Dieren zijn precies als mensen

De Fabeltjeskrant

Als ik de serie nu terugkijk, kan ik me niet voorstellen dat ik er zo jong ook maar iets van begreep, met best een boel moeilijke woorden en alle verwijzingen naar de landelijke politiek. Maar de bosbewoners zoals de ijverige juffrouw tuuterdetuut-Mier, de Rotterdamse arbeiders Ed en Willem (waterpomptang) Bever en de levensgenieter Lowieke Hatsekidee Vos, spraken wel degelijk tot de verbeelding.

Zoveel andere tv-programma’s daarna en vooral Walt Disney verstevigden het beeld van dieren als mensen en voilà, vandaag de dag praat ik tegen alle dieren en zie ik overal in de natuur typetjes en karakters met menselijke eigenschappen.

Antropomorfisme

Hoezeer ik dieren vermenselijk, blijkt ook wel uit mijn eerste bijdrage hier op natuurfotografie.nl: 11 kleine karaktertjes. Hierin beschrijf ik een aantal insecten als ware het mensen, met eigennamen en karaktereigenschappen als optimistisch, ijdel en galant. Maar ja, dat is dan weer zo ver doorgetrokken en zo absurd dat het wel kan, toch? Een op hol geslagen fantasie, want ik geloof natuurlijk niet echt dat er optimistische lieveheersbeestjes of galante snuitkevers zijn. Maar toch… Ik praat wel degelijk tegen ze en ik zie altijd wel wat ‘menselijks’, zelfs bij die allerkleinste wezentjes. Maar is dat erg?

Volgens gedragswetenschapper Nicholas Epley in ieder geval niet: ‘Wanneer volwassenen menselijke eigenschappen toedichten aan dieren of objecten wordt dit zogenaamde antropomorfisme vaak gezien als kinderachtig en dom. We doen dit echter voortdurend, bewust én onbewust en is geen teken van domheid, maar een reflectie van het grote vermogen van onze hersenen en teken van sociale intelligentie.’ Lees hier het hele verhaal.

Kijk, dat hoor ik graag. Ik ben geen idioot, ik ben juist sociaal zeer intelligent!

Schadelijk of niet

En toch denk ik dat het niet alleen maar onschuldig is, dieren zo te vermenselijken. Bij huisdieren is het voor mij wel evident. ‘Het is zielig als ik tussendoortjes eet en mijn hond niets krijgt,’ vinden veel mensen en dus krijgt de hond ook steeds iets toegestopt. En dan vaak een stuk speculaas of kaas waar het baasje ook van snoept… De eigenaar vindt het snertweer als het regent, en dus gaat het paard op stal. Voorbeelden van het onjuist menselijk spiegelen waarmee het dierenwelzijn in het gedrang kan komen. Maar wanneer is dit menselijk kijken naar dieren schadelijk in de natuur? Zijn er situaties denkbaar dat wij als natuurfotografen te ver gaan in het vermenselijken, zodanig dat het dieren kwaad doet? Bij onvoldoende kennis over een diersoort en over de natuur in het algemeen wel denk ik, maar hoe dan precies, heeft iemand anders al heel sterk uit de doeken gedaan.

Interpretatiedrang van de natuur

Toen ik al een eindje op weg was met deze column, stuitte ik geheel toevallig op eentje met precies dezelfde titel… en vergelijkbare inhoud, van twee jaar geleden. Dat was schrikken! Gelukkig is het nu komkommertijd en zijn veel mensen op vakantie, en voor de thuisblijvers is het buiten vast te mooi om achter de computer te kruipen. Geen hond die deze column leest dus. Maar mocht jij dat wel doen? Bedenk dan goed wat de gevolgen kunnen zijn van een te menselijke kijk op dieren, onze handelzucht en interpretatiedrang van de natuur. Ik vrees namelijk dat vele anderen daar vaak net zo onwetend en naïef in staan als ik zelf. En dat kan ik toch echt niet alleen aan meneer de Uil uit Fabeltjesland toeschrijven.

Dus… geen oogjes dicht of snaveltjes toe, maar veel lezen en leren over de natuur en goed weten wat wel en niet kan. Dieren als dieren zien en letterlijk en figuurlijk afstand bewaren wanneer dat wenselijk is. En vervolgens kan het natuurlijk geen kwaad om toch ook ‘lachende’ en ‘chagrijnige’ dieren om ons heen te zien, en ze af en toe wat menselijke trekjes toe te dichten. Want dat zijn onschuldige fabeltjes waar een mens vrolijk van wordt. Toch?