Menu

Onderdeel van Pixfactory

Lichtvervuiling; van de nood een deugd maken

Het is in Nederland vrijwel nergens meer echt donker. Ga naar buiten als de nacht gevallen is, en je zult overal licht in de lucht zien, zeker bij een bewolkte lucht. “In de randstad is er zoveel licht dat je ’s-nachts buiten een boek zou kunnen lezen,” vertelde iemand ooit gekscherend.
lichtvervuiling
Een fotogenieke locatie waarbij de sterrensporen van toegevoegde waarde zijn. Fotograaf: Nando Harmsen

Lichtvervuiling

De wereldkaart met lichtvervuiling laat dit ook zien; vrijwel nergens ter wereld is het zo erg als in de Benelux. Alleen op een paar geïsoleerde plekken in de Noordoostelijke provincies en op de Wadden kun je nog enige duisternis vinden, en dan nog zijn op de horizon de lichtkoepels van de nabij gelegen steden en industriegebieden te zien.

lichtvervuiling
Lichtkoepels in de Groote Peel, een donker stuk natuur op de grens van Limburg en Brabant waar alleen dorpen te vinden zijn. Fotograaf: Nando Harmsen

Nederland is geen geschikte plek voor een fotograaf die graag een sterrenhemel op de foto zet. Is het niet om de lichtvervuiling, dan is het wel vanwege het klimaat. Ons land gaat vaak verscholen onder een dik wolkendek. Wanneer er dan toch heldere nachten zijn, is het vaak erg vochtig. Al dat vocht maakt de lucht troebel en weerkaatst de lichtvervuiling die overal om ons heen te vinden is, zodat er een waas in de lucht hangt. Dit maakt het bekijken en fotograferen van de sterren er niet makkelijker op.

lichtvervuiling
Het sterrenbeeld Orion boven de Groote Peel. De bewolking speelt parten, zoals het zo vaak doet. Fotograaf: Nando Harmsen

Melkweg

Dat klinkt niet erg hoopvol voor iemand die graag een start maakt met sterrenfotografie. Toch is het mogelijk om een sterrenhemel te fotograferen, compleet met de Melkweg. Je moet daarvoor wel de donkerste locaties in Nederland opzoeken. Vooral de Melkweg geeft een mooie toevoeging aan een nachtelijke landschapsfoto en spreekt bij velen tot de verbeelding. Helaas ligt Nederland niet zo gunstig, nog los van de lichtvervuiling en het klimaat, om de Melkweg in al haar glorie op de foto te zetten. Het meest interessante deel ligt laag aan de horizon, op de plaats waar de lichtvervuiling het sterkst aanwezig is, en bovendien in de maanden waarin de nachten het kortst zijn. Voor foto’s met en van de Melkweg is het beter om ver naar het Zuiden te reizen.

lichtvervuiling
De Melkweg in een van de donkerste delen van Noord Brabant. Een nachtfilter was nodig om een deel van de lichtvervuiling weg te filteren, en een extreme nabewerking om de Melkweg zo goed zichtbaar te maken. Fotograaf: Nando Harmsen

Het klinkt bijna alsof Nederland helemaal niet geschikt is voor sterrenfotografie, en misschien is dat ook wel zo. Er is echter meer aan de nachtelijke hemel te fotograferen dan alleen sterren of de Melkweg. Ondanks alle lichtvervuiling waaronder het land gebukt gaat is het toch mogelijk om creatieve fotografie met een sterrenhemel te doen. Natuurlijk is het mogelijk om de helderste sterren in een foto te vangen, samen met een mooi landschap, maar het kan veel interessanter worden als er ook sterrensporen mee gefotografeerd worden. Het mooiste van alles is, ook midden in een verlichte stad is het mogelijk om sterrensporen te fotograferen.

lichtvervuiling
Vijfenveertig minuten sterrensporen (15mm | ISO1600 | f/2,8 | 182x 15sec). Fotograaf: Nando Harmsen

