Fotografie is de vertaling van een driedimensionale wereld naar een twee dimensionale wereld. Hoe zorg je er nu voor dat een foto niet saai en vlak wordt wanneer je er naar kijkt? En hoe zorg je ervoor dat de foto prettig oogt en je een gevoel van diepte ervaart wanneer je het beeld ziet? Een goede compositie kan je daar bij helpen. Tijdens het fotograferen maak je vaak onbewust een compositie in je hoofd. Zodra alles bij elkaar past en klopt, heb je een geslaagde compositie gemaakt en voelt de foto in balans. Toch kan dat soms nog best lastig zijn. Gelukkig bestaan er richtlijnen of compositieregels die je kunt volgen wanneer het niet direct op gevoel wil lukken. In dit artikel bespreek ik er enkele die je kunnen helpen om een interessante foto te maken.
Regel van derden en gulden snede
Een bekende compositieregel is de regel van derden. Hierbij wordt het beeld met twee horizontale en twee verticale lijnen in negen gelijke vlakken verdeeld. Wanneer de belangrijkste beeldelementen zich op één van deze lijnen bevinden, wordt het beeld vaak dynamischer en prettiger om naar te kijken. En dit wordt nog eens versterkt wanneer deze elementen zich op het kruispunt van de lijnen bevinden, zoals bijvoorbeeld het geval is bij de foto van de ree bovenaan dit artikel.
De gulden snede, is een compositieregel die sterk lijkt op de regel van derden, maar niet hetzelfde is. Net zoals bij de regel van derden worden ook weer vier denkbeeldige lijnen getrokken over het beeld, alleen worden de lijnen meer naar het midden geplaatst. Omdat de gulden snede op een wiskundige berekening gebaseerd is, ontstaan nu niet negen gelijke vlakken, maar vlakken met verschillende afmetingen. Ook hier maak je het beeld weer interessanter en prettiger door je onderwerpen of horizon op een lijn of snijpunt te plaatsen.
Lijnen
Een ander belangrijke compositieregel zijn lijnen in de foto. Deze worden onder andere veel toegepast in de landschapsfotografie. Wanneer je er goed gebruik van maakt, leiden deze lijnen de kijker onbewust door de foto naar het punt van aandacht. Hierdoor voelt de foto in balans, is het duidelijk wat het onderwerp is en ontstaat er een gevoel van diepte. Lijnen kunnen al dan niet zichtbaar aanwezig zijn in het landschap. Wegen, paden en watergangen zijn voorbeelden van duidelijk zichtbare lijnen in het landschap. Voorbeelden van minder duidelijk zichtbare lijnen zijn de patronen die ontstaan in water en bewolking bij gebruik van langere sluitertijden.
Ritmiek
Herhalende elementen zijn ook handige hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden om je compositie te versterken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een rij golfbrekers op het strand of een laan met bomen, waarbij de onderlinge afstand van de onderdelen gelijk is. Wanneer de elementen zich in de richting van de horizon verkleinen ontstaat een sterk gevoel van diepte. De ogen van de kijker springen automatisch van het ene naar het volgende beeldelement waardoor deze onbewust door de foto geleid wordt. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de foto met de molens in Kinderdijk.
Contrast
Ons brein is zo geprogrammeerd dat onze aandacht sneller uit gaat naar de lichtste, scherpste en meest kleurrijke delen in ons blikveld. Door gebruik te maken van kleur- en lichtcontrast kun je als fotograaf van dit gegeven gebruik maken en zo de aandacht van de kijker sturen naar die delen in de foto die belangrijk zijn. Meer hierover lees je in dit artikel over kleurcontrast.
Nog meer regels voor een betere compositie
Dit overzicht is niet volledig. De genoemde regels zijn slechts een kleine greep uit de vele andere compositieregels die je zou kunnen gebruiken om de compositie te verbeteren. En natuurlijk hoef je je niet te houden aan deze ‘regels’. Ze vormen slechts een hulpmiddel waar je gebruik van zou kunnen maken wanneer je het even niet meer weet. Uiteraard is het aan jou als fotograaf om te bepalen wanneer je deze regels toepast of hier juist bewust van afwijkt om je foto interessanter te maken.
Eén reactie
Beste Arnoud,
ik vond dit een zeer behulpzame pagina. Dit zal mijn zeker helpen om mijn studie fotografie af te ronden. Ik had eerst een vrouw die fotografie haatte, maar we zijn onlangs uit elkaar gegaan. Nu heb ik besloten de studie van mijn dromen te volgen. De fotoacademie Amsterdam. Het is moeilijk maar dankzij jouw zal ik vast iets goeds behalen en mijn onlangs overleden moeder trots maken. Ik kom nog steeds zeer vaak bij haar graf en ik weet zeker dat dit is wat zei wou. En wie weet misschien kom ik mijn lang geleden verdwenen broer wel tegen. Die wou ook heel graag fotograaf worden. Dus ik treed in zijn voet sporen. Ik denk dat hij de foto’s die ik met behulp van dit artikel ga maken erg mooi zou vinden. Nee, daar ben ik wel zeker van. Misschien wordt ik ooit wel beroemd en komt mijn vader dan eindelijk terug. Ik hem vanaf mijn tiende al niet gezien. Twintig lange jaren gepest door mijn gebrek aan vader. Maar dankzij jouw Arnoud komt hij misschien wel terug. In ieder geval heel erg bedankt voor het schrijven van dit artikel met handige tips.
Vriendelijke groet
Robert Melkman