Menu

Onderdeel van Pixfactory

Het perspectief van de boswachter

Boswachter en fotograaf, ze hebben iets gemeen. Lopend door het landschap zoeken zij het beste perspectief om hun werk goed te doen. Een leerzaam blog van Jeffrey Westerhoff over bosfotografie deed mij beseffen dat perspectief en focus in een bos nog niet zo makkelijk is. Het blog deed mooi uit de doeken hoe je dat als fotograaf aanpakt. Maar wat nu als je als fotograaf het perspectief van de boswachter in beeld wilt brengen? Juist het afgelopen jaar is Staatsbosbeheer in het Haagse Bos sterk  op boswerkzaamheden gefocust geweest. Voor mij reden om mijn camera eens mee te laten kijken met het perspectief van de boswachter.
Bos
Beukenhal in het Haagse Bos. Fotograaf: Mark Kras

Niet recht vooruit

Een boswachter die door een bos loopt kijkt bijna nooit recht voor zich uit. Zeker als hij bezig is keuzes te maken in de volgende ontwikkelingsstap van het bos. Nederlandse bossen kenmerken zich doordat ze nagenoeg allemaal op enig moment zijn aangeplant. Daarnaast hebben wij mensen door het gebruik van het bos en via de uitstoot van onze industrieën, vervoersmiddelen en landbouw continu invloed op de ontwikkeling van het bos. Denk daarbij maar eens aan de gevolgen van klimaatverandering en stikstofuitstoot. Juist daarom hebben natuurbeheerders een verantwoordelijkheid om het bos te helpen ontwikkelen tot een biodivers en toekomstbestendig bos. Daarbij kijk je als boswachter ver vooruit in de tijd maar je zelden recht vooruit zoals de meeste bezoekers doen. Sterker nog boswachters die door het bos lopen kijken vooral omhoog en omlaag.

Het bladerdak is bijna gesloten. Nog een paar jaar en dan is er reden om vitalere bomen meer ruimte te geven. Fotograaf: Mark Kras

Omhoog

Om de ontwikkeling in het bos goed te zien kijken boswachters omhoog. Hoeveel licht door het bladerdak valt, geeft een beeld van hoeveel ruimte bomen hebben om zich te ontwikkelen. Zodra het bladerdak zich sluit wordt de concurrentie om licht heviger. Licht dat essentieel is voor de fotosynthese en dus de groei van de boom.

In het Haagse Bos zijn nagenoeg alle bomen vlak na de Tweede Wereldoorlog aangeplant. (De bezetter had de bomen als onderdeel van een verdedigingslinie gekapt). Daarmee zijn ze allemaal ongeveer even oud en ontbreekt een gezonde opbouw in leeftijd in het bos. Immers in een natuurlijker bos tref je bomen aan in allerlei levensfases. Van zaailing tot woudreus, van zaadje tot aftakelende dode boom. Iedere fase kent zijn eigen samenleving van dieren, planten en schimmels. Reden om het bladerdak van de vitalere bomen meer ruimte geven. Zo kunnen zij uitgroeien tot de woudreuzen van de toekomst. Minder concurrentiekrachtige bomen worden geveld om ruimte te brengen in het bos. Ruimte waar liefst zoveel mogelijk bomen van profiteren.

Bosgeelster in het Haagse bos. Fotograaf: Mark Kras

Omlaag

Maar boswachters kijken niet alleen omhoog. Ze kijken ook omlaag. Daar staat het bos van de toekomst in de vorm van jonge bomen. Maar dat niet alleen, in het geval van het Haagse Bos staat daar ook een zeer bijzonder bosflora. Het bos met zijn eeuwenoude bosbodem kenmerkt zich door een rijke variatie aan stinzenplanten zoals sneeuwklokjes, bosanemonen en boshyacinten. Maar ook soorten waarvan er maar enkele exemplaren in deze regio te vinden zijn, zoals de bosgeelster.

Het ontzien van de bosbodem van het Haagse Bos is een belangrijke zorg bij de uitvoering van boswerkzaamheden. Kranen beheersen de val van de bomen terwijl iedere boom door een man met een motorzaag wordt geveld. Hierdoor ontstaat ook minder schade aan omliggende bomen. Het werk wordt uitgevoerd in een droge periode omdat dan de bodem steviger is en in bijzondere gevallen wordt zelfs een telekraan ingezet. Daarmee kan een enkele boom in delen vanaf het pad worden gekapt.

Stobben
De stobben blijven achter en vormen een aanvulling op de biodiversiteit voor organismen die profiteren van dood hout. Fotograaf: Mark Kras

Inspectie van boven en beneden

Nadat de keuzes voor de te vellen bomen zijn gemaakt worden alle bomen langsgelopen om te kijken of er geen bijzondere natuurwaarden zijn die reden zijn om andere keuzes te maken. Gekeken wordt naar roofvogelnesten, nestholtes, eekhoornnesten en verblijfplaatsen van vleermuizen. Met name die laatste zijn alleen goed te inspecteren met een hoogwerker en inspectiecamera die in holtes wordt gestoken. De eekhoornnesten worden in het vroege voorjaar gezocht. Boswachters zoeken in de boomkronen naar ronde bolvormige nesten waar aan nog vaak nog bruine bladeren zitten.

Perspectief voor het hout

Na het vellen van de boom wordt het tak- en tophout verwijderd om de ontwikkeling van de stinzenplanten niet in de weg te liggen. Ter plaatse wordt het versnipperd en vervolgens benut als biomassa. Het hout dat vrijkomt wordt langs de weg gelegd en zal als fsc-hout gebruikt worden voor in de woningbouw, bijvoorbeeld als meubelplaat en zaaghout of, afhankelijk van de kwaliteit, voor papier. Vaak blijkt als een stam aan de weg ligt pas goed hoe het met de vitaliteit van een boom stond.

beuk
Beuk waarvan de stam is gescheurd door invloed van de wind en op de plaats van de scheur meters is ingerot door regenwater. Fotograaf: Mark Kras

Bijzonder perspectief

In alle fasen van het werk, van keuzes maken en de ecologische controle, tot het vellen en het afvoeren naar de afnemer, wordt contact onderhouden met bezoekers van het bos. Veel gaat via de digitale snelweg maar ik heb ook regelmatig met mensen door het bos gelopen en omhoog en omlaag gekeken.

Tijdens een van deze wandelingen wees een deelnemer me op een bijzondere boom die op de nominatie stond om geveld te worden. De karakteristieke stam van de veldesdoorn was wat hem betreft reden om de boom te behouden. Ik kon zijn redenatie volgen maar zag ook de reden waarom de boom vanuit bosontwikkeling geveld moest worden. Overleg met collega’s leverde een oplossing op. Veldesdoorns worden ook in hagen gebruikt en kunnen eenvoudig worden gesnoeid. Zo kon de stam worden behouden en werd de boom met de telekraan op enige hoogte gesnoeid. Zo staat er nu bezien vanuit verschillende perspectieven nog steeds deze bijzondere boom in het Haagse Bos.

Perspectief van de fotograaf

De afgelopen periode heeft mijn camera het perspectief van de boswachter gevolgd. In eerste instantie dacht ik dat de fotoserie daarmee vooral het verhaal zou illustreren. Maar gaandeweg ontdekte ik dat het project leidde tot bijzondere camerastandpunten en vooral beelden. In het begin worstelde ik met de camerastandpunten. Zowel bij een perspectief vanuit de hoogte als vanaf de grond kwam ik steeds zelf in beeld. Uiteindelijk bood een combinatie van een eenpootstatief op volle lengte en instellen van tien seconden op de zelfontspanner uitkomst. Steeds werd ik verrast door de beelden die ik vervolgens op mijn display aantrof. De resultaten leidde tot nieuwe perspectieven op bosfotografie. Perspectieven die een inspiratie zijn voor toekomstige natuurbeelden.

perspectief
Veldesdoorn met karakteristieke stam. Fotograaf: Mark Kras

Een filmpje van de telekraan die aan het werk is vanaf het pad is te zien op: https://youtube.com/shorts/CftyTqYltBQ?feature=share

Geef een reactie

2 reacties

  1. Wat een leuke column en weer eens een prachtige beschrijving van alle belangen die een boswachter moet afwegen in zijn beslissingen! We leven in een druk land, iedereen wil wat van het bos en dan bij een grote stad wordt dat nog eens extra sterk duidelijk. Voer voor heel veel discussie. Als het echt gaat om een divers en toekomstbestendig bos, dan is er misschien meer voor te zeggen om de bomen zelf de strijd om het licht te laten uitknokken en de bomen die het niet redden in het bos te laten liggen. Liefst met takken. Dat zijn ook weer plekken waar nieuwe bomen kunnen opgroeien zonder al in een vroeg stadium te worden opgegeten. Maar ik vind het bevreemdend dat wij FSC hout zouden willen oogsten uit een (erg klein) bos dat zo dicht bij de stad staat. Of wordt er in het Haagse bos gekozen voor een meer parkachtig bos? Keuzes, keuzes, keuzes…

    1. Dank je wel Menno voor je reactie. even voor de goede orde. De keuze is dat we in een bos met bomen van eenzelfde leeftijd en slechts een beperkt aantal soorten (m.n. beuk en eik) beheren op weg naar een diverser bos in leeftijden en in soorten. Dan wordt het bos robuuster. Dit beheer betekent dat er hout komt uit het bos. Dat kan zeker niet allemaal in het bos achterblijven en is goed en nuttig te gebruiken als FSC gecertificeerd hout voor onze houtbehoefte in Nederland. het hout is dus een waardevol restproduct van natuurbeheer in het Haagse Bos.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

2 reacties

  1. Wat een leuke column en weer eens een prachtige beschrijving van alle belangen die een boswachter moet afwegen in zijn beslissingen! We leven in een druk land, iedereen wil wat van het bos en dan bij een grote stad wordt dat nog eens extra sterk duidelijk. Voer voor heel veel discussie. Als het echt gaat om een divers en toekomstbestendig bos, dan is er misschien meer voor te zeggen om de bomen zelf de strijd om het licht te laten uitknokken en de bomen die het niet redden in het bos te laten liggen. Liefst met takken. Dat zijn ook weer plekken waar nieuwe bomen kunnen opgroeien zonder al in een vroeg stadium te worden opgegeten. Maar ik vind het bevreemdend dat wij FSC hout zouden willen oogsten uit een (erg klein) bos dat zo dicht bij de stad staat. Of wordt er in het Haagse bos gekozen voor een meer parkachtig bos? Keuzes, keuzes, keuzes…

    1. Dank je wel Menno voor je reactie. even voor de goede orde. De keuze is dat we in een bos met bomen van eenzelfde leeftijd en slechts een beperkt aantal soorten (m.n. beuk en eik) beheren op weg naar een diverser bos in leeftijden en in soorten. Dan wordt het bos robuuster. Dit beheer betekent dat er hout komt uit het bos. Dat kan zeker niet allemaal in het bos achterblijven en is goed en nuttig te gebruiken als FSC gecertificeerd hout voor onze houtbehoefte in Nederland. het hout is dus een waardevol restproduct van natuurbeheer in het Haagse Bos.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Mark Kras

Mark Kras

Mark Kras is boswachter voor Staatsbosbeheer in het Nationaal Park Hollandse Duinen. Mark gebruikt natuurfotografie om betrokkenheid tussen mens en natuur te vergroten.

Meer columns van deze auteur

Deze artikelen vind je vast ook interessant: