Waarom je onderwerp niet in het midden moet staan
Veel beginnende fotografen kiezen ervoor om hun onderwerp precies in het midden van het beeld te zetten. Soms werkt dat prima, bijvoorbeeld als het onderwerp veel symmetrie heeft, of beeldvullend wordt gefotografeerd. Maar vaak levert het een saaie foto op.
Hoe komt dat? In het dagelijks leven staat alles waar we naar kijken al midden in ons beeld. Jij kijkt nu ook niet met een schuin oog naar het scherm. Iedere letter die je leest staat in het midden van je blikveld. Vol in de aandacht. Je hersenen zijn er op getraind om zo naar de wereld te kijken. Als je het onderwerp van je foto’s ook in het midden neerzet is dat wat je hersenen verwachten. Je maakt een beeld wat precies voldoet aan je onbewuste verwachting. Braaf en vertrouwd, maar dodelijk saai.
Hoe het wel moet
Je kan ervoor kiezen om je onderwerp op iedere willekeurige plek in de foto te zetten, maar niet alles werkt even goed. Er zijn bepaalde plaatsen in een foto die een mooiere compositie opleveren dan andere. Dit zijn dus plaatsen waar je hersenen het onderwerp niet direct verwachten, die toch zorgen voor een evenwichtige vlakverdeling. Waar zitten die hotspots dan?
In de loop der eeuwen hebben schilders, beeldhouwers en andere kunstenaar altijd gezocht naar deze hotspots. En ze zijn gevonden. Er is zelfs een studierichting die onderzoekt waar we de verschillende beeldelementen het beste kunnen plaatsen: de compositieleer. Hieruit zijn verschillende compositieregels naar voren gekomen. Denk hierbij aan de gulden snede of de fibonacci spiraal. Maar de regel van derden is voor fotografen toch wel de bekendste en meest gebruikte regel.
Hoe de regel van derden werkt
Verdeel een beeld in negen gelijke vlakken, met twee horizontale lijnen en twee diagonale lijnen, alsof je boter, kaas en eieren gaat spelen. De snijpunten van deze lijnen zijn hotspots in je foto, maar ook de lijnen kun je gebruiken bij het maken van je compositie.
Als je een beetje hebt meegerekend kom je dus uit op 4 hotspots waar je het onderwerp van je foto kan plaatsen. Maar welk van deze vier punten moet je dan gebruiken? Dit hangt helemaal af van het onderwerp en van de achtergrond. De ene keer staat er een storend element in de achtergrond dat je buiten beeld wilt houden, de andere keer wordt het bepaald door je onderwerp. Zo kan het zijn dat je onderwerp naar de zijkant kijkt. Dan is het aan te raden om voldoende ruimte te laten in die kijkrichting, anders lijkt het alsof je onderwerp uit het beeld kijkt. Dat is storend. Kies dan een snijpunt waarbij het onderwerp nog voldoende ruimte aan de voorkant heeft.
Ook bij landschapsfotografie kun je de regel van derden gebruiken. Als je de horizon midden in het beeld zet dan wordt dat ook vaak een saaie, ongeïnspireerde foto. Door je horizon op één van de lijnen van de regel van derden te plaatsen krijgt je foto meer dynamiek. Wanneer je de nadruk op de voorgrond wilt leggen kies je de bovenste lijn. Als je de horizon op de onderste lijn legt komt er een groot gedeelte van de lucht in beeld. Dit kun je dus gebruiken om de nadruk te leggen op een imposante wolkenlucht.
De regel van derden in de praktijk
Het is gelukkig heel erg simpel om de regel van derden te gebruiken. Bij heel veel camera’s worden de hulplijnen en/of de snijpunten van deze compositieregel als overlay in de zoeker en in de live-view getoond. Je kan dus tijdens het fotograferen al rekening houden met de regel van derden.
Daarnaast is het ook in de nabewerking heel gemakkelijk om een foto bij te snijden en daarbij rekening te houden met de regel van derden. Als je een foto bijsnijdt in Lightroom kun je kiezen uit verschillende compositie-overlays. De overlay met de regel van derden is hierbij als standaard ingesteld. Het wordt ons als fotografen dus heel gemakkelijk gemaakt om met de regel van derden te werken.
Regels om te breken
De term compositieregels klinkt alsof het wetten zijn, gebeiteld in steen. Maar dat is niet zo. Het zijn handreikingen die hun effect in de loop der jaren hebben bewezen. De regel van derden werkt gewoon. Maar hij werkt niet altijd. Er zijn meerdere compositieregels, die allemaal net iets anders werken en toch allemaal effectief zijn. De kunst is om te weten wat de situaties zijn waarbij een bepaalde compositieregel goed werkt. Hiervoor is het belangrijk om de regels te kennen. Het is echter nog veel belangrijker om te weten waarom ze werken. Als je dat weet kun je de regels los laten en voel je instinctief aan waar het onderwerp van je foto het mooiste staat.