Vanuit ons perspectief draaien de sterren aan de hemel. Wie de Poolster kan vinden, en lang genoeg blijft kijken, zal zien dat alle sterren die we zien om de Poolster draaien. Dat gaat langzaam, een heel rondje in 24 uur, maar met een sluitertijd die lang genoeg is wordt dat op de foto zichtbaar. Die lange sluitertijden zijn mogelijk omdat we bij het fotograferen van de sterren in het donker staan. Afhankelijk van de instellingen en de plaats in Nederland waar we staan kunnen we tot maximaal een half uur onafgebroken belichten zonder dat we last krijgen van onherstelbare overbelichting. Toch is het dankzij de digitale technieken waarover we tegenwoordig beschikken ook mogelijk om sterrensporen te fotograferen met een belichtingstijd van één of meerdere uren. Door veel foto’s te maken met kortere belichtingstijden, en deze vervolgens samen te voegen tot één enkele foto, is het mogelijk om sterrensporen te fotograferen die zo lang duren als de nacht lang is.

lichtvervuiling
Een donkere locatie en hoge ISO laat veel sterrensporen zien (15mm | ISO3200 | f/2,8 | 176x 20sec). Fotograaf: Nando Harmsen

Dankzij deze techniek van het naadloos samenvoegen van meerdere beelden wordt het mogelijk om met vrijwel elke gewenst diafragma, ISO en sluitertijd sterrensporen te fotograferen. Het is niet langer noodzakelijk om een extreem donkere plek op te zoeken voor een sterrenspoor van een uur. Zelfs midden in een stad, met de juiste combinatie van ISO en sluitertijd. Misschien dat er belichtingstijden van maximaal 5 seconden nodig zijn om overbelichting te voorkomen, zodat voor een half uur sterrensporen fotograferen maar liefst 360 foto’s nodig zijn, maar het is mogelijk.

lichtvervuiling
Sterrensporen midden in het Centrum van Helmond (12mm | ISO1600 | 560x 5sec). Fotograaf: Nando Harmsen

Alleen sterrensporen fotograferen is meestal niet zo interessant. Het wordt pas interessant met een goede voorgrond. Dit kan een silhouet zijn, zoals een mooi gevormde boom of een herkenbaar bouwwerk, maar het kan ook een verlicht onderwerp zijn. Een heel druk sterrenspoor, met veel sterren in beeld, verlangt een rustige voorgrond die niet teveel afleidt, maar niettemin herkenbaar is. Wordt er gekozen voor een hele herkenbare voorgrond, dan kan het beter zijn om de sterrensporen minder opvallend te maken. Het is nooit verstandig om twee verschillende delen van een foto evenveel aandacht te laten trekken. Sterrensporen moeten iets aan de foto toevoegen, of een voorgrond moet iets aan de sterrensporen toevoegen. Hoe dominant een sterrenspoor in beeld komt hangt helemaal af van de combinatie ISO en diafragma.
Een sterrenspoor kan nooit als een hele cirkel om de Poolster verschijnen. Het duurt 24 uur voor een rondje gemaakt is en zo lang is het hier in Nederland niet donker. Maar omdat er veel sterren aan de hemel staan geven de sporen van al die sterren samen de illusie van een cirkel. Voor een geslaagd sterrenspoor is een half uur belichten aan te raden, al dan niet opgedeeld in meerdere foto’s met kortere belichtingstijd. Langer mag natuurlijk altijd. Hoe lang je uiteindelijk wilt blijven staan hangt dan alleen nog af van je geduld.

lichtvervuiling
Een fotogenieke locatie waarbij de sterrensporen van toegevoegde waarde zijn. Fotograaf: Nando Harmsen

Lichtvervuiling blijft een bron van ergernis als het aankomt op het fotograferen van sterren. Maar in plaats van je erbij neer te leggen en het op te geven moet je je niet uit het veld laten slaan. Sterrensporen bieden een mooi alternatief, dat tot verrassende resultaten kan leiden. Het enige wat je nodig hebt is creativiteit. En geduld.

4 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

4 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: