Een eerste kennismaking
Ik ben 2400 kilometer van huis, op de Oostelijke steppes van Bulgarije. Een verlaten armoedig gebied waar de natuur zijn gang gaat. Vanaf het vliegveld naar ons onderkomen zie je het landschap veranderen. Is er aanvankelijk in de stad nog volop verkeer, zodra we de stad uit zijn wordt het rustig en verandert het landschap. Vrijwel nergens van dat saaie mais, maar velden vol lavendel, zonnebloemen en graanvelden. Overal brede houtwallen of bossen tussen de velden. De wegen zijn slecht onderhouden met onverzorgde bermranden. Langzaam maken de akkers plaats voor eindeloze bossen en wilde bloemrijke grasvlaktes.
Als we bijna op onze bestemming zijn worden de wegen abominabel slecht. Onkruid groeit overal in meterslange gaten in het asfalt. Het is oppassen geblazen dat de wielen van de auto niet in een groot gat terecht komen. Uiteindelijk arriveren we in Ognyanovo, het dorp waar we verblijven. Net als andere dorpjes die we gepasseerd zijn, is het verlaten en vervallen. Woonden er 25 jaar geleden nog 1200 mensen, nu zijn er nog maar 6 bewoners over.
Spookdorpen
Er is in de dorpen sinds de verdwijning van het communisme geen bestaansrecht meer voor mensen. Er is geen werk, er zijn geen winkels (de dichtstbijzijnde winkel is 35 kilometer hier vandaan), geen medische zorg en geen vertier. De bewoners trekken weg naar de grote steden en het buitenland. De huizen blijven onbeheerd achter en vervallen tot onbewoonbare krotten. Spookdorpen. De natuur eist in een ongelooflijk tempo haar rechten weer op. En dat is precies waarvoor ik naar dit gebied gereisd ben. De ongereptheid en de vele planten- en diersoorten die hier nog te vinden zijn.
Vogelrijkdom
We verblijven bij Sergey, een Bulgaarse natuurfotograaf die het gebied als zijn broekzak kent en op diverse plekken schuilhutten heeft gebouwd. Zoals een fotohout op 8 meter hoogte, waardoor je over de boomtoppen kijkt. Veel vogels zoeken een uitkijkpost boven in een boom om hun territorium te overzien. En dat blijkt. In no-time hadden we twee koekoeken in deze oude boom zitten, die elkaar de loef aan het afsteken waren wie het beste een koekoeksklok kon nadoen. De dagen erna hebben we een ongelooflijke hoeveelheid soorten voor de lens gehad, zoals draaihals, wielewaal, hop, bijeneter, scharrelaar, allerlei spechten, rouwmees, zwartkopgors, grauwe klauwier, kuifleeuwerik en ortolanen. Vogels die we hier in Nederland zelden zien.
Ondersteboven van de Goudjakhals
Ook op macrogebied is het een Walhalla. Velden vol vlinders en insecten. Reptielen zoals hagedissen en landschildpadden. Maar de mooiste belevenis was het moment dat we vanuit de boomhut een groot bruin dier over het veld zien lopen. Ik dacht heel even dat het een jong hert was maar vrijwel direct realiseer ik me dat het een wolfachtige is. Het blijkt een goudjakhals te zijn. Een prachtig dier met een “oer”uitstraling. De jakhals blijft kort staan, kijkt ons een seconde recht aan waarna het zijn weg vervolgt en in de bossen verdwijnt. De adrenaline raast door mijn lichaam. Ik ben helemaal ondersteboven van de pracht van dit dier. Later hoor ik ‘s nachts nog een concert waarin meerdere jakhalzen aan het huilen zijn. Ook zo’n kippenvel moment.
Sterke drank, “stoere” verhalen
Wat ik ook mooi vind is het contact met de lokale bewoners. Al fotograferend in de bloemenweides vol vlinders hoor ik in de verte geroep en geblaat. Een schaapsherder die zijn schaapskudde over het veld drijft ziet me en komt mijn richting op. We schudden handen en proberen een gesprek aan te knopen. Dat gaat uitermate moeizaam, mijn Bulgaars is ernstig roestig. We brabbelen wat tegen elkaar aan, ik begrijp dat het over zijn schapen gaat maar heb geen idee wat hij precies zegt. En hij begrijpt niets van mij. Dan biedt hij me een slok sterke drank aan, gegarandeerd gestookt in eigen huis. Ik voel kort een soort verbondenheid maar realiseer me tegelijkertijd dat de tegenstelling tussen zijn leven en het mijne niet veel groter had kunnen zijn.
Armoedige luxe of luxe armoe?
Sergey vertelt me later dat de man met zijn gezin rondkomt van 20 schapen en in weer en wind over de velden trekt. Hij krijgt hier overheidssubsidie voor waardoor hij er van kan rondkomen. Daar tegenover sta ik, de toerist uit Nederland met een goed inkomen en dikke camera om de nek. Zijn leven steekt hier wel heel erg schril tegen af. Ik voel bijna schaamte over de luxe die wij hebben en de armoede waarin deze mensen wonen. Als ik hem en zijn schapen later nogmaals tegenkom ligt hij in de schaduw van een moerbeiboom te genieten van een handvol geplukte vruchten. Op dat moment vraag ik mij af wie het nu eigenlijk beter voor elkaar heeft. Ik in het jachtige, rijke Nederland vol regels en mensen, of hij in armoede maar midden in de natuur met alleen maar oog voor zijn schapen en zorg voor zijn gezin. Ik weet het zo net nog niet.
En jij, zou jij je thuis kunnen voelen in een land met oneindig meer natuur dan in Nederland maar met een veel lagere levensstandaard? Een gebied zonder televisie, vrijwel geen mobiele telefoons en amper voorzieningen. Of zijn we hier zo verwend dat zo’n omschakeling niet meer mogelijk is?
Fotogroet Jan
17 reacties
U besluit uw betoog met vragen; “En jij, zou jij je thuis kunnen voelen”…
Welnu, een televisie heb ik hier ook allang niet meer (de sporadische uitzending die ik wel interessant vind is immers minstens even goed te bekijken op de computer), mobiele telefoon zelfs nooit gehad, zou werkelijk niet weten wat ik ermee doen moest. En was ik in mijn vorige leven fotograaf, ik verplaats me al een aantal jaren nog slechts te paard of op de fiets… dat lijkt allemaal wel naadloos te passen in “off the grid in Bulgaria”. Het enige vanuit de moderne leefstijl waar ik mij bewust van ben slecht buiten te kunnen is de computer en internet (maar dat kan neem ik aan ook in Bulgaria-outback, desnoods over satelliet).
Maar toch, ik weet het niet doch vanwege heel andere overwegingen. De ontheemding; ik weet veel maar niet over bijv. de Bulgaarse biotoop en flora (deze week verspreide exx van brede wespenorchis ontdekt, gewoon langs het zandpad langs het kanaal hier… staan zelfs nog niet op waarneming.nl) en wil je off the grid overleven dan lijkt mij dat toch wel van belang want de Bulgaarse “samenleving” begint pas 35 km verderop naar ik begrijp. En de winters zullen er vast geen lolletje zijn om maar wat aan te halen. Én, van de fototoeristen ben je zelfs daar nog steeds niet af, zo blijkt maar weer! 😉
Beste groeten, Egon
Dag Egon, dank voor je reactie. Ik vind het uitermate knap dat er mensen zijn zoals jij die het lef hebben om de tv en mobiele telefoon uit hun leven te houden. Alleen de druk van onze maatschappij maakt dit al heel erg moeilijk. Petje af. Echter sinds mijn tijd in Bulgarije besef ik me wel dat het heerlijk is om die druk even niet te hebben. En fototoeristen, tja die kom je overal tegen. En ik vind het soms heerlijk om dat even te zijn. Dank voor je reactie.
Beste Jan, open Google streetview op Ognyanovo (wat “nieuw vuur” betekent in het russisch en zo te zien inderdaad geen eeuwenoud gehucht maar meer een Sovjet-stijl settlement), “rij” er doorheen over de “1905” en je snapt meteen wat ik bedoel. Google was daar in maart 2012, dus ongeveer de perfecte tijd van het jaar om “eind winter” te laten zien. Toen waren er trouwens ook nog aardig wat mensen en minstens 4 soort van middenstanders, tevens enkele hotels (met gratis wifi!), etc. Iets wat mij als o.a. ex architectuurfotograaf uiteraard opvalt is de gangbare, vrij uniforme bouwstijl van minstens 2 bouwlagen. Maar een vervallen, verlaten beeld zie ik daarop nog bijna nergens. Het contrast met jouw reportage kon haast niet groter zijn en dat is nu net wat het voor mij interessant maakt.
En Jan, op mijn leeftijd is het misschien wel wat makkelijker om “maatschappelijke druk te weerstaan”. Ik ken nog veel meer lui hier te plattelande die er geen enkele moeite mee hebben. Hier noemen we een smartphone trouwens een veegbretje 🙂
Maar de jongeren, die zie je inderdaad wel naar stad trekken, dat is trouwens beleid minstens sinds 2004 (Min.v.VROM; beleidsstukken zelf online gelezen) en past naadloos in de wereldwijde trend (zie alleen al Afrika! of all places…) en naar ik uit jouw reportage opmaak ook Ognyanovo want dan is het sinds 2012 toch wel erg snel gegaan. Daarbij vraag ik mij af waar de drempels precies liggen waarop een gemeenschap besluit een gebied te verlaten. Als de laatste middenstander vertrekt omdat er te weinig handel overblijft en/of de laatste bewoners vertrekken omdat de laatste middenstander er de brui aan geeft?
In Hongarije speelt datzelfde zeer duidelijk: nog niet zo lang geleden kon je daar als “rijke westerling” nog niets beginnen omdat de overheid “massale uitverkoop” naar die oneerlijke concurrentie tegen wilde gaan maar nu blijkt dat daar uiteraard geen sprake van is als alles sowieso al verlaten wordt….
Hi Egon,
Ik wilde graag met je in contact komen. Omdat ik vermoed dat je niet op sociale media en mobiel te bereiken bent, probeer ik het op deze manier. Ik hoop op een reactie….
Ik vond het verhaal met foto’s ontroerend mooi. Vraag me af waarom het me zoveel doet. Waarschijnlijk door mijn leeftijd. Word dit jaar 80. Ik heb in Limburg nog de tijd van de vele veldbloemen en rust meegemaakt. Zou er zo naartoe willen.
Dank Jose, die rust en ruimte heeft op mij ook grote indruk gemaakt. Zou het hier ook graag weer zien terug keren, al is het maar in kleine gebieden. Had graag zelf ook eens terug gekeken hoe het hier 80 jaar geleden nog was. Dit broekie van 53 kan zich echter ook nog wel herinneren dat het in ieder geval een stuk gevarieerder is geweest dan de natuur nu is. Jammer dat we al zoveel kwijt zijn geraakt !
Super ik zou ook willen dat het hier nog zo was maar helaas is het onmogelijk geworden maar ik vind het heel mooi gedaan jann snap dat dit jou passie is
Een grote passie Jose, maar dat wist je al wel. Dit soort belevenissen zet me steeds meer aan het denken en ik vraag me steeds vaker af waar we als mensheid toch in vredesnaam mee bezig zijn op deze planeet !