Natuurfotografie op basis van een IDEE: deel 3 – Voorbeelden en conclusies

Voorbeeld 1: kunstzinnige fotografie

Fotograferen met langere sluitertijd levert vaak verrassende beelden op. Bij toeval kwam ik erachter dat deze techniek ook bij meerkoeten heel bijzondere effecten kan geven. Met een 3-stops grijsfilter en eventueel een polarisatiefilter kun je, ook bij helder weer, sluitertijden van enkele seconden bereiken. Een lange tot extreem lange sluitertijd (0.5 – 8 seconden), eventueel gecombineerd met het gebruik van een flitser (tweede gordijn) maakt dat de meerkoeten op een heel bijzondere, bijna kunstzinnige wijze kunnen worden vastgelegd.

Voorbeeld 2: de metafoor

Om arachnofobie onder de duim te krijgen ben ik boeken over spinnen gaan lezen en ze later ook gaan fotograferen. Er ging een wereld voor me open. Het was heel bijzonder om te zien met welk eindeloos geduld sommige spinnen hun prooien vangen. Kijk met tegenlicht door je macrolens naar een spin in haar web en je ziet een fascinerende wereld. Prachtige kleuren, bubbels en zwarte gaten. Het lijkt op een eenzame reiziger in het universum. Ik heb veel tijd gestoken in het zo goed mogelijk vastleggen van die ervaring. Deze foto’s kun je opvatten als een metafoor naar het menselijke bestaan. De eenzame mens op zijn wereldbol in het eindeloze heelal. Te poëtisch? Misschien, maar voor mij een heerlijke bron van inspiratie.

Voorbeeld 3: het gevoel

Gedurende een paar maanden per jaar geven 20.000-40.000 spreeuwen iedere avond vlak bij ons huis een adembenemende vliegshow. De dynamiek van die show is fabuleus. De zwermen ballen regelmatig samen tot de mooiste vormen, met name als een slechtvalk of sperwer de zwerm aanvalt. Als de spreeuwen dichtbij komen is het mogelijk vrijwel onder de zwerm te fotograferen, dat biedt goede mogelijkheden voor foto’s met een wat langere sluitertijd. Die techniek geeft de energie en de dynamiek van het gedrag goed weer. Daar krijg je levenslust van! Overzichten van de zwermen met hun specifieke vormen kunnen nog verder worden geabstraheerd door ze om te zetten in een zwartwit-negatief beeld. Er ontstaan dan beelden met een heel eigen verhaal.

Voorbeeld 4: het verhaal

Regelmatig breng ik een bezoek aan Murk Nijdam, een zeer vogelvriendelijke boer in Friesland, om de weidevogels op zijn land te fotograferen. In één van zijn schuren zat dit voorjaar een kerkuil en er lagen een heleboel uilenballen. Die uilenballen bevatten de schedeltjes van alle muizen die door de uil zijn verorberd, ze vertellen dus een verhaal. Daarom heb ik een zak uilenballen mee naar huis genomen, ze uit elkaar geplozen, de schedeltjes in Biotex gebleekt, ze neergelegd alsof het oorlogsslachtoffers zijn en ze vervolgens gefotografeerd. Eten of gegeten worden, daar gaat het om in de natuur. Zielig voor de muizen maar van levensbelang voor de uil. Het is geen makkelijke foto om naar te kijken maar ik vind het wel een intrigerend beeld.

Voorbeeld 5: een al lang bestaand idee

Al langere tijd probeer ik een opvliegende zwerm kluten vast te leggen. Bij dat opvliegen ontstaat door de zwarte vleugelpunten, de zwarte koppen en het verder witte lijf van deze vogels een chaotisch maar ook georganiseerd beeld wat heel fascinerend is om te zien. Een soort eenheid in chaos! In het najaar foerageren kluten in behoorlijk grote groepen in het waddengebied, bij hoogwater komen ze noodgedwongen dichtbij de kust en kunnen ze worden gefotografeerd. Ze zitten echter niet altijd op dezelfde plek en vaak te ver weg voor een mooie foto. Het was een regenachtige en koude dag maar het was hoogwater en de wind kwam uit de goede hoek. Ik besloot daarom toch maar te gaan. Goed ingepakt en onder een grote paraplu wachtte ik in een rietkraagje af of de kluten zouden komen. Door het slechte weer waren er geen andere fotografen en ook geen wandelaars. De kluten kwamen steeds dichterbij en op het laatst zaten zo’n 5000 kluten op ongeveer 40 meter voor me in het ondiepe water. Door het onstuimige weer waren ze onrustig en vlogen ze telkens weer op waardoor eindelijk de door mij gewenste foto realiteit werd.

Conclusie

De kern van deze tutorial is dat foto’s die zijn gebaseerd op een onderliggende gedachte vaak boeiender zijn dan esthetisch verantwoorde, registrerende foto’s, hoe goed ook gemaakt. Het zijn foto’s waar je wat langer naar kijkt en waar je over nadenkt. Het onderliggende idee voor dergelijke foto’s kan heel verschillend zijn. Ik heb in deze tutorial verschillende mogelijkheden beschreven. Denk bijvoorbeeld aan het weergeven van een bepaald gevoel of aan beelden als metafoor naar een diepere gedachte maar je kunt ook denken aan een bepaalde boodschap of mening die je over wilt brengen.

Hoe kun je dit creatieve proces onder de knie krijgen? Een ruime fantasie is een goede basis maar ook kennis van natuur, beeldtaal en andere kunstvormen zijn belangrijk. Kijk ook naar het werk van beroemde (natuur)fotografen en vraag je af waarom hun foto’s zo boeiend zijn. Bezoek fotofestivals. Evalueer kritisch je eigen werk, zo mogelijk met anderen. Een prima boek over dit onderwerp is Grip op Creativiteit van Bart Siebelink.

Is het nu per se nodig om een dergelijke ontwikkeling door te maken. Nee, natuurlijk niet. Als je plezier hebt in het zo mooi mogelijk vastleggen van soorten, landschappen en bepaald gedrag is dat vanzelfsprekend prima. Het gaat dan vooral om de vorm van je foto’s en niet zozeer om een diepere inhoud. Dat laatste vergt echt een andere benadering, is zeker niet makkelijk maar als het lukt wel heel bevredigend.

De andere delen van deze tutorial

In het eerste deel van deze tutorial heb ik uitgelegd hoe je natuurfoto’s meer zeggingskracht kunt geven, namelijk door te fotograferen op basis van een idee.
In deel 2 werd de werkwijze verder uitgelegd en toegelicht aan de hand van verschillende voorbeelden.
Deel 3 bevat nog meer voorbeelden van deze manier van fotograferen en tenslotte enkele adviezen en een conclusie.