Menu

Onderdeel van Pixfactory

Hoe digitaliseer je dia’s?

Menig natuurfotograaf werkte vroeger bij voorkeur op diafilm. De kleurenrijkdom en het dynamisch bereik was fantastisch en wordt pas heel recent geëvenaard door de betere digitale camera's. Daar kwam nog bij dat dia's zich natuurlijk bij uitstek leenden voor presentaties. Maar wat te doen met je dozen vol dia's op zolder nu ieder wijkgebouwtje alleen nog een beamer heeft en je zelf ook geen zin meer hebt om die projector en scherm op te zetten (gesteld dat je die nog hebt). Digitaliseren is natuurlijk de oplossing, maar hoe pak je dat het slimste aan?
digitaliseer je dia's
Niet alles wat oud is valt nog te redden, maar gelukkig hebben we de dia nog. 2CV gefotografeerd op Fuji Diafilm augustus 1985. Fotograaf: Jaap Schelvis

Dia’s scannen

Het (laten) scannen van je dia’s was jarenlang de standaardoplossing. Het probleem daarbij was echter dat de kwaliteit vrijwel altijd zwaar tegenviel wanneer je dit thuis zelf probeerde te doen met een goedkope scanner. Er zijn/waren wel professionele scanners op de markt, maar die zijn zo duur dat aanschaf ervan eigenlijk alleen uitkan wanneer je bijvoorbeeld uniek, onvervangbaar beeldmateriaal moet digitaliseren. Voor de gemiddelde amateurfotograaf is het vaak praktischer (en misschien ook wel leuker) om te proberen de foto’s digitaal ‘over te doen’. Je kan het ook gebruiken als een excuus om al die mooie vakantiebestemmingen nog een keer te bezoeken. Om deze redenen heb ik mij zelf nooit aan het scannen gewaagd.

Projecties fotograferen

Toch wilde ook ik af en toe nog wel eens terugkijken naar al die oude beelden. Daar kwam nog bij dat ik lange tijd heb gewoond in een oude boerderij met aanvankelijk vrijwel geen droge opslagmogelijkheden. Het gevolg was dat de kwaliteit van mijn dia’s hard achteruitging. In sommige gevallen ontstonden er zelfs complete schimmelkolonies in de emulsie.

dia's digitaliseren
De vallei van Ordesa gefotografeerd in 1982 op Fuji diafilm. Gedigitaliseerd door het projectiescherm te fotograferen. In de lucht zijn nog wat schimmelsporen zichtbaar. Fotograaf: Jaap Schelvis

Omdat ik toentertijd nog wel een diaprojector en scherm had ging ik experimenteren met het fotograferen van het geprojecteerde beeld. Dit werkte redelijk goed zolang je maar projecteerde op een zo egaal en wit mogelijk vlak. Eenvoudig je camera met een zoomlens ongeveer op de brandpuntsafstand van je projectorlens op een statief vlak bij de projector en je kon aan de slag.

dia's digitaliseren
Verkleind voor een plaatje op het internet blijkt een opname van het geprojecteerde beeld meestal goed bruikbaar. Klassiek bokeh op een dia uit de jaren tachtig. Fotograaf: Jaap Schelvis

Het beetje vignettering in de hoeken van het geprojecteerde beeld was eenvoudig op te heffen in de nabewerking die toch eigenlijk altijd wel nodig was. Zeker bij oudere dia’s ontkom je niet aan stofjes en dergelijke die je toch even wil wegpoetsen. Groot voordeel van nabewerking is dat je ook nog wat kunt corrigeren aan je uitsnede of compositie wat op de oorspronkelijke dia’s natuurlijk niet kon bij het projecteren.
Al met al bleek het op deze manier digitaliseren van dia’s een werkbare, zij het tamelijk omslachtige, methode te zijn.

dia's digitaliseren
Bij nadere (kritische) beschouwing blijk je in dit geval echter de structuur van het projectiescherm te kunnen zien. Fotograaf: Jaap Schelvis

Dia’s fotograferen op de ‘lichtbak’

Wanneer je veel dia’s had uit te zoeken gebruikte je meestal een lichtbak waar je een stuk of twintig dia’s op kwijt kon. Zo’n bak had een melkwitte, meestal plastic, bovenkant en werd van binnenuit verlicht door een of meer gloeilampen of TL-buisjes. Prima geschikt om dia’s te sorteren, maar de verlichting was vrijwel nooit egaal. Toch zal een dergelijke opstelling de inspiratiebron zijn geweest om op die manier dia’s te reproduceren met behulp van een digitale camera.

dia's digitaliseren
De moderne variant van een lichtbak: 5 mm dik en gewoon via USB aan te sluiten. Fotograaf: Jaap Schelvis

Grootste probleem met ouderwetse lichtbakken is dat ze toch nog vrij groot en onhandelbaar zijn, maar vooral dat de verlichting niet mooi egaal is. Gelukkig bestaan er tegenwoordig mooie super dunne lichtbakjes met LED verlichting die vooral verkocht worden om bijvoorbeeld tekeningen over te trekken. Toen ik die zag kreeg ik het idee dat een tablet ook bruikbaar zou kunnen zijn als ‘lichtbak’. Die vlieger bleek niet op te gaan. Wanneer je het witte licht van een beeldscherm namelijk van dichtbij bekijkt zie je dat het is opgebouwd uit afzonderlijke gekleurde puntjes.

dia's digitaliseren
De witte achtergrond van je beeldscherm is allesbehalve wit als je hem fotografeert! Fotograaf: Jaap Schelvis

Met een LED light pad heb je daar geen last van. Hoe ver je ook inzoomt het licht blijft mooi wit en volledig egaal over het hele oppervlak. Het enige wat je hoeft te doen is een opstelling maken waarbij je een camera recht boven de lichtbron kunt opstellen.

digitaliseer je dia's
Voorbeeld van een opstelling om je dia te digitaliseren op een light pad. Fotograaf: Jaap Schelvis

Een macrolens is ideaal, maar iedere camera waarmee je redelijk dichtbij kunt (eventueel met behulp van een tussenring of voorzetlens) is bruikbaar. Je hoeft de dia’s niet eens uit hun raampjes te halen. De opnames kun je daarna eenvoudig bewerken in je favoriete fotobewerkingsprogramma. In het onderstaande voorbeeld heb ik niet alleen de kleurtemperatuur verhoogd maar ook de uitsnede en de achtergrond aangepast om het portret wat meer te laten spreken.

dia's digitaliseren
Inmiddels bijna 30 jaar oude dia gedigitaliseerd op een LED light pad. Fotograaf: Jaap Schelvis

Extra mogelijkheden

Bijna net zo makkelijk als het digitaliseren van dia’s op deze manier is het reproduceren van negatieven. Of het nu kleurenfilm of zwart-wit opnames betreft, recente kleinbeeld-negatieven of antieke glazen negatieven van 13×18 cm, alles wat transparant is en op je light pad past kun je met deze opstelling te lijf gaan. Hier een voorbeeld wat je nog met 40 jaar oude zwart-wit negatieven kunt bereiken.

dia's digitaliseren
Ook een 100 jaar oud glazen negatief van 9×12 cm laat zich moeiteloos digitaliseren met deze opstelling. Fotograaf: Jaap Schelvis

Uiteraard komt er iets meer nabewerking bij kijken, maar dat blijkt in de praktijk ook erg mee te vallen. Er zijn tal van gratis bewerkingsprogramma’s waarmee je een negatief beeld kunt ‘omkeren’. Ook kun je eenvoudig zelf een negatieve kleurtintcurve opslaan in Lightroom door de standaard curve zo aan te passen dat hij van linksboven naar rechtsonder loopt in plaats van linksonder naar rechtsboven.

dia's digitaliseren
In Lightroom kun je eenvoudig zelf nieuwe kleurtintcurves toevoegen om negatieven om te keren.
Voorbeeld van een negatieve kleurtintcurve. Omdat oude opnames vaak wel wat extra contrast kunnen gebruiken heb ik naast een lineaire curve ook een wat meer contrastrijke negatieve curve opgeslagen.

32 reacties

    1. Hoi Henricus,
      Leuk dat je wat kon met het artikel en succes met je oude glasdia’s. Had laatst zelf ook een kistje met 9×12 cm vakantie-dia’s uit 1925 gevonden https://pbase.com/jaapschelvis/switzerland_summer_1925
      Wel schrikken wanneer je sommige gletsjers vergelijkt met huidig beeldmateriaal, maar altijd leuk om te zien dat mensen 100 jaar geleden vaak dezelfde onderwerpen kozen voor hun vakantieherinneringen,
      Groet Jaap

  1. Zelf heb ik een groot aantal halfkleinbeeld kleurendia’s van mijn vader van meer dan 50 jaar geleden die ik wil digitaliseren. Daartoe ben ik zelf een opstelling aan het maken met een vertikaal statief, mijn Canon 2000D camera met hoekzoeker en afstandbediening.
    Nu nog op zoek naar een LED Lightpad. De eerste in A3 formaat die ik op Marktplaats vond, gaf alleen maar gekleurde puntjes dus duidelijk niet de goede. Wat is een voor dit doel geschikte LED Lightpad in A3 formaat want dan heb ik meer ruimte om de dia’s herkenbaar klaar te leggen.

    1. Beste Henk,
      Alleen met de hierboven afgebeelde Huion A4 Lightpad heb ik ervaring. Die geeft een absoluut egaal “wit” licht zonder gekleurde puntjes zoals op het scherm van een tablet of laptop. Ik zie op de site van Huion dat ze ook A3 en zelfs A2 lightpads hebben. Ik neem aan dat die dezelfde techniek gebruiken en dus voor jouw doel bruikbaar zijn. Helaas staan ze op dit moment nog op “Binnenkort leverbaar”.
      Groet,
      Jaap

      1. Nadat ik een bod had uitgebracht op een A3 Huion, kwam een folder van ALDI in de bus met daarin een aanbieding voor een LED paneel met afstandsbediening voor 30 euro!
        Zou dat wat zijn?
        Vanaf volgende week zaterdag verkrijgbaar! Maar nu eerst morgen die A3 Huion ophalen uit Klazienaveen, een retourritje door een rustige en mooie omgeving van 130 kilometer!

  2. Beste Jan,
    Inmiddels gebruik ik ook de lightpad voor het digitaliseren van dia’s. Ik doe dat in JPEG en RAW.
    Ik vraag me inmiddels af of RAW wel nodig is want de oorspronkelijke dia kan je natuurlijk niet meer veranderen. Achteraf contrast, scherpstellen e.d. van de gedigitaliseerde dia geeft volgens mij hetzelfde resultaat in JPEF als RAW.
    Alleen als je een “verkeerde” kopie maakt bij het opnemen is dat bij RAW beter te corrigeren.
    Alvast bedankt voor de reactie.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

32 reacties

    1. Hoi Henricus,
      Leuk dat je wat kon met het artikel en succes met je oude glasdia’s. Had laatst zelf ook een kistje met 9×12 cm vakantie-dia’s uit 1925 gevonden https://pbase.com/jaapschelvis/switzerland_summer_1925
      Wel schrikken wanneer je sommige gletsjers vergelijkt met huidig beeldmateriaal, maar altijd leuk om te zien dat mensen 100 jaar geleden vaak dezelfde onderwerpen kozen voor hun vakantieherinneringen,
      Groet Jaap

  1. Zelf heb ik een groot aantal halfkleinbeeld kleurendia’s van mijn vader van meer dan 50 jaar geleden die ik wil digitaliseren. Daartoe ben ik zelf een opstelling aan het maken met een vertikaal statief, mijn Canon 2000D camera met hoekzoeker en afstandbediening.
    Nu nog op zoek naar een LED Lightpad. De eerste in A3 formaat die ik op Marktplaats vond, gaf alleen maar gekleurde puntjes dus duidelijk niet de goede. Wat is een voor dit doel geschikte LED Lightpad in A3 formaat want dan heb ik meer ruimte om de dia’s herkenbaar klaar te leggen.

    1. Beste Henk,
      Alleen met de hierboven afgebeelde Huion A4 Lightpad heb ik ervaring. Die geeft een absoluut egaal “wit” licht zonder gekleurde puntjes zoals op het scherm van een tablet of laptop. Ik zie op de site van Huion dat ze ook A3 en zelfs A2 lightpads hebben. Ik neem aan dat die dezelfde techniek gebruiken en dus voor jouw doel bruikbaar zijn. Helaas staan ze op dit moment nog op “Binnenkort leverbaar”.
      Groet,
      Jaap

      1. Nadat ik een bod had uitgebracht op een A3 Huion, kwam een folder van ALDI in de bus met daarin een aanbieding voor een LED paneel met afstandsbediening voor 30 euro!
        Zou dat wat zijn?
        Vanaf volgende week zaterdag verkrijgbaar! Maar nu eerst morgen die A3 Huion ophalen uit Klazienaveen, een retourritje door een rustige en mooie omgeving van 130 kilometer!

  2. Beste Jan,
    Inmiddels gebruik ik ook de lightpad voor het digitaliseren van dia’s. Ik doe dat in JPEG en RAW.
    Ik vraag me inmiddels af of RAW wel nodig is want de oorspronkelijke dia kan je natuurlijk niet meer veranderen. Achteraf contrast, scherpstellen e.d. van de gedigitaliseerde dia geeft volgens mij hetzelfde resultaat in JPEF als RAW.
    Alleen als je een “verkeerde” kopie maakt bij het opnemen is dat bij RAW beter te corrigeren.
    Alvast bedankt voor de reactie.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: