Het Orton Effect, zo uit je camera

Het Orton Effect

Zie jij ook soms van die dromerige foto’s voorbijkomen? Schilderachtige beelden met een sprookjesachtige sfeer waarvan je niet weet hoe zoiets tot stand is gekomen? Grote kans dat je je dan vergaapt aan het Orton Effect. Zulke beelden moeten welhaast in de nabewerking tot stand zijn gekomen. Of toch niet?

Tegenwoordig kan alles tijdens de nabewerking gerealiseerd worden. Maar hoe leuk is het dan dat het Orton Effect gewoon uit je camera kan rollen?

De oorsprong

Midden jaren 80 van de vorige eeuw bedacht fotograaf Michael Orton een techniek om een aquarel-achtige sfeer in zijn foto’s aan te brengen. Michael bedacht een werkwijze om een scherpe en onscherpe foto, tijdens het fotograferen, over elkaar te plaatsen waardoor een schilderachtige sfeer in zijn beelden ontstond. De ene foto werd netjes scherp gesteld terwijl de andere foto uit focus werd genomen. De onscherpe foto kreeg van hem ook enige mate van overbelichting mee. Michael gebruikte ‘multiple exposure’ om tot het gewenste resultaat te komen. Destijds was dat goed te doen door gewoonweg je rolletje niet door te draaien na het maken van een foto. Wel moest je een paar basis principes in de gaten houden die tot op de dag van vandaag niet veranderd zijn.

Bedenk even dat men in die tijd nog analoog fotografeerde. Het gemak van direct je resultaat op het scherm zien bestond nog niet. Hoe knap is het dan om dit helemaal uit te pluizen? Michael Orton heeft met die techniek zijn sporen verdiend want inmiddels is die naar hem vernoemd. Het is dus mogelijk om dit met je eigen camera na te bootsen zonder Photoshop of een ander programma. Hoe? Dat ga ik nu uitleggen.

Benodigdheden

Om het Orton Effect met een camera na te bootsen heb je de volgende zaken nodig:

• een camera die geschikt is voor multiple exposure
• een statief
• een zoomlens
• wellicht een afstandsbediening om trillingen en verschuivingen te voorkomen
• een flinke dosis experimenteerlust

Heb je geen camera met multiple exposure (dubbele belichting)? Lees vooral verder want er bestaat ook een alternatieve methode.

Techniek

Je kan beginnen door bij de eerste foto het onderwerp lichtjes uit focus met correcte belichting of tot 2 stops over te belichten. Een groot aperture tot f/5.6 werkt het beste. Bij de tweede foto breng je het onderwerp in focus. Omdat de camera absoluut niet mag bewegen, is een statief hierbij onmisbaar. De beelden moeten exact over elkaar passen. Een extra belangrijk punt is het herstellen van de beeldhoek. Door iets in of uit focus te draaien verandert ook de beeldhoek van jouw compositie. Zoom daarom nauwkeurig terug naar de originele beeldhoek van foto 1. Michael verdient extra respect dat hij dit allemaal in het analoge tijdperk heeft uitgevogeld.

Een handig hulpmiddel met het herstellen van de beeldhoek is om met een raster in beeld te werken. Bekijk tijdens de eerste foto waar het raster een herkenbaar deel in de compositie raakt. Voordat je de tweede foto maakt plaats je dat raakpunt, via in- of uitzoomen, terug op de dezelfde plek in de compositie. Nu passen de beelden exact over elkaar. Klik… en je Orton Effect is gereed.

Was het maar zo simpel allemaal. Het komt nogal nauw hoe je elke foto belicht en in welke mate je ‘out of focus’ fotografeert.

Tegenwoordig

Met de komst van digitale fotografie is deze techniek in een ander daglicht komen te staan. Camera’s hebben meer mogelijkheden en het resultaat valt direct af te lezen van je scherm. Je corrigeert ter plekke en de leercurve wordt zo een heel stuk korter. De hierboven beschreven techniek is slechts een startpunt waarbij je zelf oneindig kan variëren naar een resultaat dat jou het meeste aanspreekt. Of je komt tot de slotsom dat dit jouw ding niet is. Dat hoeft ook niet, maar het uitproberen van de techniek leert je wellicht hele andere zaken die op een heel ander fotografisch vlak ooit van pas kunnen komen. Stap eens uit je comfort zone.

Software

Natuurlijk zijn al die ‘Orton’ beelden op internet niet allemaal tot stand gekomen door in het veld te prutsen met instellingen. Sterker nog, ik verwacht dat het bij bijna geen enkele foto het geval was. Vaak maakt men gebruik van speciale software of acties in Photoshop om het effect na te bootsen. Persoonlijk vind ik dat de minst leuke methode maar hij is wel effectief en efficiënt. Hoe je het Orton Effect in de software kan nabootsen volgt nog in een van de komende software tutorials. Probeer het eerst maar eens op de ambachtelijke wijze.

Tot slot

Niet iedereen heeft een camera met de optie dubbele belichting. Maar ook zonder die optie is het mogelijk om te experimenteren met de Orton techniek. Al wordt het wel een pak lastiger. Daarvoor moet je kiezen voor een belichting met lange sluitertijd. Tijdens die lange sluitertijd maak je, als het ware, allebei de foto’s door je instellingen tijdens de belichting te verdraaien.

Bepaal vooraf even hoever je manueel uit focus wilt draaien en tot hoever je de zoom moet aanpassen zodat de twee beelden over elkaar passen. Je onthoudt hoever je de zoomring terugdraait en tot waar je de focusring een slag geeft. Heel precies zal dit niet lukken maar je komt een eind in de richting. Wanneer je uiteindelijk de bewuste foto neemt met lange sluitertijd heb je geen beeld meer door de zoeker om je instellingen visueel aan te passen. Vandaar dat je vooraf even de instellingen moet vastleggen voor jezelf. Door een extra lange sluitertijd te kiezen heb je ook werkelijk de tijd om focus en beeldhoek aan te passen tijdens het maken van de foto.

Een redelijk lange sluitertijd van minimaal 8 seconden werkt het beste. Hoe langer de sluitertijd des te minder je last hebt van het zoom effect in de eindfoto. Dat streperige effect ontstaat wanneer je van de ene beeldhoek naar de andere zoomt tijdens de sluitertijd. Bij hele lange belichtingen is de tijd van het zoomen relatief klein ten opzichte van de gehele belichting en zal dus praktisch wegvallen. Om het onder- of overbelichten van Orton na te bootsen zal je moeten spelen met de verhouding tussen de twee tijden van de normale foto en uitgezoomde foto. Je hoeft de totale belichting van 8 seconden dus niet netjes op te delen in 2x 4 seconden. Jij bepaalt het effect. Ik zeg niet dat het gemakkelijk is maar wanneer je niet weet wat je wilt gaan fotograferen op een druilerige dag dan is dit een prima aanzet om vele uurtjes zoet te zijn.

Veel succes en plezier met experimenteren.