Creatieve natuurfotografie: een hoax!?

Waar ging het mis?

Een aantal jaar geleden dook in de wereld van de natuurfotografie de term “creatief” op als aanduiding voor foto’s die anders waren dan de gebruikelijke, scherpe registratiefoto die decennialang de standaard was bij natuurfotografen. Een beestje, ook als ie afwijkt, moet nu eenmaal een naam hebben … Natuurlijk zijn de bewogen foto’s van de ara’s van Frans Lanting wel bekend maar dat was toch eerder de uitzondering dan de regel.

Tegenwoordig kom ik op sociale media dit stempel te pas en te onpas tegen. Meestal gaat het om foto’s met bewuste bewegingsonscherpte, meervoudige belichting of een veelheid aan bokeh cirkels. Vaak zijn het prachtige foto’s maar naar mijn mening toch te vaak meer-van-hetzelfde. Was het alleen bij “creatieve foto’s” gebleven dan had ik er waarschijnlijk slechts een rilling aan overgehouden. Maar toen ik ergens “creatieve natuurfotografie” zag staan, sloegen de stoppen door: rillingen, overeind staande nekharen en kromtrekkende tenen!

De creativiteit in creatieve natuurfotografie

Om erachter te komen wat er nou bij mij misgaat, heb ik uitgezocht waar “creatieve natuurfotografie” nu eigenlijk over gaat. Ik ben op internet gaan zoeken naar workshops hierover omdat ik daar een concrete omschrijving verwacht én ik ben gaan kijken wat creatief nu precies inhoudt.

Er is één overkoepelende website waar verschillende creatieve natuurfotografieworkshops aan gelinkt zijn. Daar lees ik dat creatieve natuurfotografie gaat over visie en creatieve technieken. Daarbij is visie het startpunt! Mijn belangstelling is gewekt want de vragen die daarbij gesteld worden zijn: wat wil je verbeelden en hoe wil je de essentie van wat je ziet weergeven? Recht uit mijn hart gegrepen! Zeer nieuwsgierig klik ik door naar de workshops van deze én andere aanbieders om te zien hoe dit is uitgewerkt. Dan wordt mij pijnlijk duidelijk dat veel onduidelijk is. De beschrijvingen gaan wel over stimuleren van creativiteit, gebruik van licht, creëren van sfeer, grenzen opzoeken of regels loslaten maar het draait in de meeste workshops toch om technieken zoals bewuste onscherpte, bewust bewegen, meervoudige belichting, high en low key. Onduidelijk blijft wat je als cursist leert over het vergroten van je creativiteit anders dan deze technieken. En zo lijkt het of creatieve natuurfotografie synoniem is aan een aantal specifieke technieken. Nu is er niets mis met het leren van technieken. Zonder het beheersen ervan kun je als fotograaf deze anders nooit op het juiste moment inzetten. Maar waar eindigt de basis over technieken en waar begint het vervolg over “creativiteit”?

Als ik zoek naar de betekenis van creatief/creativiteit, dan gaat het vooral over iemand die nieuwe dingen kan bedenken of maken, die origineel en vindingrijk is, iemand met een scheppend vermogen of een scheppende geest. Ik lees dat creatief synoniem is aan artistiek, fantasievol, kunstzinnig en oorspronkelijk. Er is dus geen éénduidige betekenis en je kunt met “creatief” dus meerdere kanten op: zowel de originele, scheppende kant als de artistieke. Maar welke betekenis heeft dan betrekking op de foto’s en welke op de tak van natuurfotografie? Wie het weet mag het zeggen.

Voor mij gaat creativiteit over originaliteit, het vinden van nieuwe invalshoeken en het scheppen van iets nieuws. Er spreekt een bepaalde vrijheid uit om te kunnen doen en laten wat je wil. Fotograferen is in mijn ogen daarom een zeer creatief proces. Bedenk eens hoeveel keuzes je eigenlijk maakt voordat je uiteindelijk de ontspanknop indrukt: welk onderwerp kies ik, wat is de essentie van wat ik wil fotograferen, welke stemming wil ik vastleggen, met welke lens, invalshoek, lichtval, kader, compositie, ISO-waarde, witbalans, diafragma, sluitertijd, belichtingscompensatie, … En bij iedere vraag de mogelijkheid om al dan niet bewust een originele, nieuwe keuze te maken of in herhalingen te vallen. Als fotograferen an sich creatief is, is het dan niet een beetje raar om een bepaalde vorm “creatieve fotografie” te noemen?

Is creatieve natuurfotografie een hoax?

Als creativiteit een vorm van vrijheid is; het onbegrensd kunnen creëren wat je wil, dan staat dat in een heel schril contrast met de beperking van “creatieve natuurfotografie” tot enkele specifieke technieken. Nu begrijp ik ook heel goed waar mijn koude rillingen vandaan komen! Voor mij draait fotografie namelijk om het verbeelden van essentie en emotie waarbij ik kan kiezen uit een veelheid aan apparatuur, instellingen en technieken. Een beperking tot een enkele techniek, die al te vaak alleen gebruikt wordt omwille van die techniek, vind ik geestdodend en niet creatief. Zou de term dan een slimme marketing truc zijn? Als er steeds meer “creatieve foto’s” gemaakt worden en deze ook zeer gewaardeerd worden, zal er ook wel belangstelling zijn voor workshop daarover. Maar dat vind ik zowel te makkelijk als te cynisch. Bij deze daag ik daarom de workshopaanbieders uit om titel en inhoud helder en concreet te maken! Hopelijk wordt dan meteen het verschil duidelijk tussen een cursus die gericht is op het leren van specifieke technieken en een cursus waar de creativiteit zelf centraal staat.

Tot slot moet mij van het hart dat het lijkt of “creatief” in zwang is geraakt uit valse bescheidenheid. Naar mijn mening worden de echt “creatieve” natuurfoto’s namelijk gekenmerkt door hun originaliteit en hoge gehalte aan kunstzinnigheid. De fotografe/fotograaf is in mijn ogen zeer fantasievol en vindingrijk geweest! Waarom dan deze foto’s niet gewoon “artistiek” noemen? Zijn we wellicht bang om uitgelachen te worden? Wat mij betreft mag het dan ook gewoon “artistieke natuurfotografie” genoemd worden, als er zo nodig onderscheid gemaakt moet worden!