Menu

Onderdeel van Pixfactory

Met stapelen de diepte in!

Macro is mooi, maar vaak is het worstelen met de scherpte. Fotostacking kan uitkomst bieden. Deze op software gebaseerde techniek heet in het Nederlands stapelen. Jogchum Reitsma is er stapel-gek op geworden en heeft in de afgelopen tien jaar zo'n 200.000 foto’s gemaakt om die te stapelen.
stapelen
Eendagsvlieg in spinnenweb met spiegelingen van een magriet in de dauwdruppels. Fotograaf: Jogchum Reitsma

De eenvoud van het kleine – bloemen, paddenstoelen, spinnen, vlinders, libellen – is heel boeiend om fotografisch vast te leggen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld landschapsfotografie, waar je vanwege de weidsheid snel een goede scherpteverdeling krijgt, is ‘scherpte’ bij macrofotografie een complexe materie. Scherptediepte in de macrofotografie is een behoorlijk beperkende factor. Je moet je camera heel nauwkeurig positioneren ten opzichte van je onderwerp om een beetje scherptediepte te krijgen. Vaak krijg je niet meer dan een beperkt gedeelte van je onderwerp haarscherp. En als je de scherptediepte vergroot door een klein diafragma, dan wordt vaak de achtergrond weer te scherp. De laatste jaren zijn er echter nieuwe technieken beschikbaar om dat probleem te tackelen. Zoals het stapelen.

Hibiscus | 180mm. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Zo doe je het

Eigenlijk is de techniek van stapelen niet zo heel erg ingewikkeld. De basis vormt een aantal foto’s waaruit je softwarematig de scherpste delen samenvoegt tot één foto. Gemiddeld gebruik ik ongeveer tien foto’s om een beeld vormen, maar soms ook wel eens vijftig.

Als je bijvoorbeeld een bloem van voor tot achter scherp wilt hebben, kies je een zo klein mogelijk diafragma waarbij je de gewenste rustige achtergrond hebt. Dit controleer je met de scherptediepteknop van de camera. Je stelt scherp op dat deel van de bloem dat het dichtst bij de camera is en maakt een foto. Vervolgens stel je iets verder scherp, waarbij de scherptediepte die van de vorige foto 30 á 50% overlapt. Daarna maak je weer een foto. Dit herhaal je tot dat je ook het verste punt van de bloem een keer scherp op de foto hebt staan.

Pruikenboom | 180mm. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Je kunt dit doen door middel van een instelslede, maar ook door het verdraaien van de fotocusring op de lens. Hoeveel je moet draaien aan je focusring hangt af van het gekozen diafragma en leer je door veel te oefenen. Het scherpstellen moet uiteraard met de hand gebeuren, dus schakel de autofocus maar uit. Het gebruik van een instelslede heeft als voordeel ten opzichte van het verdraaien van de focusring dat je alle stapjes gelijk kunt maken. Je weet exact hoever je de camera steeds verplaatst en je kunt dus veel nauwkeuriger werken dan met het draaien aan de scherpstelring. Bij extreme macro’s is de instelslede echt een must.

Een van de voordelen van focus stacking is dat je je positie ten opzichte van je onderwerp vrij kunt kiezen. Dus eerst heel nauwkeurig plaatsen van je statief met camera is helemaal niet nodig. Je kunt dus snel beginnen met fotograferen. Een ander voordeel is dat je de scherptediepte heel selectief kunt maken door de keuze van je diafragma.

Deze foto’s zijn ieder op zich duidelijk onscherp. De scherpte ligt steeds ergens anders, met als doel dat de uiteindelijke gestapelde foto overal scherp is. Afhankelijk van het onderwerp maak je meer of minder opnamen. Oefenen en proberen, zo ontdek je vanzelf welke methode het beste werkt en resultaten geeft. De grote foto bovenaan is samengesteld uit veertig foto’s. Fotograaf: Jogchum Reitsma
Vierluik. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Werk met statief !

Heel belangrijk is dat alle foto’s van een serie exact over elkaar liggen, omdat het bewerkingsprogramma er anders geen beeld van kan samenstellen. Dit betekent dat je je camera niet mag bewegen; het gebruik van een statief is onontbeerlijk.

Om gemakkelijker en vrijer te fotograferen is een draadloze ontspanner hier heel handig. Verder mag het onderwerp ook niet bewegen, het moet windvrij zijn. Een dier mag dus ook niet bewegen. Benader het daarom altijd heel rustig. Libellen en vlinders blijven ‘s morgens vroeg, als ze nog koud en bedauwd zijn, rustig zitten. Maar soms is zelfs het ademen van een dier al belangrijk om rekening mee te houden, zoals bij de foto van de smaragdhagedis.

