Column: Crisis!

Als ik tijdens het schrijven van deze column naar buiten kijk, zie ik mijn voortuin. Een jaar lang intensief tellen leverde dik 1.500 soorten op, de totaallijst is op het moment van schrijven gegroeid tot het prachtige getal van 2.222 soorten. Misschien een mooi moment om te stoppen met tellen als ik een cijferfetisjist zou zijn, maar mijn nieuwsgierigheid naar alles wat buiten leeft is groter dan dat. Door te blijven kijken zie ik meer. Of eigenlijk minder. De insecten in mijn tuin nemen zowel in soortenrijkdom als in aantallen af. Op zich zijn fluctuaties in populaties binnen de natuur een vast gegeven, zelfs uitsterven kan een natuurlijke oorzaak hebben. Maar zo rap als het nu mondiaal gaat, daar is maar één soort verantwoordelijk voor: de mens. De tijd is nog te kort om over de afname in mijn tuin de mens de schuld te geven, maar het feit dat ik bijvoorbeeld dit jaar geen kleine vossen gezien heb en dat het echt een heel belabberd nachtvlinderjaar was, dat zijn trends die landelijk zijn vastgesteld.

Korhoen

Onze impact op de natuur wordt steeds meer zichtbaar. Neem het korhoen. In de vorige eeuw waren korhoenders te vinden in de meeste hoogvenen en uitgestrekte heides. Gaandeweg veranderden veel van die gebieden in landbouwgebieden, die op hun beurt steeds intensiever werd beheerd. De kwaliteit van de laatste strohalmen werd er ook niet beter op door stikstofdepositie en isolatie. Het korhoen werd een metafoor voor het verval van onze eigen leefomgeving. De wilde, inheemse korhoenders zijn ondertussen uitgestorven. Uitgezette korhoenders van de Scandinavische ondersoort moeten de gedachte aan vervlogen tijden in leven proberen te houden. Het blijft dweilen met de kraan open.

Aziatische hoornaar

Maar er gebeurt meer. We zorgen er ook voor dat dier- en plantensoorten ons land kunnen bereiken die een desastreuze impact kunnen hebben. De rode Amerikaanse rivierkreeft en zijn buitenlandse aanverwanten hebben er eigenhandig voor gezorgd dat de Europese rivierkreeft bijna niet meer in Nederland voorkomt en dat hele sloot-ecosystemen volledig vernietigd zijn. Grote waternavel en watercrassula overwoekeren oevers en watergangen, Aziatische lieveheersbeestjes doen hun best om de alleenheerschappij in de LHB-wereld te verkrijgen en predatoren als de wasbeerhond krijgen steeds meer voet aan de grond.

Recentelijk is een nieuwe plaagsoort gearriveerd. De Aziatische hoornaar. Deze soort is pas een paar jaar geleden verschenen en waren er naar schatting in 2024 al rond de 3.400 nesten. Eén nest kan tot zo’n 1.000 wespen bevatten. Het EIS schat in dat dat aantal de komende jaren het aantal nesten steeds zeven keer zo groot wordt, dus er is geen houden aan. Op dit moment vangen ze vooral honingbijen, algemene hommels en wespen zoals de Franse veldwesp en lijkt er dus nog niet zoveel aan de hand, maar hoe de ontwikkeling op de lange termijn zal zijn weet niemand. Wat gebeurt er als de populatie Aziatische hoornaars inderdaad explodeert en er dus heel veel voedsel nodig is? Worden de nu nog algemene bijen- en wespensoorten dan zeldzaam en zijn zeldzame soorten dan de klos? Het lijkt een donkere toekomst te worden.

Een soortje minder, dat is toch geen ramp?

Ja, dat is het wel. Als een dier- of plantensoort ergens wegvalt door onze schuld, dan kun je dat vergelijken met het verwijderen van een kaart uit een kaartenhuis. Dat raakt ons mensen ook. Het Living Planet Rapport 2024 van het Wereldnatuurfonds verwoordt het overduidelijk: “Als de huidige trends zich voortzetten, bereiken we hoogstwaarschijnlijk een aantal kantelpunten. Met mogelijk catastrofale gevolgen. Want zij vormen een ernstige bedreiging voor alle mensen en de meeste plant- en diersoorten. Natuurlijke systemen die essentieel zijn voor ons leven worden aangetast en leiden uiteindelijk tot ontwrichtingen in samenlevingen over de hele wereld. Alle signalen wijzen erop dat verschillende mondiale kantelpunten snel naderen.”

Een doemscenario? Ik wou dat ik dat kon zeggen, maar dan zou ik liegen. Maar het is nog niet te laat. Uit hetzelfde rapport: “Het is nog niet te laat om onze levende planeet te redden, maar er zijn wel grote veranderingen voor nodig. Naast veel grotere inspanningen om de natuur te behouden en te herstellen, moeten we ook de oorzaken van de vernietiging aanpakken door onze voedsel-, energie- en financiële systemen drastisch te veranderen.” Ik verwacht niet dat je in je eentje deze problemen gaat oplossen, maar je kunt er wél een steentje aan bijdragen.

Dit is een oproep aan jou

Dit is een oproep aan jou. Als je wilt blijven genieten van de natuur, met of zonder camera, dan zul je je moeten inspannen om iets voor de natuur te betekenen. Het kan iets kleins zijn, bijvoorbeeld door je tuin groener te maken of door meer biologisch te gaan eten. We moeten niet wachten op het huidige kabinet, want die gaat de wereld niet redden. Echte verandering komt vanuit de mensen zelf. En dat zijn jij en ik.