Menu

Onderdeel van Pixfactory

Loslaten van compositieregels

Omdat wij natuurfotografen erkenning door anderen zo belangrijk vinden, klampen we ons krampachtig vast aan allerhande richtlijnen en algemeen geaccepteerde principes, die er voor zorgen dat onze foto’s ‘werken’ en sneller mooi worden gevonden door de massa. Het gevolg is een grote eenheidsworst van foto’s waar geen ander idee achter schuilt dan enkel het voldoen aan de ‘regeltjes’.
compositieregels
Als de kat niet doet wat jij wil hoef jij je toch ook niet aan de regeltjes te houden...... Fotograaf: Marijn Heuts

Met name op het gebied van compositie bestaan enkele bijzonder hardnekkige richtlijnen. Ze zijn er niet voor niks, maar het is de kunst deze principes toe te passen en (vooral) te breken al naar gelang jij dat bewust nodig vindt en het jouw persoonlijke kunstwerk en het verhaal dat je met je foto wilt vertellen ten goede komt.

Gulden snede / regel van derden

In de landschapsfotografie zijn het de regel van derden, de vergelijkbare gulden snede en de diagonaalmethode die de dienst uitmaken. Al deze regels zitten zelfs al ingebakken in Lightroom en kunnen met een muisklik over de foto worden gelegd. Zo kun je eenvoudig je compositie achteraf precies met de regels in overeenstemming brengen. Niet omdat het kan, maar omdat het moet.
Wijk echter gerust van deze regels af als daar gegronde redenen voor zijn. De horizon in het midden geeft bijvoorbeeld een statisch beeld, zorgt voor meer kracht en evenwicht in de foto en betekent symmetrie. Reflecties zijn hier een perfect voorbeeld van.

compositieregels
Op een windstille ochtend met een mooie lucht en een perfecte reflectie is er maar één optie: de horizon precies in het midden. Fotograaf: Marijn Heuts

En als er weinig wolken in de lucht zijn heeft het weinig zin die lucht in de compositie op te nemen omdat de horizon per se op een derde of twee derde moet. Neem dan een heel klein randje lucht op om schaal aan het beeld te geven, of doe eens gek en laat de lucht volledig buiten beeld. Andersom zul je tijdens een hevig onweer de foto voor 90% uit lucht laten bestaan met slechts een randje voorgrond voor de schaal.

compositieregels
Een voorgrond waarin weinig gebeurt en een fantastische stormlucht. Dan gaat de horizon naar beneden en is het niet erg dat de olifanten ineens heel klein lijken. Fotograaf: Marijn Heuts

Nog een reden om af te wijken zijn bepalende verticale elementen in je beeld. Je gaat geen kerktoren of hoge boom aansnijden omdat de horizon dan op de verkeerde plek komt te liggen. Soms kun je nog het beste van twee werelden krijgen door vanuit een hoger of lager standpunt te fotograferen, maar dat kan je perspectief en daarmee dieptewerking aardig verstoren.

Voorgrond, midden, achtergrond

Een goede landschapsfoto maak je volgens de geleerden met een groothoeklens, waarbij je dicht op een prominent voorwerp in de voorgrond kruipt (rots, bloemen) voor voldoende diepte, zorgt voor leidende lijnen in het midden van de foto, en een duidelijk anker in de achtergrond plaatst (berg, boompjes). Dit alles gelardeerd met roze ochtendlicht en een flinterdun laagje mist. Toch? Die opbouw is lang niet altijd, en zeker niet in ons vlakke land, te bereiken. En waarom zou je?

compositieregels
Is er geen mooie boom aan de horizon te vinden of valt de lucht tegen, pak dan wat meer millimeters, laat de horizon gewoon buiten beeld en concentreer je op het land. Daarin zijn vaak allerhande vormen, lijnen en kleuren te vinden die heel goed zonder knallende lucht een foto kunnen dragen en toch het hele verhaal van dat specifieke gebied kunnen vertellen. Fotograaf: Marijn Heuts

Ook in de landschapsfotografie moet je jezelf de vraag stellen wat je in het gebied aanspreekt en waarom je de camera uit de tas wilt halen. Als er geen prominent voorgrondonderwerp is, ga dat dan niet uit alle macht zoeken, maar benadruk juist de leegte of weidsheid door een egale voorgrond te kiezen. Of laat de voorgrond gewoon uit beeld door de horizon lager te leggen.

