Abstracte natuurfotografie, deel 3: (extreme) details en vervreemding

Detail en macro

De detail- en macrofotografie is heel geschikt om ook eens te spelen met abstractie. Macro geeft je de kans om heel dicht op je onderwerp te kruipen en details te laten zien, die normaal niet erg zichtbaar zijn. Door juist de herkenbare delen van een plant, dier of bijv. korstmos weg te laten, blijft er een heel klein minilandschapje over van lijnen en vormen. Niet de plant is meer het onderwerp, maar de structuren.

Vervreemding

Door alle omgeving weg te laten in een foto, heeft de kijker geen referentiepunten meer. Er ontstaat een vorm van vervreemding: je ziet niet meer hoe groot een onderwerp is en daardoor kun je volledig op het verkeerde been worden gezet. Kleine dingen lijken opeens heel groot. Dingen die dichtbij zijn lijken opeens veraf. Ook een ander standpunt kan het gevoel van vervreemding versterken. Fotografeer ook eens loodrecht naar beneden (en kijk uit voor je eigen schaduw en schoenpunten)!

Richtingloos

De meeste camera’s maken rechthoekige beelden. En met dat formaat kunnen we iets uitdrukken. Brede foto’s versterken de weidsheid van een landschap. Het is niet voor niets dat veel landschapsfoto’s tegenwoordig op een 9 x 16 formaat worden getoond.

Een staande foto benadrukt juist de diepte en/of hoogte. Willen we abstractere beelden, dan kunnen we, naast het weglaten van allerlei elementen in het beeld, ook de richting van het beeld weglaten door de foto’s vierkant te snijden. En om het beeld nog vervreemder te maken, kun je de foto ook nog draaien en zelfs op zijn kop zetten. Alles mag: het gaat immers niet meer om het weergeven van de werkelijkheid.

Maar wat stelt het voor?

De meest gestelde vraag in een museum voor moderne kunst is denk ik “wat moet het voorstellen?”. De mens wil zich met een beeld vereenzelvigen en er iets concreets in zien. Ga eens met kinderen wandelen in een oud bos en bomen worden trollen, knoesten worden neuzen… De psycholoog Rorschach heeft zelfs een test gemaakt met abstracte afbeeldingen om aan de hand van wat de testpersonen erin zien, iets te kunnen opmaken over hun diepere persoonlijkheid. En dan is het cirkeltje rond: we proberen door veel elementen weg te laten een abstract beeld te maken, waarvan de kijker dan vervolgens weer zijn eigen beeld kan maken.

En dan kom je op het strand opeens zomaar ‘De Schreeuw’ van Edvard Munch tegen en belanden we van de abstracte kunst opeens in het expressionisme. Maar dat is een heel ander verhaal, misschien iets voor een volgende serie tutorials?

Dit was het derde deel van het drieluik over abstractie in de fotografie. Het eerste deel ging over lijnen en vormen en het tweede over dynamiek en beweging.

Voor iedereen die zich wat meer wil verdiepen in de creatieve fotografie raad ik het uitgebreide Praktijkboek Creatieve Natuurfotografie aan. En volgende maand komt twee indrukwekkende boeken uit: Grip op Creativiteit van Bart Siebelink en Beyond Oneness van Jan van der Greef. Alle twee bijzonder inspirerende fotografen die met creativiteit en abstractie bezig zijn!