Het morele kompas van de natuurfotograaf: Wat zou jij doen?

Vorig jaar hield Natuurfotografie.nl een enquête onder de leden over ethiek in de natuurfotografie. Daaruit kwam onder andere een top 10 van “ethische ergernissen” waar Roeselien Raimond een mooi stuk over schreef. Maar wat betekent dit nu eigenlijk? En interessanter nog, wat doen we ermee?
Jan-van-genten op Helgoland. Er is een afzetting, maar je kunt ze toch van heel dichtbij fotograferen. Wel of geen verstoring? Fotograaf: Renate van de Boom

Mocht je het artikel gemist hebben, hier kun je het teruglezen (red.).

Gedragscode

In mijn dagelijkse werk ben ik bezig met allerlei morele vraagstukken. Ethiek, integriteit, moreel leiderschap, ons morele kompas, allemaal termen die voorbijkomen. Een ontzettend interessant werkterrein, waarbij het allemaal gaat over menselijk gedrag en -handelen. Mijn interesse was dus snel gewekt toen Natuurfotografie.nl met het onderwerp ethiek kwam. De top 10 ergernissen die daaruit voortkwam zegt al iets over wat de meerderheid van ons natuurfotografen van bepaald gedrag vindt. Afval in de natuur achterlaten, nestfotografie, dieren verplaatsen, insecten natspuiten, goed om eens met elkaar te bespreken wat we daar nu eigenlijk van vinden. Maar wat doen we er nu mee?

In de organisatie waar ik werk hebben we een Beroepscode. Een geheel van “regels” dat bedoeld is om duidelijkheid te geven over wat we qua gedrag verwachten van medewerkers. Maar vooral bedoeld om samen te werken aan een veilig werkklimaat waarin we dilemma’s met elkaar kunnen bespreken. Want regels zijn niet altijd zwart-wit. En zelfs als een regel weinig ruimte voor discussie lijkt te geven, kunnen er morele vraagstukken ontstaan.
Hebben we als natuurfotografen ook een gedragscode nodig? Of bestaat de wens om een gezamenlijke gedragscode te ontwikkelen? Of beter nog, bestaat er al zoiets?

Een natuurgebied betreden voor zonsopkomst. Wel of niet doen? Fotograaf: Renate van de Boom

Een zoektocht op internet levert al snel een BNN Vroege Vogels Gedragscode op. Het basisprincipe luidt: “Bij het beoefenen van natuurfotografie mag noch het leven, noch de levenswijze van een soort op de foto in het gedrang worden gebracht. Het behoud en welzijn van de soort en zijn omgeving prevaleren altijd boven de foto.” Een principe waar ik me zeker in kan vinden.

Laat je een bloem staan voor de foto, of pluk je hem zodat je een betere foto kunt maken? Fotograaf: Renate van den Boom

Handhaving

Een gedragscode is mooi en kan duidelijkheid geven over wat moreel wenselijk gedrag is. Maar kun je dat ook handhaven? Een gedragscode is geen wet, maar wordt vrijwillig aangegaan. Een gedragscode heeft ook alleen zin als er draagvlak voor is en mensen zich er vrijwillig aan committeren. Wat is het nut er dan van? Iemand die zich verbindt aan een gedragscode, zal toch niet diezelfde code overtreden? Toch gebeurt dat wel. Dat doen we allemaal en we hebben er allemaal een goed verhaal bij. Net zoals wettelijke regels.

’s Ochtends vroeg niet door rood fietsen? Er is verder geen kip op de weg!

Een natuurgebied voor zonsopkomst betreden terwijl dat duidelijk niet is toegestaan? Ik ben helemaal alleen, dus ik verstoor het wild echt niet!

Naast de regels zal dus ook duidelijkheid moeten bestaan over de sancties die staan op het overtreden van de regels. Erg lastig om een gedragscode te handhaven dus. Los van de vraag of je echt alles met regels wilt vastleggen.

Gaan we een mooie locatie of onderwerp met elkaar delen, zodat we allemaal een kans krijgen op een mooie foto, of houden we bijzondere waarnemingen voor onszelf om de natuur te beschermen? Fotograaf: Renate van de Boom

Bespreekbaar maken van gedrag en handelen

Een veel mooier doel van een code vind ik de mogelijkheid om handelen en gedrag met elkaar bespreekbaar te maken. Een code kan een mooi uitgangspunt zijn om met elkaar in gesprek te gaan over moreel wenselijk gedrag. Het doel hoeft daarbij niet te zijn dat je het per definitie met elkaar eens wordt. Begrip voor elkaars mening, nieuwe inzichten en leren zijn vooral belangrijk. Respect hoort daarbij. Respect voor iemand die een andere mening heeft en respectvol aanspreken.

“Twitchen” het gericht opzoeken van een vogel, geïnformeerd door derden. Wel of niet doen? Fotograaf: Renate van de Boom

Maar nu nog doen

Aanspreken is niet zo makkelijk en vanzelfsprekend als we wellicht zouden willen. Want wat als je de enige bent die iets moreel niet correct vindt? Groepsdruk, onveiligheid en onvoldoende kennis van de natuur, om maar een aantal dingen te benoemen, vormen nogal eens een obstakel om gedrag en handelen goed te kunnen bespreken. Hoe graag we iemand ook zouden willen aanspreken op gedrag, voelen we ons ook altijd veilig genoeg om dat te doen? Ik zou graag zeggen dat ik altijd iemand aanspreek. Maar ervaring leert dat ik dat toch niet altijd doe.

Jaren geleden, ik was nog een beginnend natuurfotograaf, was ik een vliegend hert aan het fotograferen. Althans dat probeerde ik. Het beestje zat niet echt op een ideale plek, takjes zaten in de weg en het licht was ook niet super. Twee andere fotografen waren hetzelfde vliegend hert aan het fotograferen en uitten luidruchtig hun ongenoegen over de plek die het beestje had gekozen. Tot één van hen het beestje vastpakte en op een andere plek zette, meters verderop met ongetwijfeld veel meer kans op een mooie compositie. Ik wist onvoldoende van het onderwerp af om te weten of dat nu echt kwaad kon voor het vliegend hert. Maar mijn onderbuikgevoel schreeuwde alleen maar: “Dit klopt niet, dit mag niet!” Maar ik was alleen, de andere fotografen een stuk dominanter en ik was nog maar een beginneling. Ik ben opgestaan, heb mijn spullen gepakt en ben weggegaan. Terugkijkend zou ik zo graag willen dat ik iets had gezegd of gedaan. Maar wat dan? Zou ik een volgende keer er wel iets van zeggen? Ik hoop het echt! Maar ik weet het niet.

Wat zou jij doen?

Een gedragscode opstellen of verder ontwikkelen heeft wellicht weinig zin. Daarvoor zijn we als natuurfotografen te vaak individueel bezig. Maar hoe mooi zou het zijn als we met elkaar wel het goede gesprek kunnen voeren over ons eigen handelen en gedrag! Daar is respect en moed voor nodig. En de vaardigheid om aan zelfreflectie te doen.

Wat zou jij doen?

Geef een reactie

18 reacties

  1. Bij dit soort artikelen moet ik altijd aan tunnelvisie denken, je zogenaamd perfect in de natuur moeten gedragen maar wel met de auto of het vliegtuig op zoek naar de perfecte foto. Geen libel aan mogen raken in de natuur maar in huis wel elk insect verwijderen die je tegenkomt (of doodslaan).

    Laatst deed ik super voorzichtig tijdens het fotograferen van Oranjetipjes, een uur later walste er een traktor van het Waterschap overheen om de mollen te verwijderen… De koeien hebben de Lisdodden kapot gevreten, waar normaal de Weidebeekjuffers uitsluipen, in een ander gebied heeft een kudde schapen (met toestemming van de gemeente) het hele bos kaal gevreten. En zo kan ik nog wel even door gaan.

    Ja ik zondig ook wel eens in de natuur, maar ik denk dat de natuur meer last heeft van mijn consumeer gedrag en al dat gereis voor mijn werk. En de grootste boosdoener is overbevolking, we gaan richting de 8 miljard!

    1. Haha, wat mij betreft wel hoor! Hoewel ook onkruid weer een leuk onderwerp voor fotografie kan worden 😉

      Groetjes,
      Renate

  2. Ik denk, dat het heel goed is om dit onderwerp vaker op deze manier voor het voetlicht te brengen. Alleen al het effect van bewustwording en respect is groot. Ik kan me voorstellen, dat niet iedereen op deze integere manier naar de natuur kijkt, maar wel degelijk gevoelig is voor het op deze manier hierover aangesproken te worden.
    Heel goed verwoord Renate…respect

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

18 reacties

  1. Bij dit soort artikelen moet ik altijd aan tunnelvisie denken, je zogenaamd perfect in de natuur moeten gedragen maar wel met de auto of het vliegtuig op zoek naar de perfecte foto. Geen libel aan mogen raken in de natuur maar in huis wel elk insect verwijderen die je tegenkomt (of doodslaan).

    Laatst deed ik super voorzichtig tijdens het fotograferen van Oranjetipjes, een uur later walste er een traktor van het Waterschap overheen om de mollen te verwijderen… De koeien hebben de Lisdodden kapot gevreten, waar normaal de Weidebeekjuffers uitsluipen, in een ander gebied heeft een kudde schapen (met toestemming van de gemeente) het hele bos kaal gevreten. En zo kan ik nog wel even door gaan.

    Ja ik zondig ook wel eens in de natuur, maar ik denk dat de natuur meer last heeft van mijn consumeer gedrag en al dat gereis voor mijn werk. En de grootste boosdoener is overbevolking, we gaan richting de 8 miljard!

    1. Haha, wat mij betreft wel hoor! Hoewel ook onkruid weer een leuk onderwerp voor fotografie kan worden 😉

      Groetjes,
      Renate

  2. Ik denk, dat het heel goed is om dit onderwerp vaker op deze manier voor het voetlicht te brengen. Alleen al het effect van bewustwording en respect is groot. Ik kan me voorstellen, dat niet iedereen op deze integere manier naar de natuur kijkt, maar wel degelijk gevoelig is voor het op deze manier hierover aangesproken te worden.
    Heel goed verwoord Renate…respect

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Foto van Renate van den Boom

Renate van den Boom

Renate fotografeert de natuur graag in alle facetten, maar vogels hebben toch wel de voorkeur. Natuurbeleving staat bij haar voorop en door haar foto’s herbeleeft ze de mooie momenten die ze in de natuur doorbrengt keer op keer weer.

Meer columns van deze auteur

Deze artikelen vind je vast ook interessant: