Wat is een samenstand?
Een samenstand, of conjunctie, ontstaat wanneer twee hemellichamen vanuit onze positie op aarde schijnbaar dicht bij elkaar staan aan de hemel. Dit komt doordat hun banen en posities in het zonnestelsel elkaar in een rechte lijn lijken te kruisen.
De reden dat de samenstand zo nauwkeurig kan worden voorspeld, is dat de banen van de diverse planeten exact bekend zijn. Deze gegevens worden gecombineerd met de draaiing van de aarde om vervolgens te bepalen waar en wanneer we dit soort dingen kunnen zien.
Wat kun je verwachten?
Tijdens deze nacht staat de bijna volle maan in het sterrenbeeld Tweelingen, met de rode planeet Mars erg vlakbij. Ze staan op slechts 0°48’ van elkaar, waardoor ze bijna samengesmolten lijken voor het blote oog. Ze staan het dichtst bij elkaar rond 19:36 uur. Zodra het donker wordt staan ze al direct dichtbij elkaar, naarmate de avond vordert zul je zien dat Mars langzaam voorbij de maan trekt.
In sommige delen van de wereld, zoals Rusland en Groenland, is er zelfs sprake van een bedekking van Mars door de maan, waarbij Mars dus volledig achter de maan verdwijnt.
Hoe kun je dit verschijnsel zien?
De samenstand is goed waarneembaar zonder hulpmiddelen, ook met het blote oog. Zoek een donkere plek met een vrij uitzicht op de oostelijke en zuidoostelijke horizon. Een verrekijker of telescoop kan helpen om het beter te kunnen zien, zoals de kraters op de maan en de karakteristieke rode gloed van Mars, maar is niet persé nodig.

Apps zoals Stellarium of SkySafari zijn handige hulpmiddelen om de exacte positie en het tijdstip van de samenstand te bepalen.
Het vastleggen van de samenstand
Het is niet heel moeilijk om de samenstand te fotograferen, met de volgende materialen en instellingen zou je een heel eind moeten komen:
- Camera: Een camera waarbij je de instellingen manueel kunt bepalen, zodat je zelf de regie kunt houden over je instellingen en evt kan anticiperen op het een of ander.
- Lens: Een telelens (200-600 mm), hoe meer mm hoe beter, wijder zou kunnen, maar dan ga je minder goed de samenstand zien op de foto.
- Statief: Alhoewel we met niet al te lange sluitertijden werken is een statief gezien het zoombereik toch best handig om zo bewegingsonscherpte te voorkomen.
- Afstandsbediening: Gebruik een afstandsbediening of de zelfontspanner om trillingen te minimaliseren.
Camera-instellingen
- Sluitertijd: Het lastige aan deze samenstand is het licht van de maan, Hierdoor wil je eigenlijk een wat snellere sluitertijd omdat de maan anders overbelicht raakt. In vergelijking met de maan is mars een stuk minder fel, het zou kunnen zijn dat als je goed belicht op de maan, dat Mars niet goed meer zichtbaar is. Hiermee kun je experimenteren met langere sluitertijden en bijvoorbeeld iets van een HDR maken, maar let op de rotatie van de aarde, zeker met een telelens in combinatie met de draaiing van de aarde krijg je snel streepvorming. Een handige methode om je maximale sluitertijd te berekenen is 400/brandpuntafstand van je lens, hou hierbij rekening met een evt cropfactor van je camera.
- Diafragma: Er is niet perse een specifieke diafragma nodig, voor meer scherpte helpt het om wat meer door te stoppen. Bijv f/8 tot f/11.
- ISO: Iso kan laag blijven, de maan weerkaatst voldoende licht. Je kan evt. de iso opgehogen om hiermee de sluitertijd te compenseren, maar dit is een geval van trial en error, hou de belichtingsdriehoek hierbij in het achterhoofd.
- Focus: Stel handmatig scherp op de maan, autofocus werkt mogelijk wel, maar voor perfectie zou ik zelf voor manueel kiezen.
Een eerdere samenstand van de maan met Venus en Jupiter. Fotograaf: Corné Ouwehand
Compositie
Het is leuk om deze samenstand te combineren met een voorgrond, hiermee maak je je foto net even wat spannender, zoek bijvoorbeeld een hoge kerktoren of molen op.
Het weer
Last but not least… het weer. Vanzelfsprekend is dit erg belangrijk om iets te kunnen zien van de samenstand, hou dus goed de voorspellingen in de gaten en laten we hopen op een heldere avond zonder wolken!
2 reacties
Pluim voor de vermelding hier van “op slechts 0°48’ van elkaar”. Die info kon ik zelfs niet op bekendere astro-sites vinden.
Een kleine correctie: U schrijft: “naarmate de avond vordert zul je zien dat Mars langzaam voorbij de maan trekt.” In werkelijkheid is de ‘grote beweger” hier de Maan, immers, die cirkelt in 30 dagen (pakweg) om de Aarde, oftewel 12 graden per 24 uur, oftewel 1 graad per 2 uur. De Maan zelf is een halve graad in diameter (net als de Zon), zodat de Maan dus in 1 uur tijd “zijn eigen diameter aflegt”. Mars kan hieraan niet tippen. Daarom is het zoveel toepasselijker om te spreken van “de Maan trekt vandaag voorbij aan Mars”.
Ondertussen peins ik nog over die 0°48’ . Allereerst dit: In 1 graad zitten 60 boogminuten (‘). De Maan heeft een diameter van een halve graad, oftewel 30 boogminuten (30′). Als ik in Stellarium kijk, Amersfoort als plaats nemend (met de Maan op schaal 1), dan zie ik de korste afstand op ca. 6 boogminuten (6′) (rand Maan-Mars). Hoe zit het dan met die 0°48′? Hmmm.
Of wordt met die 0°48’ bedoelt de afstand centrum Maan – centrum Mars. Maar dan zou bij die 6 boogminuten nog de helft van de Maandiameter (helft van 30′ = 15′) bijkomen. Maar dat zou dan op 15′ + 6′ = ongeveer 21′ uitkomen. Nog steeds geen 0°48′ !
Er zit waarsch. niets anders op dan met de verrekijker klaar te zitten, en zelf met schattingen van wat die kortste afstand dan is (om ca. 19:55) te komen, met de Maandiameter van 30’ als leidraad.
Intussen vraag ik me af wat de Sterrengids van dit jaar erover vermeldt.
Ben al druk in m’n hoofd locaties aan het zoeken. Anno 2025 zijn ‘duistere’ plekken schaars en lijkt de wereld net een kerstboom.
Kijk uit naar de diverse beelden die worden geschoten!