Smaragdhagedis. Fotograaf: Jogchum Reitsma

(Gratis) software

De foto’s laad je in je computer en dan ga je aan de slag. Er zijn diverse softwareprogramma’s waarmee je foto’s kunt stapelen. Ik werk met de nieuwste versie van het gratis programma Combine ZP, omdat ik tevreden ben met de resultaten. Als het programma opstart krijg je eerst het helpscherm te zien. De quickstart onder Getting started kan helpen bij het gebruik van het programma. Een snelle computer met een flink werkgeheugen is zeker nuttig, anders duurt het erg lang voordat de foto’s samengevoegd zijn. CombineZP biedt een aantal macro’s om de foto’s samen te voegen.

Hazenpootje | 180mm. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Extreme scherpte

De eerste macro die uitgevoerd moet worden is ‘Align and Balance Used Frames (Quick)’. Deze macro legt de foto’s die toch een paar pixels verschoven zijn weer precies over elkaar. Daarna kan de macro voor het echte samenvoegen worden gestart. Ik gebruik daarvoor ‘Pyramid Do Stack’. Deze leverde bij een vergelijking van alle macro’s het scherpste beeld op met de minste schaduwrandjes. Via Edit kun je ook macro’s combineren, zoals bovengenoemde twee. Andere programma’s die hetzelfde resultaat opleveren zijn onder meer Helicon Focus (niet gratis), Photoshop en Zerene Stacker. Deze laatste is bijzonder geschikt voor harige beestjes.

En als alles goed gaat dan zie je na een paar lange seconden het resultaat van de gestapelde foto en sta je soms versteld van het resultaat.

Weidebeekjuffer. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Locaties om te oefenen met de ‘stapel’-techniek vind je direct rond of zelfs in huis. Een heester, boom of een rijk bloeiende plant; ze zijn allemaal prima bruikbaar. Deze drie voorbeelden zijn allemaal in de tuin gemaakt. Experimenteer ook met de achtergrond, zoals gedaan is met de foto van de heermoes. Daar is een bloem dichtbij geplaatst waardoor de druppels water als lens gaan werken. Een wat langer macro-objectief werkt hier in je voordeel. Je kunt de apparatuur dan wat verder van het onderwerp plaatsen, wat aanstoten voorkomt.

Passiebloem | 180mm. Fotograaf: Jogchum Reitsma

Meer lezen over macrofotografie?

Koop ons Praktijkboek macrofotografie.cover macrofotografie praktijkboek
Hét standaardwerk over macrofotografie.
Te koop bij de betere boekhandel en via de webshop.

Wil je verder lezen over macrofotografie?
Hier zetten we alles over macrofotografie voor je op een rij.

11 reacties

  1. Prachtig artikel , zeker als je met je fotografie voor macro hebt gekozen.
    In bezit van Sony A77m2 met o.a. Sony Macro 50 mm F2,8 en een Sigma Macro 180 mm F3,5. Ik ben hiermee aan het oefenen maar loop iedere keer stuk op een nederlandse stacking software , die ik nog niet heb gevonden. CS6 en Lightroom 5 heb ik gehad . Maar bij de komst van windows 10 helaas,helaas verkocht.
    NU spelen we met Elements 2019 ,Affinity Photo , en Luminar 3.
    Ik weet mijn camera is verouderd dus mijn investering ook.
    Nu rest mij alleen te wachten op een NL Stacking Software, want mijn Engels heeft zijn grenzen bereikt.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

11 reacties

  1. Prachtig artikel , zeker als je met je fotografie voor macro hebt gekozen.
    In bezit van Sony A77m2 met o.a. Sony Macro 50 mm F2,8 en een Sigma Macro 180 mm F3,5. Ik ben hiermee aan het oefenen maar loop iedere keer stuk op een nederlandse stacking software , die ik nog niet heb gevonden. CS6 en Lightroom 5 heb ik gehad . Maar bij de komst van windows 10 helaas,helaas verkocht.
    NU spelen we met Elements 2019 ,Affinity Photo , en Luminar 3.
    Ik weet mijn camera is verouderd dus mijn investering ook.
    Nu rest mij alleen te wachten op een NL Stacking Software, want mijn Engels heeft zijn grenzen bereikt.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: