Alles over tegenlicht, deel 2: Randlicht en zelfgemaakt tegenlicht

Randlicht

Randlicht of een brandrandje is misschien beter bekend onder de Engelse term ‘rim light’. Je zou het ook een contourlicht kunnen noemen. Het stamt uit de portretfotografie en slaat op een licht randje rond het hoofd, bedoeld om de persoon los te maken van de achtergrond. Dat randje wordt veroorzaakt door tegenlicht. Ook in de natuurfotografie zijn er veel toepassingen voor dit type licht.

Het beste effect bereik je door te zorgen voor een vrij fel licht achter je onderwerp. Hoe meer het licht van opzij komt, hoe zwakker het effect. Het licht hoeft niet per se recht achter het onderwerp te staan, maar van opzij bereik je geen randlicht effect meer. Belangrijk is dat het licht niet direct in de lens schijnt, dat veroorzaakt flare. Je kunt de lichtbron ‘afschermen’ met het onderwerp zelf, of door de lichtbron net buiten beeld te houden. Als dat onvoldoende lukt kan het nodig zijn je lens af te schermen zodat er geen ongewenst licht op valt.

In principe kun je een randlicht toepassen op elk onderwerp. Het sterkst werkt het echter als de contouren van het onderwerp behaard zijn (zoogdieren, planten) of een beetje doorschijnend zijn, zoals bij bloemblaadjes. Deze elementen vangen meer licht dan een glad oppervlak en zorgen voor een oplichtend randje.

Randlichten zijn vaak het mooist tegen een donkere achtergrond. Simpelweg omdat het contrast dan groter is en het meer opvalt. Op een lichte achtergrond kan het tegenlicht wegvallen.
Is het contrast wat sterker dan werkt het vaak mooi om het beeld te onderbelichten. Het beeld wordt donkerder en het randlicht springt er veel meer uit.

Zelf tegenlicht maken

Als natuurfotograaf ben je vooral gewend om met natuurlijk licht te werken. Dat licht heb je echter niet altijd in de hand. Dan is het handig als je zelf het tegenlicht kan regelen. Een kleiner onderwerp is dan wel zo handig; een flitser achter een hert plaatsen is nu eenmaal niet zo praktisch. Je kunt tegenlichtflits vergelijken met een invulflits. Je voegt dan licht toe aan het bestaande licht. Het enige verschil met een invulflits is dat het licht nu van achteren komt. Dat kan met een flitser of een zaklamp, afhankelijk van het onderwerp. Het is wel noodzakelijk dat die flitser of lamp los van de camera werkt, zodat je hem neer kunt zetten waar je wilt. Of die met een kabel of draadloos wordt aangestuurd maakt niet uit.

Tegenlicht wordt moeilijk verwerkt door de belichtingsmeter van de camera. Het resultaat op de automaat is vaak overbelicht. Daar kun je voor compenseren, maar het is betrouwbaarder en uiteindelijk makkelijker om de flitser op manueel (handmatig) in te stellen. De flitser geeft dan een vaste hoeveelheid licht af. Vanaf de camera kun je de lichthoeveelheid beïnvloeden door het diafragma of de iso-waarde te veranderen. Aangezien de duur van de flits heel kort is, verandert de hoeveelheid tegenlicht níet met de sluitertijd. Een langere sluitertijd resulteert in meer omgevingslicht, maar niet in meer tegenlicht. Als je dit eenmaal door hebt is het heerlijk om met de instellingen te spelen voor verschillende belichtingen.

Een lastig aspect van tegenflitsen is dat je snel in de lens flitst. Dat resulteert in ongewenste vlekken. Je kunt er voor zorgen dat de flitser volledig door het onderwerp wordt geblokkeerd, of dat hij net buiten beeld staat. Een zonnekap op de lens kan ook helpen. Is het dan nog niet opgelost, dan dien je de flitser af te schermen. Dat kan met speciale kapjes, maar eigenlijk met elk voorwerp wat je bij de hand hebt, zelfs je fototas.

Niet alleen flitsen of zaklampen kunnen als kunstmatige tegenlichtbron worden gebruikt, zelfs straatlantaarns kunnen dienst doen al ben je dan wel minder vrij in de keuze van de lichtintensiteit en lichtrichting.

Alleen flitsen

Werk je in het donker of bewust met een korte sluitertijd (bv 1/250), dan kun je het omgevingslicht uitsluiten. Al het licht in de opname komt dan van flitsers. Je kunt meerdere flitsers gebruiken om het onderwerp verder uit te lichten, of juist niet. Zo kun je ook met alléén tegenlicht werken. Dat kan heel spaarzaam belichte, mysterieuze beelden opleveren.

Alles over tegenlicht in 3 delen

Het eerste deel ging over tegenlicht en silhouetten en in het derde en laatste deel van deze serie over tegenlicht zullen we ingaan op het werken met onscherpe bokeh-vlekken in de achtergrond.