Ruimte om in te kijken

Een foto van een dier zou pas geslaagd zijn als het dier aan een kant van de foto (liefst links, want wij westerlingen lezen van links naar rechts) staat, loopt of vliegt en de ruimte heeft om in te kijken of bewegen. Dat geeft namelijk rust aan de foto.

compositieregels
Het zou zonde zijn om die mooie elzentak links van de tjiftjaf buiten beeld te laten, enkel om de vogel het beeld in te laten kijken. De tak rechts van de vogel is ook nog eens veel minder mooi. Fotograaf: Arno ten Hoeve

Plaats je echter je onderwerp bewust in het midden, dan straalt dat kracht en symmetrie uit, maar ook een status quo. Misschien zelfs een gevoel van dreiging en dat kan zomaar het gevoel of verhaal zijn dat je met je foto wilt uitdrukken.

ccompositieregels
Door de grondelende zwaan in het midden te plaatsen wordt de rust van een heerlijke zonsopkomst nog eens extra benadrukt. De plaatsing van de diverse figuranteneenden in het beeld bepaalde mede de compositie. Fotograaf: Marijn Heuts

Kijkt je onderwerp de foto uit, dan geeft dat een ongemakkelijk, opgesloten gevoel en roept meteen de vraag op wat zich net buiten de foto bevindt. Het zorgt ervoor dat de fantasie van de kijker wordt geprikkeld en deze langer naar je beeld zal kijken. Soms dicteren bepalende beeldelementen anders dan je hoofdonderwerp de compositie. Een prachtig gevormde boom bijvoorbeeld ga je echt niet aansnijden omdat de ree eronder zo nodig de foto in moet kijken.

compositieregels
Moeder en kalf lopen dan wel het beeld uit, maar de natuurlijke omlijsting door een prachtige boom dwingt je haast de compositie zo te maken. Fotograaf: Marijn Heuts

Helemaal in beeld

We worden geacht ons onderwerp helemaal in beeld te plaatsen, want dan ziet de kijker meteen alle kenmerken van het onderwerp en dat is toch de bedoeling? En is een deel van het onderwerp verscholen, zoals achter vegetatie, dan moeten we toch zeker voldoende ruimte in het beeld overlaten voor dat denkbeeldige deel (zoals poten)?
Aansnijden brengt echter spanning in het beeld, de kijker moet zich dan zelf een voorstelling proberen te maken van wat er mist. Bovendien leg je de nadruk op die delen van je onderwerp die jij belangrijk acht voor het gevoel en verhaal dat je wilt vertellen. Ook kan het zijn dat de weggelaten delen storend werken op de compositie van je foto als geheel. Denk aan de effecten op vlakverdeling, lijnen of grote contrast- en kleurverschillen.
Als je het al aandurft je onderwerp aan te snijden, dan volgt meteen de volgende uitdaging, want zelfs voor het aansnijden bestaan regels. Met name in de portretfotografie is het een doodzonde een model bij de gewrichten of oren aan te snijden. Natuurlijk is het jammer als net de tenen van de zilverreiger of oren van een vos worden aangesneden terwijl je die helemaal in beeld wilde plaatsen. Vaak is dat te wijten aan slordigheid. Maar voor het overige kunnen er gegronde redenen zijn een bepaald (misschien zelfs essentieel) onderdeel van je onderwerp buiten de foto te laten.

