Licht in je voordeel

Momenten van de dag

Ochtend, middag en avond. Bijna zou je vergeten dat er ook een nacht is, met een geheel ander licht en andere mogelijkheden.

Ochtend

Morgenstond heeft goud in de mond, een uitspraak die zeker geldt voor natuurfotografie. De ochtend is begeerd om zijn zachte pasteltinten, veroorzaakt door het aanwezige vocht. Dit vocht zorgt daarnaast voor meer diepte in het landschap. De druppels die bloemen en insecten sieren vormen een mooie bonus, zeker wanneer je beseft dat insecten nauwelijks kunnen vliegen wanneer ze nat en koud zijn. In de koude seizoenen heeft menig ochtend rijp in de aanbieding, een andere sfeermaker.

Middag

Na die heerlijke ochtend valt de middag voor veel fotografen tegen. De zon staat hoog aan de hemel, het licht is hard. Met hard licht worden koele tinten en harde contrasten bedoeld. Toch ligt dat iets genuanceerder. Hoe hard het licht is, wordt vooral bepaald door de aanwezigheid van wolken. Hoe meer het blauw doorbroken wordt, hoe vriendelijker de sfeer. Hard licht leent zich prima voor zwart-witfoto’s, waarbij pittige contrasten een meerwaarde hebben. Foto’s gemaakt onder vriendelijke omstandigheden zijn geliefd voor allerlei promotiedoeleinden. Men ziet liever een gastvrij, door de zon beschenen landschap dan mysterieuze mistplaatjes.

Avond

Avondlicht is zeker niet hetzelfde als ochtendlicht.  Vocht is nu niet zozeer de sfeermaker, maar stof, grotendeels door onszelf in de lucht gebracht via het verkeer en fabrieken. Het avondlicht is dan ook een stuk warmer dan het ochtendlicht. Voor veel mensen zal het tijdstip een stuk aangenamer zijn dan het vroege opstaan voor de ochtend. Ook is de temperatuur een stuk comfortabeler en menig fotograaf heeft simpelweg een voorkeur voor warme tinten. Voor insecten is de avond helaas niet zo gunstig. Omdat ze flink opgewarmd zijn, blijven ze erg lang mobiel.

Nacht

Zodra de zon ondergaat, verdwijnen de meeste fotospullen in de tas en begint de reis huiswaarts. Jammer, want de nachtelijke periode biedt eveneens bijzondere mogelijkheden.

Natuurlijk zijn er de sterren die aan de hemel schitteren. In onze omgeving hebben we daarnaast te maken met strooilicht vanuit (fel) verlichte steden en wegen. Dit zorgt voor een alles omvattende oranje gloed. Meestal is dit een nadeel, maar natuurlijk kun je het ook benutten.

Wanneer de maan aan de hemel staat en voor meer dan de helft gevuld is, krijgen we met een hele andere lichtbron te maken. Net als de zon veroorzaakt het maanlicht schaduwen. Omdat de rest van de hemel, en daarmee ook het landschap, erg donker blijft, geeft dit een uiterst mysterieus licht. Het valt een beetje te vergelijken met een ver weg gelegen planeet die nog nauwelijks zonlicht ontvangt.

Gouden uurtjes

De randen van de dag zorgen voor het fraaiste licht, ook wel aangeduid met het gouden uurtje. Het gaat dan om de periode rond de zonsopkomst en de zonsondergang. Dat uurtje is een relatief begrip. Het is sterk afhankelijk van de seizoenen en het weer. Soms lijkt er geen einde te komen aan het gouden uurtje, terwijl op andere momenten het feest in enkele minuten alweer voorbij is. Tijdens het gouden uurtje valt een aangenaam warm licht over het landschap.

Blauwe uur/kwartiertje

Net voor het gouden uurtje in de ochtend of erna in de avond spreken van het blauwe uur of kwartiertje, dat evenmin een uur of kwartier hoeft te duren. In deze periode dringt nog nauwelijks rood licht door de atmosfeer. Het resultaat zijn hele diepe blauwe tinten, die ook met het aanpassen van de witbalans nauwelijks te verhelpen zijn. De intense blauwe kleur zorgt voor een mysterieuze nachtelijke sfeer in de foto’s. Het licht is ook populair bij het fotograferen in steden en bij aangelichte gebouwen. Het diepe blauw kleurt immers fraai bij het oranjegele kunstlicht.

Lichtrichting

Met de momenten van het fotograferen alleen ben je er nog niet. De lichtrichting is een belangrijk aspect, dat helaas vaak te weinig aandacht krijgt. Natuurlijk moet dan wel de zon schijnen.

Licht mee

De zon staat in de rug, voor de fotograaf wordt alles gelijk aangelicht. Omdat grote contrasten ontbreken, zal de camera weinig moeite hebben de juiste belichting te bepalen. Onder dergelijke omstandigheden heb je ook geen hulpmiddelen nodig om de juiste balans te vinden tussen de lucht en het landschap. Wel wordt alles erg vlak, enig gevoel voor diepte verdwijnt. ‘s Middags zorgt deze lichtrichting daarnaast voor fletse kleuren.

Licht van opzij

Je krijgt nu een zonverlichte en een schaduwzijde. Hierdoor ontstaat er een groter contrast in beeld en daarmee bijna automatisch meer diepte. Het grote contrast kan voor problemen zorgen bij het vinden van de juiste belichting. Soms is één juiste belichting niet mogelijk omdat het contrast simpelweg te groot is voor de camera.

Tegenlicht

Tegenlicht is misschien wel het mooiste, maar ook het lastigste licht. Het probleem is de zon zelf (en omgeving). Laat deze zoveel mogelijk buiten beeld om problemen (uitgebeten wit, lensflares en dergelijke) te voorkomen. Het door bladeren en bloemen schijnende tegenlicht levert intense kleuren op, haren op dieren en planten worden prachtig zichtbaar.

Plannen

Fotograferen is niet alleen anticiperen op de omstandigheden; in het geval van het licht kun je ook al veel op voorhand plannen. Probeer interessante locaties al op voorhand op te merken tijdens een wandeling en noteer deze. Met behulp van speciale planningsapps, zoals The Photographer’s Ephemeris en PhotoPills kun je exact zien waar de zon en maan opkomen en weer ondergaan. Zo kun je bepalen wanneer je waar moet gaan staan om de zon net boven die ene kerktoren te zien opkomen. Verschillende apps laten ook de positie van de Melkweg zien.

Bob Luijks is ambassadeur van Fujifilm Nederland.