Column: Ethiekeren

Ethiek-piekeren

Voor degenen die zich zorgen maakten dat dit een reisblog zou worden – no worries. Al geeft deze ervaring op mijn eerste vogelfoto-groepsreis wel een perfecte voorzet op een stuk over een thema waar ik al een poos mee worstel: ethiek. Met name dan het me constant afvragen wat ethiek in de natuurfotografie precies betekent en hoe ik in elke situatie ‘het juiste’ kan doen, zonder de natuur te verstoren en toch met foto’s kan terugkeren. Je zou het piekeren over ethiek kunnen noemen. Ethiek-piekeren? Ethiekeren?

Iets met een spiegel

Mijn Arctische ervaring heeft me dus behoorlijk aan het denken gezet. Ethisch fotograferen is al sinds dag en dauw mijn eerste prioriteit, maar goede bedoelingen zijn niet altijd goed genoeg. En soms raak je (ik) verblind door frustratie of de wens om met iets moois thuis te komen. En dan ben je (ik) onbedoeld toch onderdeel geworden van verstoring. En dat wringt. Doet pijn.

KIE-VIIIIEEET

Kijk, iedereen maakt fouten. In het begin is het maken van fouten zelfs onvermijdelijk. Je mist signalen omdat je nog niet bekend bent met de alarmroep van een kievit. Je jaagt per ongeluk een schuilend bokje op, of je verstoort baltsende futen. Wat telt, is wat je na die ervaringen doet. Daar wordt ethiek denk ik pas echt concreet. Reflecteer op die situaties, leer en pas je aan. Ethisch fotograferen gaat om het proces.

Ethiek buiten het veld

Ethiek stopt niet in de natuur. Ik heb me recent nog echt vervelend gevoeld over hoe mensen mijn foto’s interpreteerden. Dat ze dan dachten dat ik echt een fantastische ‘wildlife-encounter’ (met in dit geval een poolvos) had gehad terwijl ik nog net niet met een dekentje en thermoskan vol koffie in een comfortabele hut zat. Gelukkig kon ik de hut-situatie toen face-to-face vermelden. Maar het ‘in een hut zitten’ is geen informatie die ik ooit zal weglaten. Ik wil gewoon dat mensen snappen wat ze zien. Voor de eerlijkheid naar de kijker, mezelf en de natuur.

Deel met verantwoordelijkheid

Wat je deelt, heeft dus invloed. Mensen doen succes graag na, maar zonder kennis, ervaring, of context gaan ze zelf op pad, met alle gevolgen van dien. Rijen camera’s bij een ijsvogelnest. Een zoektocht naar een ‘wilde’ oeraluil in het dorp waar niet geheel toevallig ook een roofvogelboerderij staat. Of weer een kapitein die op eenden afstuift omdat hij weet dat ‘de nieuwe fotografen dan hun platen kunnen maken’. Ja, ik werk nog aan mijn feedbackbrief.

Kenniskompas

Door verantwoord te delen, deel je gelijk ook je kennis. En kennis van soorten en een omgeving is alles. Echt alles. Hoe meer ik weet, hoe minder ik verstoor (nouja, denk ik dan). Weten welke soorten (niet) schuw zijn, of hoe nest indicerend gedrag eruitziet. Wanneer soorten net een duizendtal kilometers gereisd hebben en rust nodig hebben… Deze kennis geeft richting aan mijn keuzes. Kennis is geen ‘handigheidje’, maar een ethisch kompas.

Vind je eigen geluk

Daar komt gelijk nog een ander voordeel bij kijken. Op het moment dat je een soort, haar omgeving en haar gedrag beter leert kennen, weet je ook beter hoe je moet zoeken. En dat kan gewoon lokaal, of op plekken waarvan jij weet dat ze voor je werken. Je voelt rust, je bouwt een band op met het gebied of zelfs een soort. En je zorgt zo voor minder verstoring en meer voldoening. En bovendien een veel grotere kans op unieke foto’s!

De complete fotograaf

En natuurlijk is het verleidelijk om in een moment ‘te blijven pushen’ om dichterbij te komen. Maar zelfs op vertrouwelijke stekkies gaat dat zo vaak gewoon niet – en dat hoeft zo vaak gewoon niet. Door het houden van afstand en mijn creativiteit gebruiken om er op zo’n moment toch een waardevolle foto uit te slepen geeft mij in ieder geval een completer geluksgevoel dan wat dan ook.

Uiteindelijk is er niets mooier dan een wild dier dat er zelf voor kiest om dichtbij te komen. Geen vluchtende eenden, maar foeragerende strandlopers voor je lens. Zonder stress, zonder trucjes, maar in een natuurlijke setting waarbij jij je kennis hebt toegepast om het beste uit het moment te halen. Die momenten zijn verdiend. Na wachten, kijken en leren heb je wat mij betreft het hoogste bereikt wat er in de vogelfotografie te halen valt.