compositieregels
Wat zouden deze twee peuters zien daar over gindse heuvelen? Moeders, een konijntje, een fotograaf? En waar zitten ze eigenlijk (op)? En zijn zij nou zo klein, of is het gras daar meer dan twee kontjes hoog? Allemaal vragen die worden opgeroepen door het onderwerp onconventioneel aan te snijden. Fotograaf: Marijn Heuts

Het voorgaande kun je nog veel verder doortrekken door een foto te maken waar slechts een klein deel van je onderwerp op staat en waarvan in eerste instantie helemaal niet duidelijk is wat het is. Door niet meteen alles weg te geven, dwing je de kijker op zoek te gaan naar de inhoud en betekenis en geef je de kijker de kans een eigen interpretatie, gevoel en verhaal te verzinnen.
Als je de regeltjes kunt loslaten, gaat er een creatieve wereld vol verbeelding voor je open en kun je je publiek verrassen met kunstzinnige weergaven van alledaagse onderwerpen!

10 reacties

  1. Tsjonge, een artikel uit 2018 geeft mij verlossende antwoorden! Dank voor je artikel!
    Een prachtige reis naar Zuid-Afrika leverde prachtige foto’sop, altans, door al die regeltjes zou er niet veel overblijven. Je hebt immers vaak niet altijd genoeg tijd de juiste compositie ter plekke te nemen. Bij de nabewerking zei mijn gevoel steeds: regel vaqn derden, gulden snede? Wat jammer eigenlijk van deze foto, het is juist zo mooi als ik die regels niet toepas. Roept meer vragen op, geeft meer verhaal. Toch enigzins onzeker nog even op internet geneusd: hoe doen andere fotografen dit? En voilà. Dank Martijn dat je dit artikel op ionternet hebt laten staan, anno 2023!

    1. Haha, fijn dat het heeft geholpen. Het is van alle tijden en het artikel is nu naar voren gehaald vanwege het nieuwe boek. Daarin lees je ook dat er wel compositieregels zijn, maar dat het vooral inzichten zijn in ‘waarom’ bepaalde composities lekker kijken. Dat betekent natuurlijk niet dat het niet anders kan. Zeker in Afrika, ik kom er veel, ben je afhankelijk van de beweging van de dieren en moet je je aanpassen aan wat je voorgeschoteld krijgt. Soms wringt dat met de ‘compositieregels’ en mag je balen, maar soms pakt het verrassend goed uit. Het is dan zaak voor jezelf te bedenken waarom in dat geval een afwijkende compositie zo fijn uitpakt.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

10 reacties

  1. Tsjonge, een artikel uit 2018 geeft mij verlossende antwoorden! Dank voor je artikel!
    Een prachtige reis naar Zuid-Afrika leverde prachtige foto’sop, altans, door al die regeltjes zou er niet veel overblijven. Je hebt immers vaak niet altijd genoeg tijd de juiste compositie ter plekke te nemen. Bij de nabewerking zei mijn gevoel steeds: regel vaqn derden, gulden snede? Wat jammer eigenlijk van deze foto, het is juist zo mooi als ik die regels niet toepas. Roept meer vragen op, geeft meer verhaal. Toch enigzins onzeker nog even op internet geneusd: hoe doen andere fotografen dit? En voilà. Dank Martijn dat je dit artikel op ionternet hebt laten staan, anno 2023!

    1. Haha, fijn dat het heeft geholpen. Het is van alle tijden en het artikel is nu naar voren gehaald vanwege het nieuwe boek. Daarin lees je ook dat er wel compositieregels zijn, maar dat het vooral inzichten zijn in ‘waarom’ bepaalde composities lekker kijken. Dat betekent natuurlijk niet dat het niet anders kan. Zeker in Afrika, ik kom er veel, ben je afhankelijk van de beweging van de dieren en moet je je aanpassen aan wat je voorgeschoteld krijgt. Soms wringt dat met de ‘compositieregels’ en mag je balen, maar soms pakt het verrassend goed uit. Het is dan zaak voor jezelf te bedenken waarom in dat geval een afwijkende compositie zo fijn uitpakt.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: