Menu

Onderdeel van Pixfactory

Hoe maak je een solargraph?

Wetenschap is voor iedereen binnen handbereik. Voor een habbekrats kun je een schitterende foto maken van de ster die ons dagelijks verwarmt: onze zon! Enig geduld is vereist; voor een mooie solargraph geldt een sluitertijd van 6 maanden.
De baan van zon aan de hemel tussen 21 dec en 21 juni - Solargraph. Fotograaf: Jan Koeman

De solargraaf aan het werk

De solargraaf bedrijft een fraaie mix van natuurkunde, scheikunde, astronomie, fotografie en kunst.
Wie elke dag goed naar de baan van de zon kijkt, ziet dat de zon elke dag zich anders beweegt aan de hemel. Natuurlijk is het niet de zon die beweegt, maar draaien wij op de aarde in een jaar een rondje om de zon. De schuine stand van de aardas zorgt ervoor dat de zon op wisselende hoogte boven de horizon staat. Deze ‘beweging’ van de zon is vast te leggen met een foto.

Pinhole camera aan het Zeeuws archief
De speld geeft de plek van het gaatje (pinhole) aan.

Maar dat kan niet met een standaard fotocamera; je moet er speciaal een camera voor maken. Gelukkig is het niet duur; als body van de camera gebruik je een leeg bier/frisdrankblikje. In verband met de hoogte van de zonnebaan werkt een 50cl beter dan een 33cl blikje. Met dit blikje maak je een gaatjescamera, of ´pinholecamera´ (pinhole = speldeprik).

Wat heb je nodig voor een solargraph?

Om een solargraph te maken heb je een leeg blikje, een velletje lichtgevoelig fotopapier, een speld en duct tape nodig. Je opent het deksel van het blikje met een blikopener. Daarna maak je de binnenkant goed schoon.

6 maanden later
6 maanden later

Dan ga je de doka (donkere kamer) binnen. Je hebt rood licht (fietsachterlichtje!) nodig om hier verder te werken. Fotopapier is ongevoelig voor rood licht. Het fotopapier stop je met de beeldzijde naar de binnenkant gericht in het blikje. Je prikt met een stevige speld een gaatje in het blikje. Zorg dat het fotopapier achter het gaatje in het blikje zit. Vervolgens plak je het blikje lichtdicht af met zwart duct tape. Het gaatje zelf plak je apart af. Zodra het camerablikje is opgehangen haal je de zwarte duct tape van het gaatje af.

Richt op zuiden

Als de camera klaar is moet je de juiste plek bepalen om hem op te hangen. Probeer een plaatje te maken met een leuke voorgrond. Richt het gaatje, de lensopening naar het zuiden. Haal de tape van de ‘lens’ om het belichten te beginnen.

Ophangen van zonneblikjes uitsluitend met toestemming van de eigenaar van het object en in ieder geval niet in openbare ruimtes. Zonneblikjes vallen in de categorie 'verdachte pakketjes' en daar moet je niet lichtzinnig mee omgaan.
Ophangen van zonneblikjes uitsluitend met toestemming van de eigenaar van het object en in ieder geval niet in openbare ruimtes. Zonneblikjes vallen in de categorie ‘verdachte pakketjes’ en daar moet je niet lichtzinnig mee omgaan.

In feite heb je 2 mogelijkheden met de datum; of je hangt het op rond 21 december, of rond 21 juni. Je laat het vervolgens een half jaar hangen. Na 6 maanden heeft de zon alle mogelijk standen aan de hemel afgelegd. Je kan ook precies zien wanneer de zon veel heeft geschenen en in welke perioden het bewolkt was.

Nabewerking

Scan het belichtte fotopapier op een flatbedscanner. Je hebt nu een negatief.
In photoshop kun je het positief maken. Je doet dat door het effect ‘negatief maken’ of ‘niveau’s’ te gebruiken. Donker wordt dan licht en licht wordt donker. Nu kun je het plaatje uitprinten.

De oorspronkelijke negatieve foto uit het blikje kan je in een boek of lichtdichte doos bewaren. Laat je deze foto in het licht liggen, dan verkleurt deze helemaal zwart door het nog aanwezige zilverbromide.

Compilatie van de mooiste solargraphs gemaakt tussen 2010 en 2015.
Compilatie van de mooiste solargraphs gemaakt tussen 2010 en 2015.

8 reacties

  1. Tijdens een projectweek zou ik graag aan de slag gaan met solargraphs, maar zijn er ook methodes en materialen waarmee je binnen enkele minuten/uren al resultaat hebt?

    1. Beste Yvonne, dank voor je reactie. Ja zeker, je kan na de belichting gedurende ca 10 seconden in het zonneblikje het gaatje sluiten en het belichte fotopapier in de doka ontwikkelen.
      Als dat te ingewikkeld is kan je ook 1 uur belichten (blikje wel 1 uur vastzetten, mar niet bewegen) en dan het belichte fotopapier op een goede flatbed scanner in HR (300 dpi) scannen en het resultaat met photoshop bewerken: enhance contrast / contrast verhogen.

      Wanneer je mij je e-mailadres stuurt kan ik je wat voorbeelden sturen.

  2. Hallo Jan, een bijzonder interessant verhaal! Ik vond deze site omdat ik ook graag solargraphs wil gaan maken. Wat voor fotopapier raad je me aan? Je hebt toch verschillende soorten, hard en zacht staat me bij? Is er nog verschil in merk? Ik zit verder met hetzelfde als Krister. Als ik na een aantal maanden het fotopapier eruit haal slaat het dan niet heel snel helemaal zwart uit? En een scanner werkt toch met fel licht. Is dat geen probleem? Moet het fotopapier niet eerst gefixeerd worden? Ik hoor het graag.
    Met vriendelijke groet,
    Johan

    1. Beste Johan,
      Alle soorten zwart wit fotopapier zijn geschikt. Ik heb zelfs oud papier uit halverwege de vorige eeuw gebruikt en dat was nog heel goed. Door de langdurige lichtinwerking wordt het zilver in het papier zwart. Haal je het na 6 maanden (of korter als je nieuwsgierig bent) uit het blikje (bij gedempt licht) dan kan je er een foto van maken en deze foto met photoshop omzetten naar een positief beeld. Of de flatbed scanner en dan meteen het papier in een lichtdichte doos bewaren. Binnen enkele minuten zal het papier zwart worden. Fixeren stopt het proces, maar lost wel de details in de opname op.
      Succes met je eerste solargraphs! Gewoon doen, het is niet moeilijk.

  3. Beste Ineke, leuk dat je ook met solargraphy aan de slag bent gegaan! Een ideaal project om met kinderen op school te doen. Ze leren dan meteen wat een camera obscura is, hoe het komt dat het geprojecteerde beeld in een camera op z’n kop komt te staan, wat zilverbromide papier is waarop ‘vroeger’ foto’s werden afgedrukt en hoe je kunt aantonen dat de draaiingsas van de aarde scheef staat ten opzichte van de zon.
    De methode om een goede solar-camera te maken van 2 blikjes ken ik, maar vind ik wat omslachtiger in de uitvoering. Ik heb goede ervaringen met de hoge 0,5 ltr bierblikjes.
    Hoe smaller en hoger het blikje, des te beter krijg je de hele zonnebaan en wat voorgrond erop in beeld.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

8 reacties

  1. Tijdens een projectweek zou ik graag aan de slag gaan met solargraphs, maar zijn er ook methodes en materialen waarmee je binnen enkele minuten/uren al resultaat hebt?

    1. Beste Yvonne, dank voor je reactie. Ja zeker, je kan na de belichting gedurende ca 10 seconden in het zonneblikje het gaatje sluiten en het belichte fotopapier in de doka ontwikkelen.
      Als dat te ingewikkeld is kan je ook 1 uur belichten (blikje wel 1 uur vastzetten, mar niet bewegen) en dan het belichte fotopapier op een goede flatbed scanner in HR (300 dpi) scannen en het resultaat met photoshop bewerken: enhance contrast / contrast verhogen.

      Wanneer je mij je e-mailadres stuurt kan ik je wat voorbeelden sturen.

  2. Hallo Jan, een bijzonder interessant verhaal! Ik vond deze site omdat ik ook graag solargraphs wil gaan maken. Wat voor fotopapier raad je me aan? Je hebt toch verschillende soorten, hard en zacht staat me bij? Is er nog verschil in merk? Ik zit verder met hetzelfde als Krister. Als ik na een aantal maanden het fotopapier eruit haal slaat het dan niet heel snel helemaal zwart uit? En een scanner werkt toch met fel licht. Is dat geen probleem? Moet het fotopapier niet eerst gefixeerd worden? Ik hoor het graag.
    Met vriendelijke groet,
    Johan

    1. Beste Johan,
      Alle soorten zwart wit fotopapier zijn geschikt. Ik heb zelfs oud papier uit halverwege de vorige eeuw gebruikt en dat was nog heel goed. Door de langdurige lichtinwerking wordt het zilver in het papier zwart. Haal je het na 6 maanden (of korter als je nieuwsgierig bent) uit het blikje (bij gedempt licht) dan kan je er een foto van maken en deze foto met photoshop omzetten naar een positief beeld. Of de flatbed scanner en dan meteen het papier in een lichtdichte doos bewaren. Binnen enkele minuten zal het papier zwart worden. Fixeren stopt het proces, maar lost wel de details in de opname op.
      Succes met je eerste solargraphs! Gewoon doen, het is niet moeilijk.

  3. Beste Ineke, leuk dat je ook met solargraphy aan de slag bent gegaan! Een ideaal project om met kinderen op school te doen. Ze leren dan meteen wat een camera obscura is, hoe het komt dat het geprojecteerde beeld in een camera op z’n kop komt te staan, wat zilverbromide papier is waarop ‘vroeger’ foto’s werden afgedrukt en hoe je kunt aantonen dat de draaiingsas van de aarde scheef staat ten opzichte van de zon.
    De methode om een goede solar-camera te maken van 2 blikjes ken ik, maar vind ik wat omslachtiger in de uitvoering. Ik heb goede ervaringen met de hoge 0,5 ltr bierblikjes.
    Hoe smaller en hoger het blikje, des te beter krijg je de hele zonnebaan en wat voorgrond erop in beeld.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: