Menu

Onderdeel van Pixfactory

Endemische soorten, wat zijn dat?

Italiaans dambordje. Fotograaf: Hans Jansen

Het is een speciale ervaring om hele boeiende unieke soorten te kunnen fotograferen. Soorten met een bijzonder verhaal of boeiende ontstaanswijze. Als je ergens op vakantie gaat is het altijd leuk om te ontdekken of er ook ‘bijzonderheden’ zijn, die je zou kunnen fotograferen. Dat geldt natuurlijk in het algemeen voor fotografie, maar zeker ook voor natuurfotografie. Het kan een ‘verhaal achter je foto’ maken. Wat is er nu leuker dan dat je iets bijzonders kunt ontdekken en fotograferen? Het maakt dat je jezelf ook meer gaat verdiepen in de karakteristieken en oorsprong van de soorten. Voor mij betekent dat een verrijking van mijn fotografie. Een bijzonder voorbeeld zijn endemische soorten.

Elbahooibeestje (Caenonympha elbana) kom alleen voor op Elba en een paar kleine eilandjes er omheen. Fotograaf: Hans Jansen

Endemische soorten en biodiversiteit

Endemische soorten zijn soorten die alleen in een bepaald gebied voorkomen en wereldwijd nergens anders. Het gebied is dan afgebakend, vaak als gevolg van natuurlijke barrières zoals bergketens, rivieren of zeeën. Door die barrières heeft de soort zich niet kunnen uitbreiden. Veel endemische soorten zie je dan vaak ook op eilanden, waar de zee een natuurlijke barrière is. Bekende voorbeelden zijn Madagaskar, Nieuw-Zeeland en Australië. Op Madagaskar is waarschijnlijk wel 70 tot 80 procent van de dieren en planten endemisch en deze komen nergens anders ter wereld voor.

In de evolutie van deze endemische soorten zijn er vaak twee oorzaken aan te wijzen; de barrières om niet te kunnen uitbreiden en de lage mobiliteit van de soort. Voor vogels bijvoorbeeld is het veel gemakkelijker om nieuwe gebieden te bereiken, dan voor vlinders, kevers of reptielen. En dan ontstaan er in de evolutie in een afgebakend gebied geheel eigen soorten met eigen uniek dna. De evolutie van miljoenen jaren en de ontwikkeling van soorten vormt de bron van de huidige biodiversiteit. Veel ontwikkelingen en beperkingen in het verleden zijn waarschijnlijk vaak ontstaan door toeval. In deze tijd is de invloed van de mens de grootste bedreiging voor de ontwikkeling van de biodiversiteit. Als je nu geniet van een mooie soort, zie je dus een heel lange evolutiegeschiedenis. En dan realiseer je nog meer de kwetsbaarheid en de waarde ervan.

Italiaans dambordje (Melanargia arge) komt alleen in Zuid Italië voor en heeft zich geheel aangepast aan de omstandigheden daar. Fotograaf: Hans Jansen

Zijn er in Nederland ook endemische soorten?

Door ons open landschap zijn hier relatief weinig endemische soorten, maar ze zijn er wel. De bekendste soort is wel de grote vuurvlinder (Lycaena dispar batava), een ondersoort van de grote vuurvlinder. Een dagvlinder die alleen in Noordwest-Overijssel en Zuidwest-Friesland voorkomt op een paar kleine plekken en verder wereldwijd nergens. De populatie is al een eeuw heel klein en het is een kwetsbare soort, die veel bescherming en aandacht vraagt.

Grote vuurvlinder (Lycaena dispar batava) in Friesland. Fotograaf: Hans Jansen

Een tweede bekende is een ondersoort van de Noordse woelmuis, die alleen een Latijnse naam heeft (Microtus oeconomus arenicola). Deze soort is het enige endemische zoogdier in Nederland. Het dier is een overblijfsel uit de ijstijd en heeft zich tot een unieke eigen (onder)soort ontwikkeld. Hij komt vooral voor in de Biesbosch en Zuid-Hollandse eilanden en verder op een paar plekjes in Noord Holland en Friesland.

Hoe kun je endemische soorten ontdekken?

Dat vraagt vooraf natuurlijk wel enig speurwerk. Voor vakanties zijn bijvoorbeeld de eilanden in de Middellandse zee heel interessant. Vaak zijn endemische soorten ook genoemd naar de geografische plek. Als je een register openslaat in een vlinderboek, zie je alleen al voor Corsica zeven vlindersoorten met verwijzing naar de plek; ‘Corsicaanse parelmoervlinder’, ‘Corsicaans marmerwitje’, enz. Als je dan even verder zoekt, zie je al snel dat ze endemisch zijn en alleen maar op dit eiland voorkomen. En dan ontstaat het leuke speuren om ze te ontdekken.

Het zuidelijk dambordje (Melanargia russiae) is ook niet wijd verspreid, maar komt lokaal op een paar gebieden in Zuid-Europa voor. Deze wordt daardoor niet als ‘endemisch’ bestempeld, maar het is wel een heel mooi dambordje! Fotograaf: Hans Jansen

Fotografietips

  • Het vraagt enig voorwerk voordat je op stap gaat om meer over de soorten te leren.
  • Sommige soorten kunnen ook kwetsbaar zijn in hun gebied en/of bedreigd. Dan vraagt het grote terughoudendheid en geen betreding van kwetsbare gebieden.
  • Veel andere endemische soorten kunnen wijdverspreid zijn op een heel beperkt gebied en geven mooie kansen. Beoordeel vooraf zorgvuldig deze situatie.
  • Maak ook studie van de soorten en dan ontdek je leuke kleine verschillen tussen de soorten.
Elbahooibeestje op de berghellingen van Elba (Caenonympha elbana). Fotograaf: Hans Jansen

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Wellicht ook interessant voor u