Onverwachte sterrensporen

Startrails of sterrensporen in goed Nederlands zijn een populair onderwerp binnen de nachtfotografie. Soms pakt het resultaat echter heel anders uit dan je als fotograaf verwacht. Dit overkwam Ton van de Wijdeven dit voorjaar in zuidelijk Afrika en hij vroeg Natuurfotografie.nl wat hiervan de oorzaak kon zijn geweest.
Sterrensporen
De gebruikte camera is de Nikon D750 met de Tamron 15-30 F/2.8. Ik heb 62 opnames gestapeld van 30 sec. ( met een pauzetijd van 2 sec. ) Gebruikt diafragma F3.2, brandpunt 15 mm, en ISO 2500. Fotograaf: Ton van de Wijdeven

Op vakantie in Maart j.l. in Namibië had ik de ideale gelegenheid een startrail foto te maken. Minder luchtvervuiling dan daar lijkt me niet denkbaar. De gebruikte camera is de Nikon D750 de lens de Tamron 15-30 F2.8. Ik heb 62 opname’s gestapeld van 30 sec. ( met een pauzetijd van 2 sec. ). Gebruikt diafragma F3.2, brandpunt 15 mm, en iso 2500.
Maar nu mijn vraag:
Op de foto komen de strepen op een door mij onverwachte manier in beeld.
Van linksonder naar het midden en weer teruglopend naar boven naar links,
En van rechtsonder naar het midden en weer naar rechtsboven.
Kan dat de vervorming van de lens op 15 mm zijn, of is het omdat we daar redelijk dicht bij de evenaar zijn, en de camera de sterren, verder verwijderd van de poolster en orion tegelijkertijd vastlegt?
Ton van de Wijdeven

Achtergrond sterrensporen

Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn twee dingen van belang:

  1. Hoe ontstaan sterrensporen?
  2. Wat is je verwachting?

De eerste vraag is het eenvoudigst te beantwoorden: sterrensporen zijn het directe gevolg van de draaiing van de aarde om haar as. Net als dat het lijkt alsof de zon zich langs de hemelboog ‘beweegt’ doen de andere sterren niets anders. Hun positie staat min of meer vast, maar wanneer je maar lang genoeg kijkt (of belicht) vanaf de aarde lijkt het net alsof ze van plaats veranderen doordat je zelf ‘wegdraait’.

Deze schijnbare beweging van de sterren aan de nachtelijke hemel is een populair onderwerp binnen de nachtfotografie. Door een erg lange belichtingstijd te kiezen of door zoals Ton heeft gedaan een (groot) aantal foto’s te stapelen kun je dit verschijnsel mooi vastleggen. Daarbij kiezen de meeste fotografen ervoor om hun lens min of meer te richten op de poolster, de ster die het dichtst bij het verlengde van de aardas ligt. De sterrensporen verschijnen dan als cirkels om de poolster en dat is waarschijnlijk hetgeen je ook verwachtte bij het maken van je foto in Namibië.

sterrensporen
De noordelijke sterrenhemel boven de stad Groningen met de poolster en een meteoor zichtbaar. Fotograaf: Jaap Schelvis

In Nederland zijn we gewend dat de poolster tussen de 50 en 53 graden boven de noordelijke horizon staat. Op die hoogte verwacht je dus ook het centrum van je sterrensporen. Wanneer je op de noordpool zou staan dan staat de poolster loodrecht boven je hoofd en draaien alle zichtbare sterren hier omheen zonder ooit onder te gaan. Naarmate je je meer zuidelijk op de aarde bevindt staat de poolster lager aan de hemel en in theorie zie je de poolster op de noordelijke horizon liggen wanneer je zelf op de evenaar staat. Zou je dan sterrensporen in die richting fotograferen dan zou je dus alleen halve cirkels in beeld krijgen.

Twee poolsterren?!

Wanneer je naar het zuiden de evenaar oversteekt dan is de noordelijke poolster niet meer zichtbaar. Boven het verlengde van de aardas op het zuidelijk halfrond bevind zich niet zo’n heldere ster, maar uiteraard draaien ook daar de sterren schijnbaar hun nachtelijke rondjes rond een bepaald punt en de de zwakke ster Sigma Octantis in het sterrenbeeld Octant wordt ook wel ‘Polaris Australis’ genoemd, de ‘Zuidelijke Poolster’.

Het centrum van Namibië ligt ongeveer op 22 graden Zuiderbreedte. Dat betekent dat daar de zuidelijke poolster veel lager aan de hemel staat dan wat wij in Nederland gewend zijn van de noordelijke poolster. Je kunt dus wel de vertrouwde cirkels van sterrensporen fotograferen op die plaats, maar wanneer je het centrum van die cirkels min of meer centraal in beeld wilt hebben zul je je lens niet te hoog moeten richten. Maar nog veel belangrijker is dat je naar het zuiden toe fotografeert!

Dat is dan ook de reden dat je in jouw foto geen cirkels ziet. Ook wanneer je in Nederland in de tegengestelde richting van de poolster fotografeert krijg je sterrensporen in deze vorm.

sterrensporen
De zuidelijke sterrenhemel boven Groningen gefotografeerd vanaf de dezelfde plek als de foto hierboven. Fotograaf: Jaap Schelvis

De ‘onverwachte’ sterrensporen zijn dus zeker geen gevolg van de vervorming door de gebruikte lens. Hoewel het misschien niet het resultaat heeft opgeleverd waar je op gehoopt had heb je er wel een bijzondere foto als vakantieherinnering aan overgehouden. Je stuurde nog een andere, naar jouw mening geslaagde, sterrenfoto op van je reis. Hoewel ik dat ook een mooi beeld vind is de foto met de sterrensporen voor mij niet minder geslaagd.

Sterrenhemel
Sterrenhemel boven Namibië. Fotograaf: Ton van de Wijdeven

Eén reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

Eén reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: