Menu

Onderdeel van Pixfactory

De eeuwige zoektocht naar creativiteit

Na een hele kleine opleving van koning winter is het vandaag weer grijs en grauw, zoals we inmiddels gewend zijn van januari. Blauw is inmiddels niet meer de kleur van kou en winter, maar van 'blue monday' en 'winterblues'. Terwijl sommige fotografen de winter achterna reizen naar de Hoge Venen in België, dalen andere fotografen zoals ik in zichzelf in, peinzen over afgelopen jaar en maken plannen voor het komende jaar. En voor mij is dat het maken van de volgende stap in mijn eigen zoektocht.
Wat is er nou heerlijker dan je in alle vrijheid even helemaal te laten gaan Fotograaf: Johan van der Wielen

Praktijkboek creatieve natuurfotografie

Afgelopen tijd heb ik de eer gehad om mee te mogen schrijven aan het volgende deel uit de reeks praktijkboeken, deze keer over creatieve natuurfotografie. ‘Gelukkig’ voor mij vond het schrijfwerk deze keer in de meest saaie december en januari maand uit mijn fotografische carrière plaats. Zonder mij te hoeven bekommeren over prachtig winterweer kon ik achter mijn laptop kruipen en vol overgave nadenken over wat het onderwerp van dit boek voor mij inhoud. Met het schrijven ben ikzelf daadwerkelijk aan het denken gezet. Vragen als ‘wat is creativiteit’ en ‘hoe ontwikkel je creativiteit’ bleken door alle auteurs anders ingevuld te worden. En hoe meer ik mij met dit onderwerp bezighield hoe moeilijker ik het begon te vinden. Want wat is dan daadwerkelijk creativiteit voor mij?

'het wiel', een techniek ontwikkeld door mijn creatieve brein... na afloop van een zeer korte nacht in Finland :-)
‘het wiel’, een techniek ontwikkeld door mijn creatieve brein… na afloop van een zeer korte nacht in Finland 🙂 Fotograaf: Johan van der Wielen

Natuurfotografie = de werkelijkheid?

Voor ik de vraag over mijn eigen creativiteit in de natuurfotografie kon beantwoorden moest ik eerst terug naar de vraag, wat is natuurfotografie voor mij… In de wereld van fotografie zie ik in alle takken van sport grote belangstelling voor gecreëerd beeld, eigen visies en kunstzinnige uitingen. Behalve in de natuurfotografie. In de natuurfotografie ‘moeten’ we de werkelijkheid weergeven. ‘Moet’ het vooral eruit zien als dat het zo zou kunnen zijn. Zijn beeldmanipulaties nog maar net voorzichtig toegestaan, hoewel altijd wel meteen de twee vragen gesteld worden: 1) was dit in werkelijkheid ook zo? en 2) hoe heb je dat gedaan?

Knalgele foto van het vroege ochtendlicht... dat kan toch nooit zo zijn als in de werkelijkheid?
Knalgele foto van het vroege ochtendlicht… dat kan toch nooit zo zijn als in de werkelijkheid? Fotograaf: Johan van der Wielen

Raar eigenlijk? Want waarom moet ik de werkelijkheid weergeven?

Dé werkelijkheid bestaat niet!

Ik weet het, mijn stokpaardje. Dé werkelijkheid bestaat niet. Dé werkelijkheid is iets wat voor ieder mens anders is. En dan is een foto van ‘de werkelijkheid’ nog maar een slap aftreksel. In een eerdere column ‘in het echt was het mooier‘ heb ik al uitgebreid beschreven over het verschil tussen de ervaring van het moment met alle zintuiglijke prikkelingen en dynamiek en het overblijfsel ervan door ons fotografen vastgelegd: een twee dimensionaal tableau vivant. Dan kun je toch op je klompen aanvoelen dat je in essentie al niet in staat bent de werkelijkheid vast te leggen. Nog buiten het feit dat mijn werkelijkheid heel anders is dan de jouwe.

De werkelijkheid is mijn impressie, mijn ervaring, mijn verwondering
De werkelijkheid is mijn impressie, mijn ervaring, mijn verwondering Fotograaf: Johan van der Wielen

Even weer naar buiten kijken, zie ik daar de wolken breken? Nee, het is gezichtsbedrog. Gelukkig maar eigenlijk, dan kan ik in alle rust deze column afmaken.

Mijn werkelijkheid, mijn creativiteit

Als natuurfotografie dan in essentie niet het vastleggen van de werkelijkheid kan zijn, wat is het dan wel? Het weergeven van mijn werkelijkheid, mijn ervaring, mijn visie en …. mijn creativiteit. Fotografie is een kunstvorm en de definitie van kunst is ‘het product van creatieve menselijke uitingen‘ [bron: wikipedia]. Natuurfotografie is daarmee voor mij een creatieve uiting van mijn ervaringen en impressies van en in de natuur. Dit eenmaal aan het papier te hebben toevertrouwd bleef het lang stil in bovenkamer-van-der-Wielen. Het besef van deze definitie bracht zowel rust als onrust in het hoofd van deze beelddenker.

Rust, omdat ik hiermee feitelijk heb besloten dat ik alles mág doen in de fotografie wat ik wil. Dat mijn creatieve uitspattingen niet meer begrenst worden door beeldtechnische normen en waarden. Dat compositieregels er zijn om geschonden te worden. Dat algemeen geaccepteerde heilige huisjes als ‘er moet toch ergens scherpte zijn in het beeld’, ‘gulden snede’, ‘dé diagonaal’ of ‘rechte horizonnen’ zonder pardon gesloopt mogen worden. Dat veel wat je leert over fotografie bestaat uit dogma’s.

Laat je niet gek maken door alle collega's die naar prachtige gebieden gaan en daar de winter vinden maar verwonder je gewoon over de kleine dingen in je eigen omgeving
Laat je niet gek maken door alle collega’s die naar prachtige gebieden gaan en daar de winter vinden maar verwonder je gewoon over de kleine dingen in je eigen omgeving Fotograaf: Johan van der Wielen

Absolute vrijheid voor kuddedieren

Maar ook vooral onrust. Want als je alles overboord mag gooien wat je algemeen hebt aangenomen krijg je iets waar veel mensen moeite mee hebben: absolute vrijheid. Wij mensen zijn kuddedieren, regels geven ons houvast, dogma’s zorgen ervoor dat wij minder hoeven na te denken. Als we algemeen accepteren dat de horizon recht moet zijn geeft ons dat slechts twee mogelijkheden voor de camera, we hebben er zelfs speciale namen voor: landscape en portrait. Heerlijk, als we dan ook nog besluiten dat een landschap een liggend beeld is, hoeven we helemaal niet meer na te denken over hoe we de camera moeten houden. Als we al die dogma’s ineens afschaffen geeft dat absolute vrijheid voor creativiteit, maar dat ligt niet in de natuur van ons tweebenige-schapen. Dan komt het helemaal op mijzelf aan en dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Heet het geen dogma’s dan zijn het wel de social media.

Fotograferen vrij van alle social media inspiratie en algemene dogma's, met het risico dat niemand het mooi vindt...
Fotograferen vrij van alle social media inspiratie en algemene dogma’s, met het risico dat niemand het mooi vindt… Fotograaf: Johan van der Wielen

Facebook als bron van nieuwe dogma’s

Hoewel ik moet uitkijken dat ik mij niet ga begeven op het pad van de anti-social-media-kruisvaarders merk ik simpelweg aan mijzelf dat facebook mijn creativiteit geen goed doet. Een aantal fotografen is het gegeven volledig out-of-the-box te denken en zich onbekommerd te kunnen wentelen in een bad van creativiteit, veel anderen wachten op de ideeën van deze creatieve geesten om deze als nieuw dogma op te nemen en er naar hartelust mee te experimenteren. Op zich natuurlijk niet erg, het is ieders plezier en hobby. Maar voor mij werkt het soms verlammend. Fotografische trends komen soms net als het knikkerseizoen en als ik meedoe conformeer ik mij aan de nieuwe dogma’s. Als ik echt creatief wil zijn zal ik moeten leren om te gaan de werkelijk absolute vrijheid. Bijvoorbeeld niet meer kijken op social media naar wat anderen doen om het risico op mijn kuddegedrag te verkleinen.

Fotograferen alsof niemand kijkt, je helemaal verliezen in impressie en je verwonderen over de natuur
Fotograferen alsof niemand kijkt, je helemaal verliezen in impressie en je verwonderen over de natuur Fotograaf: Johan van der Wielen

Zelfs als het weer voor mij weer interessanter wordt moet ik in mijzelf blijven, zonder inspiratie van buitenaf proberen op te gaan in mijn eigen creatieve uitspattingen. Leren omgaan met vrijheid, dogma’s leren laten varen, experimenteren door vallen en opstaan. En mij troosten met de gedachte dat als het mislukt… ik het altijd nog kunst kan noemen.

Zoek je inspiratie voor je eigen creativiteit zou ik je – mijn eigen advies volgend – vooral moeten adviseren om niet naar de komende pixperience te gaan. Ik doe het echter toch, het is een geweldig programma rond Creatieve Natuurfotografie en ons nieuwste boek wordt gepresenteerd. Mocht je je overigens afvragen of ik niet een lezing kom geven? Dan moet ik je teleurstellen, ik baalde als een stekker toen ik werd gevraagd (en toch ook weer niet) want ten tijde van deze dag in Amsterdam, zit ik in Lofoten / Noorwegen voor een fotografiereis naar het Noorderlicht. Ik zal aan jullie denken …

Geef een reactie

11 reacties

  1. Beste Johan, ik had dit stukje gisteren eerst moeten lezen voordat ik op je andere epistel reageerde, want ik denk je nu iets beter te begrijpen (eens zijn is iets anders 😛 ).
    Jij wil graag iets creativerigs met foto’s en dat boek verkopen ook nog. Dat laatste verklaart wellicht ook de overmaat aan creatief-met-kurk alhier (maar toch in veel mindere mate op de pixen-sites). Soit, mag uiteraard.
    Maar als je stelt “In de wereld van fotografie zie ik in alle takken van sport grote belangstelling voor gecreëerd beeld, eigen visies en kunstzinnige uitingen”, dan kijk je toch echt niet goed. Wat dacht je van pers, portret, (wetenschaps)documentatie, industrieel, architectuur, culinair, etc. – allemaal professionele vakgebieden waar mensen hun best doen een toonbare kiek te maken al dan niet met styling en al wat erbij hoort maar toch echt wel de kiek maken van zoals het is! Wat je zou kunnen bedoelen is dat je altijd een persoonlijke selectie maakt van wat er is, doch dat verandert dat wat is nog niet.
    Natuurfotografie heeft nu eenmaal sterke binding met natuurstudie alsmede overeenkomsten met persfoto’s (waarin “rommelen ” terecht een doodzonde is!) en documentatie. Een abstract werkend kunstschilder maakt nu eenmaal ook geen portretten. Daar zijn portretschilders voor. En dat wil dus nog niet zeggen dat je als natuurfotograaf je creativiteit niet kwijt mag in je vakmanschap je natuurhistorisch onderwerp goed op de kiek te krijgen. Je hebt zelf hier al talloze foto’s laten zien die dat demonstreren.

    1. Beste Egon, allereerst wil ik vermelden dat ik de toon in de reactie soms wat aanvallend vindt. Wellicht niet zo bedoeld maar wel goed om even te realiseren. V.w.b. de inhoud, het blijft een verschil van mening. Jouw mening is je goed recht maar de grenzen die jij stelt aan natuurfotografie zijn je eigen grenzen, niet de mijne. Een documentaire fotograaf is bedoeld om een stuk werkelijkheid weer te geven, evenals een journalistiek fotograaf. Echter, van de natuurfotograaf hebben we (te) lang datzelfde verlangd. Alles valt het staat met je doel. Een documentaire fotograaf fotografeert een documentaire, dat is zijn doel. Het doel van de natuurfotograaf is niet ‘documentaire van natuur’ of ‘journalistiek in natuur’. Het is slechts ‘natuur’. Natuurlijk moet je open en eerlijk zijn in wat je doet maar ik vind het doodzonde als creativiteit en expressie niet zouden mogen wegens een – nergens beschreven of ogenschijnlijke noodzakelijke – drive naar werkelijkheid. Nogmaals, jij mag doen wat je wilt en fotograferen zoals jij wilt. Anderen hebben echter hun eigen manier en weg…

  2. Volgens mij is het een zelfde soort ontwikkeling die ook in de schilderkunst (en andere kunstvormen) heeft plaatsgevonden. Na een periode waarin landschappen etc. allemaal zeer natuurgetrouw en in detail werden geschilderd, ontstonden op een gegeven moment stromingen zoals het impressionisme (bijv. Monet) en het expressionisme (bijv. de Cobra-groep). Hierin was het schilderen van het eigen gevoel en de beleving belangrijker dan de natuurgetrouwe weergave van een landschap.

    Nu de techniek het ons fotografen steeds makkelijker maakt om alles tot in detail en technisch perfect op de foto te krijgen, ontstaat ook een stroming waarin het eigen gevoel en de eigen creatieve insteek een grote(re) rol gaat spelen.
    En net als bij schilderijen of andere kunst zullen er mensen zijn die dat helemaal niets vinden en anderen die het prachtig vinden.

    Zelf ben ik net begonnen met de zoektocht naar een meer creatieve insteek, en ik vind het daarbij wel prettig om foto’s van anderen te zien ter inspiratie. En om ideeën op te doen hoe ik verschillende technieken kan gebruiken om een bepaald resultaat te verkrijgen. Maar uiteindelijk hoop ik natuurlijk wel mijn eigen stijl en ideeën te ontwikkelen…

    1. Mooie vergelijking! Maar zou het alleen in de techniek zitten die makkelijker wordt of is het een ontwikkeling die alle mensen die fotograferen als vanzelf ondergaan? Dat je begint met techniek, registratie, en dat als dat je makkelijk afgaat op zoek gaat naar iets nieuws, je eigen stijl en creativiteit?

      1. Goeie en interessante vraag.
        Als de vergelijking tussen de schilderkunst en fotografie die ik maakte inderdaad opgaat, dan denk ik dat er ook in de fotowereld altijd meerdere “kampen” zullen zijn. Waarbij de zeg maar ‘realisten’ de meer abstracte beelden niet snel of zelfs nooit zullen maken of waarderen.
        Dus ik denk niet dat alle mensen die fotograferen diezelfde ontwikkeling doormaken.

        Maar ik denk inderdaad wel dat de fotografen die de creatieve kant op gaan, eerst zijn begonnen met het registrerend fotograferen.
        Het zou leuk zijn als je van diverse fotografen eens het portfolio van meerdere jaren zou kunnen bekijken… 🙂

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

11 reacties

  1. Beste Johan, ik had dit stukje gisteren eerst moeten lezen voordat ik op je andere epistel reageerde, want ik denk je nu iets beter te begrijpen (eens zijn is iets anders 😛 ).
    Jij wil graag iets creativerigs met foto’s en dat boek verkopen ook nog. Dat laatste verklaart wellicht ook de overmaat aan creatief-met-kurk alhier (maar toch in veel mindere mate op de pixen-sites). Soit, mag uiteraard.
    Maar als je stelt “In de wereld van fotografie zie ik in alle takken van sport grote belangstelling voor gecreëerd beeld, eigen visies en kunstzinnige uitingen”, dan kijk je toch echt niet goed. Wat dacht je van pers, portret, (wetenschaps)documentatie, industrieel, architectuur, culinair, etc. – allemaal professionele vakgebieden waar mensen hun best doen een toonbare kiek te maken al dan niet met styling en al wat erbij hoort maar toch echt wel de kiek maken van zoals het is! Wat je zou kunnen bedoelen is dat je altijd een persoonlijke selectie maakt van wat er is, doch dat verandert dat wat is nog niet.
    Natuurfotografie heeft nu eenmaal sterke binding met natuurstudie alsmede overeenkomsten met persfoto’s (waarin “rommelen ” terecht een doodzonde is!) en documentatie. Een abstract werkend kunstschilder maakt nu eenmaal ook geen portretten. Daar zijn portretschilders voor. En dat wil dus nog niet zeggen dat je als natuurfotograaf je creativiteit niet kwijt mag in je vakmanschap je natuurhistorisch onderwerp goed op de kiek te krijgen. Je hebt zelf hier al talloze foto’s laten zien die dat demonstreren.

    1. Beste Egon, allereerst wil ik vermelden dat ik de toon in de reactie soms wat aanvallend vindt. Wellicht niet zo bedoeld maar wel goed om even te realiseren. V.w.b. de inhoud, het blijft een verschil van mening. Jouw mening is je goed recht maar de grenzen die jij stelt aan natuurfotografie zijn je eigen grenzen, niet de mijne. Een documentaire fotograaf is bedoeld om een stuk werkelijkheid weer te geven, evenals een journalistiek fotograaf. Echter, van de natuurfotograaf hebben we (te) lang datzelfde verlangd. Alles valt het staat met je doel. Een documentaire fotograaf fotografeert een documentaire, dat is zijn doel. Het doel van de natuurfotograaf is niet ‘documentaire van natuur’ of ‘journalistiek in natuur’. Het is slechts ‘natuur’. Natuurlijk moet je open en eerlijk zijn in wat je doet maar ik vind het doodzonde als creativiteit en expressie niet zouden mogen wegens een – nergens beschreven of ogenschijnlijke noodzakelijke – drive naar werkelijkheid. Nogmaals, jij mag doen wat je wilt en fotograferen zoals jij wilt. Anderen hebben echter hun eigen manier en weg…

  2. Volgens mij is het een zelfde soort ontwikkeling die ook in de schilderkunst (en andere kunstvormen) heeft plaatsgevonden. Na een periode waarin landschappen etc. allemaal zeer natuurgetrouw en in detail werden geschilderd, ontstonden op een gegeven moment stromingen zoals het impressionisme (bijv. Monet) en het expressionisme (bijv. de Cobra-groep). Hierin was het schilderen van het eigen gevoel en de beleving belangrijker dan de natuurgetrouwe weergave van een landschap.

    Nu de techniek het ons fotografen steeds makkelijker maakt om alles tot in detail en technisch perfect op de foto te krijgen, ontstaat ook een stroming waarin het eigen gevoel en de eigen creatieve insteek een grote(re) rol gaat spelen.
    En net als bij schilderijen of andere kunst zullen er mensen zijn die dat helemaal niets vinden en anderen die het prachtig vinden.

    Zelf ben ik net begonnen met de zoektocht naar een meer creatieve insteek, en ik vind het daarbij wel prettig om foto’s van anderen te zien ter inspiratie. En om ideeën op te doen hoe ik verschillende technieken kan gebruiken om een bepaald resultaat te verkrijgen. Maar uiteindelijk hoop ik natuurlijk wel mijn eigen stijl en ideeën te ontwikkelen…

    1. Mooie vergelijking! Maar zou het alleen in de techniek zitten die makkelijker wordt of is het een ontwikkeling die alle mensen die fotograferen als vanzelf ondergaan? Dat je begint met techniek, registratie, en dat als dat je makkelijk afgaat op zoek gaat naar iets nieuws, je eigen stijl en creativiteit?

      1. Goeie en interessante vraag.
        Als de vergelijking tussen de schilderkunst en fotografie die ik maakte inderdaad opgaat, dan denk ik dat er ook in de fotowereld altijd meerdere “kampen” zullen zijn. Waarbij de zeg maar ‘realisten’ de meer abstracte beelden niet snel of zelfs nooit zullen maken of waarderen.
        Dus ik denk niet dat alle mensen die fotograferen diezelfde ontwikkeling doormaken.

        Maar ik denk inderdaad wel dat de fotografen die de creatieve kant op gaan, eerst zijn begonnen met het registrerend fotograferen.
        Het zou leuk zijn als je van diverse fotografen eens het portfolio van meerdere jaren zou kunnen bekijken… 🙂

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Johan van der Wielen

Johan van der Wielen

Johan is fulltime natuurfotograaf en altijd op zoek naar sfeer en licht; van 's morgens vroeg tot diep in de nacht. Naast fotografie is hij schrijver en organisator van fotografiecursussen en fotoreizen.

Meer columns van deze auteur

Deze artikelen vind je vast ook interessant: