Hoe fotografeer je dubbeltjesijs?

Fotografie van ijsstructuren kun je in de winter al snel oppakken, zelfs als het één nacht heeft gevroren. Op allerlei plasjes in weilanden of maisvelden heb je kansen om ijsstructuren vast te leggen. Je vindt in de bevroren plassen soms de mooiste vormen en kleuren en je kunt je fantasie er helemaal op loslaten. Een prachtige kans voor abstracte fotografie.

Een bijzonder verschijnsel is de vorming van dubbeltjesijs in sloten. Deze kans doet zich niet zo vaak voor in Nederland, maar bij gunstige omstandigheden lukt het om het te fotograferen. Hier kun je ook met macrofotografie aan de slag.

Hoe ontstaat het en waar vind je het?

Dubbeltjesijs ontstaat wanneer het bijna windstil is en flink gaat vriezen en er in sloten mooi glad ijs ontstaat. Het ijs is dan transparant en heel glad. In bepaalde sloten komen vanuit de bodem gasbellen (methaan) omhoog of zuurstofbelletjes van waterplanten. De belletjes drijven naar boven en komen tegen het eerste ijslaagje aan. Wanneer het langer vriest vormt zich onder die bel weer een nieuwe laag ijs, waar weer nieuwe bellen tegen aan drukken. Zo ontstaat er geleidelijk een stapeltje platgedrukte bellen boven elkaar. Dat levert een mooie fotografische uitdaging.

De platgedrukte belletjes in het ijs, doen sterk denken aan dubbeltjes van tien (gulden) cent. Vandaar de historische naam ‘dubbeltjesijs’. Wie kent nog de gulden en een dubbeltje.…?

Een paar windstille nachten levert bij vorst heel donker helder ijs op. Dat is wel voorwaarde om het te kunnen vinden. Je hebt kraakhelder ijs nodig om mooie beelden te kunnen maken. Dubbeltjesijs ontstaat vooral in laagveengebieden. In West- en Noord- Nederland zijn veel van deze gebieden en daar komt gas omhoog vanuit de bodem in het water. Dat zijn wel de mooiste plekken. Op de zandgronden zie je het minder vaak en daar moet je het vooral hebben van zuurstofbellen van waterplanten.

In laagveenmoerassen heb je de meeste kans, want daar is veel gasvorming in het veen. Zoek vooral bij sloten die in de luwte liggen. In sommige sloten zie je enkel een paar bellen, maar soms liggen hele mooie formaties dicht bij elkaar.
De foto’s in dit artikel heb ik begin januari 2024  gemaakt in natuurgebied De Deelen in Friesland.

Fototips bij het fotograferen van dubbeltjesijs

Voor de fotografie is het belangrijk dat je op het ijs kunt staan en dat is na één nacht vriezen nog niet mogelijk. Vanaf de oever heb je wat geluk nodig dat er dicht bij de kant een mooie formatie ligt.
Anders kun je het verschijnsel alleen landschappelijk benaderen met een groothoeklens.
Je hoopt op meerdere dagen flinke vorst, zodat je op het ijs kunt staan en dichtbij de mooie bellen kunt komen.

De foto’s in dit artikel heb ik gemaakt met een 24-105 mm lens. Ik gebruik een polarisatiefilter om hinderlijke schitteringen van het ijs weg te nemen. Schittering kan eventueel ook wat in de nabewerking opgelost worden.
Vaak moet je iets onderbelichten voor een beter resultaat, om overbelichting van de bovenste witte plaatjes te voorkomen. Het ijs heeft soms wat spikkeltjes en vlekjes. In de nabewerking kun je de hinderlijke vlekjes iets wegwerken.

Voor de scherpte bij ijsstructuren sta je het liefst loodrecht boven het onderwerp. Maar het stapeltje dubbeltjes kun je beter vanaf een schuine positie benaderen. Dat betekent deels onscherpte. Dan kun je met maximale scherptediepte proberen om voldoende scherpte te krijgen. Gebruik dan een hoog diafragmagetal bijv. f 16. Zelf gebruik ik het liefst bij ijsstructuren een statief. Bijkomend voordeel met een statief is dat je ook nog iets steviger staat op het gladde ijs.
Je kunt dan mogelijk ook een stackserie maken om meer scherptediepte te krijgen.

Je kunt ook kiezen om loodrecht naar beneden te fotograferen en mooie composities te zoeken met de bovenkant van de bellen. Dan zoek je niet naar de stapeltjes, maar de ronde vormen voor een abstracte compositie.

Omzetten naar zwart wit geeft soms een andere dimensie met meer accent op vormen en structuur. Het loont de moeite om te proberen of omzetten naar zwart-wit je foto krachtiger maakt.

Tot slot:
Het gladde ijs is geen gemakkelijke ondergrond voor veilige fotografie!
Bereid je goed voor en zoek goed schoeisel met slipvaste zool of gebruik antislip zooltjes onder je schoenen.

Een leuke uitdaging en nu maar hopen op een mooie winter!