Astrofotografie, volgsystemen (astrotracker)

Voordelen van een astrotracker?

Mijn bezoek aan de sterrenwacht leidde tot de aanschaf van een volgsysteem, ook wel astrotracker genoemd. Volgsystemen voor telescopen worden vaak monteringen genoemd, of het Engelse mount, maar in dit artikel gebruik ik de term voor fotografie-doeleinden: astrotracker.

Waarom is een astrotracker zo’n fijn hulpmiddel? Omdat de aarde draait, kunnen we normaal gesproken onze foto’s niet zo lang belichten als dat wenselijk is. De belichtingstijd is afhankelijk van de gekozen brandpuntafstand, daar is een vuistregel voor. Helaas is de belichtingstijd dan nog steeds relatief kort (veelal minder 30 seconde) en de sterren zijn nog steeds niet mooi rond. De sensoren van camera’s worden steeds gevoeliger, toch blijft een lange belichtingstijd het beste resultaat geven.

Gelukkig zijn er volgsystemen die het effect door de draaiing van de aarde teniet doen. Zo’n systeem moet je uitlijnen in de buurt van Polaris, de poolster. Een elektromotor laat de telescoop of camera zo draaien dat de sterren op hun plaats in beeld blijven staan.

Systemen om sterren als ronde objecten in plaats van streepjes te kunnen fotograferen variëren van lichte reisopstellingen tot zelfgebouwde sterrenwachten in achtertuinen. Mijn advies is om lekker licht te beginnen. De reden is dat grotere lenzen/telescopen van zichzelf zwaarder zijn, een sterker volgsysteem vereisen, een steviger statief etc.

Nadelen van een astrotracker

Zo’n mount/tracker is dus een enorme aanvulling. Maar er zijn ook nadelen/beperkingen. Het opzetten en afstellen kost tijd. Voor een groothoeklens is het een kwartiertje voor een ervaren fotograaf. Wie met een telelens echt het maximale wilt bereiken, kan zo maar een uurtje zoet zijn met de fijn-afstelling. Zelfs met een goede afstelling kan een volgsysteem niet onbeperkt lang belichten. Het loont om te experimenteren welke belichtingen zinvol zijn. Het liefste gebruik ik daarvoor nachten die niet strak helder zijn. Want als het een avondje goed helder is, dan wil ik foto’s maken in plaats van mijn ‘huiswerk’ doen.

Waar moest mijn astrotracker aan voldoen?

• Betaalbaar. Omdat ik niet wist of het mijn hobby zou worden, wilde ik de kosten zo laag mogelijk houden.
• Portable: Als natuurfotograaf sta je graag in het veld. Het is daarom fijn als het systeem in de fototas past. Het is een pre als een volgsysteem gewoon op mijn fotostatief past.
• Sterk: Hoewel ik me in eerste instantie richtte op foto’s van de Melkweg, wilde ik rekening houden met een toekomstige wens om telelenzen uit teproberen. Het draagvermogen moet geschikt zijn om een zware camera met een 300mm f/4 te dragen.
• Nauwkeurig: De hoge resolutie van moderne camera’s stelt ook eisen aan het volgsysteem. Mijn streven was dat ik minstens een halve minuut kon belichten met een 50mm standaardopbjectief.
• Poolzoeker: Om de opstelling zo nauwkeurig mogelijk te maken is een poolzoeker onmisbaar. De poolzoeker helpt bij het bepalen van de zogenaamde poolas-uitlijning. De uitlijning op de poolas bepaalt voor een groot gedeelte of de sterren rond zijn en rond blijven.

Wat is het geworden?

Mijn keuze viel op de Skywatcher Star Adventurer waarvan je hier een review kunt lezen. Dit systeem voldeed gelukkig aan al mijn eisen. Sinds kort is er ook een mini-variant beschikbaar is, maar ik gebruik het grote broertje omdat dit volgsysteem aan al mijn criteria voldeed:

• Betaalbaar: met 380 euro voor een compleet systeem met alle extra’s vond ik het bedrag acceptabel om de sprong te wagen.
• Portable: Het systeem is gemakkelijk demontabel en past met het grootste gemak in mijn fototas. De tracker, contragewicht en (niet meegeleverd) balhoofd wegen samen 3,5 kg.
• Sterk: Volgens de fabriek kan het systeem (voor visuele waarnemingen) tot 5 kg dragen. Mijn ervaring is dat je met een 300mm f/2.8 echt de grenzen opzoekt, maar dat het systeem voor fotografie nog steeds acceptabele resultaten levert. Mijn vermoeden is dat hetzelfde ook geldt voor een 150-600mm telezoom.
• Nauwkeurig: tijdens mijn first light (= eerste poging) kon ik met een standaardobjectief foto’s met 40 seconden belichtingstijd schieten. Intussen haal ik 10 minuten voor standaardobjectieven en bijna anderhalve minuut voor een zwaarder 300mm objectief.
• Poolzoeker: Aanwezig, met duidelijke markeringen. Met behulp van een app kan ik nauwkeurig uitlijnen.

Zowel de Star Adventurer, als de mini-variant zijn verkrijgbaar bij telescoopzaken in de Benelux. De bekendste zijn Robtics, Gany Medes, Astromarket (BE) en Teleskop Express (DE). Sky Watcher is niet de enige fabrikant van astrotrackers. Vixen heeft de Polarie, iOptron heeft de SkyTracker.

Tips voor je astrotracker in de praktijk

Tot slot wil ik nog twee tips meegeven voor wie een volgsysteem heeft aangeschaft. De belangrijkste tip is om uit te zoeken wat de pooluitlijning (Polar Alignment) is en hoe je dat zo nauwkeurig mogelijk kan bereiken met jouw systeem. De pooluitlijning is de basis voor betere astrofoto’s.
Veel systemen hebben een contragewicht, waarmee je de belasting kan verplaatsen over een as. Zo kan de opstelling soepel draaien. Meestal stel ik een erg lichte onbalans in, waardoor de opstelling in zijn tandwielen hangt.