Streble en Dieter Krauter, ISBN 978-3-440-11966-2, Uitg. Kosmos
  • An Introduction to Digital Photomicrography, Brian Matsumoto and Carol Roullard, ISBN 978-1 78500-304-2 (via Veldshop.nl)

NGVM

Wim van Egmond heeft het in zijn artikel genoemd, informeer ook eens bij de plaatselijke afdeling van het Nederlands Genootschap voor Microsopie (NGVM.nl). Zij kunnen je ook behulpzaam zijn bij de aanschaf van je (eerste?) microscoop…..

Kostenplaatje voor beginners:

  • Microscoop: € 150 – 400 (koop géén zgn. kindermicroscoop!)
  • Smartphone: € 100 – 1200 (maar bijna iedereen heeft er al één)
  • Smartphone adapter: € 15 – 50 (als het er maar één is die goed klemt)
  • Koppelstukken voor camera: € 100 – 300 (afhankelijk van merk camera en microscoop)

Natuurfotografie Magazine

Natuurfotografie Magazine cover nr 6 2019In editie 44 (november-december 2019) van Natuurfotografie Magazine lees je meer over microfotografie in het eerder aangehaalde artikel van Wim van Egmond over biofilm.

 

 

4 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

4 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: