De kunst van het kijken

Tijd

Goed kijken kost tijd. Misschien is tijd wel dé basisvoorwaarde voor goed leren kijken. In ons dagelijkse leven zijn we veel te gehaast. We zijn onderweg van A naar B, tussendoor moeten we nog even dit, nog even dat. Zelfs een rustige zondagmiddagwandeling is niet rustig genoeg; met vijf kilometer per uur zie je alleen de opvallende elementen. Tijd om goed te kijken is er niet, waardoor je de essentie mist.
Wanneer ontstaan de meest creatieve foto’s? Vaak als je even de rust neemt om gewoon te gaan zitten en rond te kijken. Ineens valt het oog op eindeloos veel interessante mogelijkheden. Daarbij gaat het echt niet alleen om kleine dingen. Scan de omgeving op je gemak van voor naar achter. Heb je eenmaal een onderwerp gevonden, behoud dan de rust. Een stapje naar voren, achteren, links of rechts maakt de foto misschien wel een stuk beter. Grijp vooral ook niet meteen naar de camera, maar blijf eerst kijken, zoek dat puntje op de i. Bijt je vervolgens een tijd lang vast in dat ene onderwerp en vraag je steeds af: heb ik nu alles eruit gehaald dat er in zat?

Anticiperen

Goed kijken is vooral ook goed vooruit kunnen denken. Probeer je een locatie of onderwerp voor te stellen onder andere omstandigheden, zoals een andere stand van de zon of in een ander seizoen of weertype. Deze kennis stelt je in staat gericht op pad te gaan om die beoogde beelden te maken en dus een hoger rendement te halen uit je spaarzame tijd. Maar levert dit nu altijd de meest creatieve beelden op?
Die creatieve beelden ontstaan misschien juist wel meer op momenten die anders uitpakken dan voorspeld. Het weer laat zich van een andere kant zien, het licht is toch niet zo fraai, enzovoorts. Terug naar huis ga je niet; je stapt over op plan B, ofwel je gaat op zoek naar de potentie van het moment.

Vragen stellen

We nemen onze omgeving doorgaans waar zonder erbij na te denken. We absorberen alle informatie, maar onze hersenen pikken alleen de essentie daaruit. Die essentie heeft zelden betrekking op fotografie, maar bestaat bijvoorbeeld uit het vinden van de route. Al het andere merken we nauwelijks op. Door vragen te stellen (hoe, wat, waarom, wanneer) begrijpen we beter waar we naar kijken. Deze informatie lijkt in eerste instantie niet zo relevant, maar kan gebruikt worden om je foto’s net een andere twist te geven, of het nu een informatieve of een creatieve draai is.

Waarom zie ik dat nooit?

Kun je leren kijken? Het helpt wanneer je de tijd neemt om goed rond te kijken en probeert het grote geheel (‘ons oog ziet alles’) te negeren. Enige aanleg helpt daarbij zeker, maar ook de volgende aspecten spelen mee om het te leren:

• Open mind: je moet openstaan voor het vinden van de essentie. Sta je niet open voor je omgeving of onderwerp dan blijft het waarschijnlijk bij een eenvoudige registratie. Daar is niets mis mee, maar wees je hiervan bewust.
• Het samenbrengen tot een pakkende compositie: je kunt nog zo’n goed oog hebben, als je niet in staat bent je vondst op een ‘goede’ manier in beeld te brengen blijft het eindresultaat zwak. Denk hierbij aan beeldopbouw, het gebruik van licht en het overbrengen van sfeer.
• Beperk jezelf eens een tijd lang tot één gebied bij je in de buurt. Ga vaak terug onder verschillende omstandigheden, lees erover en ga bijvoorbeeld eens mee met een excursie. Hoe vaker je terugkomt, hoe meer je zult ontdekken. Je traint je oog voor het gewone en zult merken dat fotopotenties overal aanwezig zijn. Of beperk je tot één onderwerp en verleg daarbij steeds je grenzen.

Je kunt natuurlijk van begin af aan met een creatieve blik naar je omgeving of onderwerp proberen te kijken, maar dit moet niet te geforceerd gebeuren. Je moet vanzelfsprekend goed blijven kijken, maar begin ook gewoon. Vaak komt van het één weer het ander. Ineens valt je oog op iets of je bedenkt iets bij het terugkijken van je foto’s op je beeldscherm. Gegarandeerd dat je de volgende keer weer een stap verder komt.