De natuur terugbrengen tot de essentie, vormen benadrukken, rust creëren, een grafisch effect beogen, het beeld abstracter maken, vervreemden… ieder heeft zo zijn eigen beweegredenen om een foto in zwart-wit om te zetten, en het hangt natuurlijk ook van het onderwerp af wat de omzetting ermee doet. Sommige fotografen kijken als het ware in het veld al in zwart-wit, anderen zien pas later thuis dat een foto zich goed leent voor zo’n omzetting. In deze lijst een aantal heel verschillende, maar stuk voor stuk zeer geslaagde zwart-witfoto’s, toegelicht met the making of-verhalen en de keuze voor zwart-wit door de makers zelf.
1. Porte d’Aval; de steile krijtformatie in Étretat
Beroemd geworden door de 19e eeuwse impressionisten Claude Monet en Gustave Courbet, die hier vaak kwamen schilderen. Deze natuurlijke rotsformaties worden dagelijks ontelbare keren gefotografeerd, iets dat me er normaal gesproken van weerhoudt om op zo’n locatie te gaan fotograferen. Maar de vormen zijn tegelijkertijd zó intrigerend, dat je er meteen door gegrepen wordt. Ze hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Toen ik hier aankwam bij laagtij, liep ik als vanzelf en ongepland, zover ik maar kon gaan om de rotsformaties letterlijk zo intens mogelijk te ervaren. En dat was meteen ook het standpunt voor deze foto. In zwart-wit.
Veel van mijn foto’s zijn in zwart-wit. Niet omdat ik zo denk, of omdat ik neig tot depressiviteit, maar om de eenvoudige reden dat me dat het meeste brengt. In de natuur heerst chaos en ook de beelden die we voor ons zien, zijn een toonbeeld van die wanorde. Maar onze ogen en het visueel centrum in ons achterhoofd hebben een andere behoefte. Zij willen duidelijkheid en vereenvoudiging van de werkelijkheid om ze te kunnen overzien. Dat is voor mij de reden waarom vorm, balans, compositie en verbanden tussen verschillende gelijk getinte of getekende gedeeltes, zo ongelooflijk belangrijk zijn in een foto. Ik maak mijn foto’s in kleur, maar in gedachte zijn ze al zwart-wit. Eerst bewerk ik ze lichtjes in Lightroom om helderheden met elkaar in overeenstemming te brengen en pas als de kleurenfoto helemaal naar mijn zin is, ga ik naar Silver Efex voor de zwart-witbewerking. In het eindproduct is meestal geen plek meer voor kleur. Onderdelen in de foto met gelijke tinten grijs en gelijke structuur kunnen met elkaar een relatie aangaan. Lijnen en curves leiden het oog naar andere gebieden in de foto, waardoor er dynamiek ontstaat. Een evenwichtige compositie is een genoegen om naar te kijken. Kleuren zijn daarbij niet strikt noodzakelijk en leiden alleen maar af.
2. Mystic
Dit beeld met de titel Mystic is gemaakt in het Bijilo National Park in Gambia. Deze gier zag ik op grotere afstand zitten op een boomstronk die zowat aan de kustlijn stond. Nu probeer ik vaak, als het even kan, een niet-alledaagse opname te maken… en daarmee bedoel ik niet (te)registrerend en het liefst sfeervol. De situatie moet natuurlijk wel wat meezitten, en dat deed het hier. Op de voorgrond heb ik het struikgewas meegenomen in het beeld door er doorheen te fotograferen, waardoor een groenige waas ontstond rondom de gier. In de originele kleuropname is goed te zien dat de omgeving een combinatie van begroeiing en blauwe lucht is. En eerlijk gezegd miste ik toch ‘iets’… en dat iets vond ik toen ik het idee kreeg om eens te kijken wat het me zou opleveren als ik het naar zwart-wit zou omzetten. Het resulteerde in een wat vervreemdend, niet-alledaags sfeerbeeld. Zwart-wit kan soms verrassend uitpakken en het beeld kracht bijzetten; mist in Gambia, wie had dat ooit verwacht?
3. Wings
Vaak ga ik erop uit en zie ik wel wat ik tegenkom, maar de laatste jaren probeer ik ook wel vooraf een plan te maken. Dat plan omvat het onderwerp en hoe ik dat wil vastleggen. Daar zijn bepaalde weersomstandigheden voor nodig en natuurlijk de juiste uitrusting. Zo ook bij deze foto.
Vlak bij mijn huis is een klein veldje met in het najaar altijd zeer veel heidelibellen. Ik wilde een grafische compositie met de vleugels maken, het liefst met de vleugels van twee libellen. Voor een mooi grafisch effect moet de achtergrond wit zijn, de lucht is daarvoor heel geschikt. Dat betekent een laag standpunt zodat fotograferen met statief lastig zou zijn. Na enig zoeken vond ik twee libellen met de vleugels vlak bij elkaar. Door één van de planten met libel door middel van een klemmetje en tweede statief iets te draaien, kreeg ik de vleugels mooi in één vlak. Er is geen flits gebruikt, maar dat was ook een goede optie geweest. Thuis de foto iets gecropt zodat van de libellen zelf niets te zien is. Ik hou van creatieve natuurfotografie, met name van foto’s met een grafische uitstraling. Daarom werk ik regelmatig in zwart-wit. Vooral foto’s met veel contrast lenen zich daar prima voor.
4. Hunting the light
Normaal gesproken fotografeer ik het liefst in gebieden waar ik zo min mogelijk mensen tegenkom, heerlijk alleen op pad. Maar deze foto is gemaakt in een gebied waar het tegenwoordig een stuk drukker is met bezoekers. Het gaat richting zonsondergang en deze zilverreiger is rustig aan het jagen, wel iets op zijn hoede, maar duidelijk mensen gewend. Een handjevol fotografen passeert me en je ziet ze zichzelf afvragen wat ik nou zo bijzonder vind aan een ‘doodgewone’ zilverreiger. Het groepje loopt snel door, dus ik heb het moment weer voor mezelf en waar ik op hoopte gebeurt dan ook. De zon zakt precies mooi in lijn met de bomen en de begroeiing rondom het meertje, waardoor de zonnestralen prachtig de reiger en het water het laatste zonlicht meegeven. Ik schat in welke looplijn de reiger zal volgen en kies positie waar de zonnestralen het mooist neerdalen. Langzaam sluipend loopt de zilverreiger precies naar de positie die ik in gedachten had en kon ik deze foto maken. De zon zakt kort daarna onder en ik ga tevreden naar huis, blij dat ik eigenwijs gewacht heb op het goede moment dat de passerende fotografen niet voorzien hadden.
De reden om deze foto om te zetten naar zwart-wit is dat ik met deze foto juist de serene sfeer van de jacht wilde laten zien. De zilverreiger jaagt alleen, in alle rust, en maakt gebruik van de laatste zonnestralen. Die elementen wilde ik benadrukken (de jagende reiger, het laatste licht, de serene rust). Deze zonneharpen gaven een explosie aan kleuren en dat vond ik teveel afleiden, dus in de nabewerking bewust voor zwart-wit gekozen. Het ging mij niet om de kleurenpracht, maar om de laatste momenten van de jacht voor de zon onder zou gaan en met de keuze voor zwart-wit wilde ik die sfeer benadrukken. Persoonlijk vind ik zwart-wit fotografie een prachtige discipline binnen de natuurfotografie. Het is voor mij niet even een kleurenfoto omzetten naar zwart-wit, maar ik weet in het veld/op locatie bijna altijd al dat het een zwart-witfoto gaat worden.
5. TreeArt
TreeArt is een foto die ik in de herfst van 2016 gemaakt heb. Al jarenlang maak ik graag foto’s die eigenlijk uit twee opnames bestaan. In mijn cameramenu heet dat ‘meervoudige belichting’. Dat is niks nieuws trouwens, ook in de analoge fotografie werd deze techniek toegepast. Het leuke hiervan is dat je bezig bent om een eigen creatie te maken. Na jarenlang softfocus foto’s te hebben gemaakt en impressionistische foto’s, werd het voor mij tijd om eens wat nieuws te gaan verzinnen. Dat is altijd makkelijker gezegd dan gedaan en veel foto’s eindigen dan ook in de prullenbak. Creativiteit is domweg hard werken en doorzetten ook. De truc is om in de foto’s die het allemaal ‘niet zijn’ wel de potentie te zien. Zo heb ik eerst een middag gestoeid bij deze boom, waarbij ik steeds verschillende composities maakte van de stam en één van het blad op de grond. Bij mijn camera is dat middels trial and error. Op mijn display kan ik enkel het eindresultaat zien en kan ik niet tijdens het maken al zien wat het resultaat gaat zijn. Sommige camera’s (vaak systeemcamera’s) kunnen dat wel. Al deze foto’s zijn de prullenbak in gegaan, maar hebben mij geleerd hoe groot het blad op de stam moest gaan worden en hoe groot de stam zelf in beeld moest komen. Met dat in gedachten ben ik de dag erop teruggegaan en toen kwam al snel deze foto tot stand. Ik vind zwart-witfotografie prachtig, maar over het algemeen doen mijn foto’s het juist niet goed in zwart-wit omdat de compositie op kleur is gemaakt. Bij zwart-wit is de basis van de compositie contrast en tinten als geel en groen liggen dan vaak te dicht bij elkaar. Ik ben erg blij met deze foto omdat na een lange zoektocht naar een nieuwe insteek er iets uit is gekomen waar ik me niet voor hoef te schamen.
6. Reflections
Tjonge, durf ik zo maar een eigen foto te plaatsen bij een lijstje ‘indrukwekkende natuurfoto’s in zwart-wit‘… aan zelfvertrouwen geen gebrek. Nou ja, toch wel hoor, want ik probeer en experimenteer veel met de camera (en ook in zwart-witomzettingen) waarvan ik me dan afvraag of het wel wat is… Maar dat is een leuke zoektocht, waar toch af en toe foto’s uitrollen waar ik wel echt blij mee ben, zoals deze. En soms duurt het ook een tijdje voor je doorhebt wat werkt en voor je iets maakt wat ook echt mooi is. Maar hé, dat is toch eigenlijk vreselijk leuk, zo’n leer- en experimenteerproces?
Dit is een foto van de waterweegbree, waar ik na talloze veel te rommelige foto’s deze mooie sobere schoot. In kleur met het frisse groen vond ik hem ook al best aardig, maar ik dacht wel meteen dat hij in zwart-wit vast nog sterker zou zijn. De foto is hierdoor wat abstracter en ‘kunstzinniger’ geworden. Ik moet er wel bij vermelden dat ik een aantal storende frutsels in het water heb ‘weggepoetst’, eerlijk is eerlijk.
7. Grey heron
Een dagje met het gezin naar de dierentuin, dan gaat de camera natuurlijk mee. Uiteindelijk de hele dag geen fatsoenlijke opname gemaakt, het was donker en druilerig weer. Tot we op weg naar de uitgang bij een volière kwamen. De kinderen vergaapten zich aan kleurrijke flamingo’s, maar mijn aandacht werd getrokken door enkele vrije blauwe reigers die op het net van de volière zaten en zich op hun beurt vergaapten aan onbereikbaar lekkers op de bodem. Het patroon van de overlappende netten was op zich al een foto waard, maar het silhouet van de reiger maakte het af. De druilerige dag maakte de keuze voor zwart-wit evident, om de vormen te benadrukken.
8. Big old boy
Op deze foto staat Amos uit de Apenheul, gemaakt in de zomer van 2016. Amos is een van de twee Oerang Oetan-mannen in de Apenheul, wat je kunt zien aan zijn wangplaten. Hij heeft een vrolijk voorkomen en is aardig fotogeniek, maar hij is heus niet altijd goed op de foto te krijgen. Hier is dat wel goed gelukt en zie je goed zijn mooie kop met alle details. Het bescheiden lachje en de guitige ogen maken de foto voor mij extra waardevol. De foto is iets gecropt en bewerkt in Photoshop. Met behulp van Silver Efex Pro heb ik hem omgezet naar zwart-wit. Ook heb ik wat filters uit Color Efex Pro gebruikt om de zwarte achtergrond te krijgen. Ik koos voor zwart-wit, omdat kleur soms wat afleidt en nu de tekening en structuren van de kop extra mooi worden benadrukt.
Tot slot nog dit: Ik weet niet wat de beweegredenen van de initiatiefnemers van De Groene Camera-wedstrijd waren, maar een zwart-witomzetting was tijdens de eerste editie geen toegestane bewerking. Ik pleit ervoor dat dit een volgende keer wel zo is, mogelijk zelfs in een aparte categorie. Wat vinden jullie?
18 reacties
Dank voor de waarderende reacties, fijn om te horen! En natuurlijk vooral dank aan alle fotografen die zulke prachtige foto’s aanleverden… mét toelichting!