Hoe breng je de levenscyclus van libellen in beeld?

Voor dit onderwerp kies ik voor de levensloop van de noordse winterjuffer (Sympecma paedisca). Dat is wel een vrij zeldzame soort met een bijzondere cyclus. Vrijwel geen enkele libel in Europa overwintert namelijk als volwassen libel. Alle soorten overwinteren als eitje of als larve onder water. Behalve de bruine- en de noordse winterjuffer. Die doen het helemaal anders. Het lijkt me leuk om met een fotoverhaal in beeld te brengen hoe hun levenscyclus eruit ziet. De foto’s ondersteun ik hier en daar met wat korte tekst als toelichting.

Einde zomer

De eerste noordse winterjuffers worden ‘geboren’ en sluipen uit hun larvenhuidje. Ze gaan direct op zoek naar kleine insecten als prooi. De verse winterjuffers hebben nog heldere frisse kleuren.

September

Ze blijven bij hun geboortewater en proberen zo veel mogelijk aan te sterken. In het groenbruine riet zie je ze door hun kleuren al bijna niet meer. Hun camouflagekleur is geheel aangepast aan hun levenscyclus. Daar waar de meeste juffers juist kleurrijk zijn, vallen winterjuffers zo weinig mogelijk op.

Oktober

Opeens is er een massaal vertrek vanaf het geboortewater (Weerribben/ Wieden) oostwaarts naar omringende heidevelden in ZO- Friesland, Drenthe en NW- Overijssel. Binnen korte tijd is vrijwel de hele populatie noordse winterjuffers opeens ‘verdwenen’.

November

Aangekomen op beschutte heidelocaties wordt er op zonnige dagen nog flink gejaagd om zoveel mogelijk aan te sterken en reserves op te bouwen. Op die momenten kun je ze ook het best ontdekken en zien waar ze precies gaan overwinteren.

December

Het wordt kouder en alle winterjuffers hebben een plekje gezocht voor de lange overwintering. Als de temperatuur beneden de 15 graden komt, bewegen ze vrijwel niet meer en wachten de lange winter af. Deze juffer heeft een struik uitgekozen en drukt zich strak tegen het takje. Die plek lijkt veilig voor muizen, maar kwetsbaar voor vogels. Je ziet ze bijna niet als je er langsloopt.

Januari

De eerste winter valt in. Hoe streng de vorst ook is, de juffers bevriezen niet door een soort antivries in hun lichaam. Soms verschuiven ze heel langzaam nog een beetje van hun plekje. Deze juffer zit nog steeds veilig en bijna onzichtbaar op een berkenstruikje langs een pad op een heideveld.

Februari

Het wordt nu serieus winter en koud en de juffers zitten al een paar maanden strak beschut op hun plekje. Gevaar is er niet door de temperatuur, maar wel tegen vraat en mogelijk ook verstoring van schapen, loslopende honden of harde wind. Als ze op de grond vallen is het bijna onmogelijk om nog weer een veilig plekje te zoeken.

Maart en april

Op gunstige dagen vertrekken de winterjuffers weer geleidelijk naar hun geboortewater. Ze weten precies hoe ze weer terug moeten vliegen. De afstand kan wel 25 kilometer zijn. De meeste dieren zijn nu 8-9 maanden oud en dat is uitzonderlijk en uniek voor volwassen libellen. Er rest nu nog maar één doel en dat is de voortplanting.
De paring vindt vlak bij het water plaats in het riet.

April en mei

De ei-afzet is nu nog de laatste inspanning. De eitjes worden door het paartje afgezet, waarbij het mannetje (met het vrouwtje verbonden)  steeds opvliegt en stukjes drijvende stengel op het water uitzoekt. Het vrouwtje prikt een gaatje in de stengel en zet daarin haar eitjes af. Het mannetje bewaakt alles.
Daarna is hun plicht vervuld en sterft deze generatie af.

Mei-augustus

Uit de eitjes komen heel snel larven en deze ontwikkelen zich in een heel korte periode onder water.

Eind augustus verschijnen hieruit weer volwassen individuen en daarmee is de bijzondere cyclus van de noordse winterjuffer rond.
Een boeiende vraag is waarom deze dieren in de evolutie zo’n afwijkende ingewikkelde cyclus hebben ontwikkeld? Het meest aannemelijk is dat het een overlevingsstrategie is, omdat er in hun levensperiode in de winter minder natuurlijke vijanden zijn. Het mooie van natuur is dat we dit niet weten, maar ons er wel over kunnen verwonderen.

Tot slot over het maken van een beeldverslag

Voor dit beeldende verhaal heb ik gekozen om de hele jaarcyclus in beeld te brengen. Ik had voor deze specifieke soort ook een keuze kunnen maken om me bijvoorbeeld specifiek op overwintering te richten en alle bedreigingen in beeld te brengen. Dat zijn allerlei keuzes die je moet maken als je probeert om een samenhangend beeldverslag te maken. Mijn ervaring is dat het wel heel boeiend is om een thema uit te kiezen en daarmee gedurende langere tijd aan de slag te gaan. Je gaat je dan ook echt verdiepen in je natuuronderwerp.