De macht van de actievoerder….
De tijd tussen mijn eerste column (Oostvaardersplassen: overmand door emotie) en nu was een vacuüm. De dieren ‘leden’, de politiek is tegen de adviezen van experts ingegaan en heeft het hoofd gebogen voor de maatschappelijk druk. “Het besluit om te voeren is niet genomen in het belang van dieren of natuur, maar omdat de openbare orde in het geding was”. En om zijn eisen kracht bij te zetten gaat de actievoerder ver, erg ver; boswachters werden met de dood bedreigd, zakken wortels met plastic en al over het hek gegooid, een dijk doorgeprikt om ‘de dieren te drinken te geven‘ en hekken opengeknipt om dieren de ‘vrijheid‘ te geven met een levensgevaarlijke situatie van loslopende herten op de A6 tot resultaat.
Wat dat betreft zie ik veel overeenkomsten met de gele hesjes in Frankrijk, wat begint als een protest tegen beleid ontaardt tegenwoordig in no-time in anarchie. Waarbij de politiek ‘in het belang van de openbare orde’ uiteindelijk toegeeft. Ik schrik hier enorm van, als je met een grote groep maar hard genoeg schreeuwt en vervolgens de grenzen van de wet overtreedt krijg je uiteindelijk nog gelijk ook… Is dit onze maatschappij aan het worden?
De stoel van onze Maker
Bij de dieren was er afgelopen half jaar even rust, bij de mens niet. De mens kon de natuur niet loslaten. Hebben we eerst een groot deel proberen te behoeden voor lijden, nu heeft een commissie bepaald hoeveel dieren er maximaal kunnen leven. Natuurlijk waren ook daar weer voor- en tegenstanders en zijn er diverse rechtszaken geweest. Maar nu is er definitief een besluit gevallen: het grote uitdunnen gaat beginnen. Speelde de mens voor God in het maken van het gebied, voor God om de dieren te ‘redden‘… wordt er nu weer voor God gespeeld om ‘mogelijk lijden te voorkomen‘. Ja mogelijk, want er is niets zeker…
Wat er nu dus gaat gebeuren is het afschieten van dieren, in volle gezondheid zonder dat er van lijden nog sprake is. Familieverbanden worden zonder natuurlijke oorzaak kapot gemaakt en het afschot van dagelijks 20 dieren tot en met maart kan niet anders dan een enorme stress in de kudde geven. En dat midden in de winterperiode waarbij de dieren juist rust nodig hebben…
Rentmeesterschap
In diverse columns heb ik al aandacht besteed aan enerzijds het vreemde idee wat wij in Nederland van natuur hebben en anderzijds het gevoel dat veel mensen ook echt geen idee meer hebben wat natuur is / doet / zich gedraagt. Ik krijg het gevoel dat velen oprecht van mening zijn dat wij het rentmeesterschap over de natuur hebben. Ooit ging het geintje rond “God schiep de wereld behalve Nederland, dat schiep zichzelf” waarmee er gerefereerd werd naar de trots om nieuw land te maken. Nieuw land omdat we nieuw land nodig hadden, polders voor de landbouw. En dat is blijkbaar goed bevallen. Zo goed zelfs dat we van mening zijn geworden dat het zelfs onze plicht is, dat natuur zonder onze constante bemoeienis niet meer kan gedijen. Het lijkt er sterk op dat wij beter weten wat goed is voor natuur dan de natuur zelf.
De natuur dient zich aan onze schepping te houden
Voor het ‘maken’ van natuur zijn er strikte regels opgesteld wat natuur precies moet zijn; hoe wij vinden dat natuur eruit moet zien, welke (doel)soorten erin horen en hoe het zich dient te gedragen. Toen kwamen we erachter dat natuur zijn eigen ding ging doen en zich niet hield aan onze regels. Soorten kregen de overhand, andere verdwenen. Dat is niet de bedoeling, de natuur dient zich aan het plan te houden… kost wat kost.
Om ervoor te zorgen dat de natuur zich houdt aan onze regels en ideeën gaan we dus ingrijpen. Dat noemen we dan met een net woord ‘beheer’ maar eigenlijk spelen we weer voor God. Onder het mom van ‘veiligheid’ of ‘dierenwelzijn’ wordt er bepaald hoeveel dieren er maximaal kunnen leven. Ik wil de vergelijk met het 40-45 liever niet maken maar er bekruipt mij wel een vies gevoel; het voelt extreem rechts aan. Ondanks dat iedere ecoloog je de simpele verklaring geven dat als er niet genoeg voedsel was er simpelweg niet zoveel dieren waren, lees ik nog steeds in de media “noodzakelijk afschot wegens te kort aan voedsel“.
En de toppredator dan? Moet de mens niet voor wolf spelen? Wederom vertelt iedere ecoloog je dat in iedere natuurlijke situatie met een toppredator nog geen 10% van de dieren daadwerkelijk ten prooi vallen aan predatie. De rest gaat gewoon dood door ouderdom of zwakte. Een wolf eet alleen de zwakke en zieke dieren, net als het tot afgelopen jaar toegepaste reactieve beheer. Maar nee, de mens weet het toch beter en dus wordt er ingegrepen.
Dan komen de zeldzame vogels terug…
Dat is het laatste wat ik hoorde. Bedenk bij deze zin even om wat voor gebied het gaat. We praten hier over de Flevopolder. Een stuk ‘land’ wat minder dan 70 jaar geleden nog volledig IJsselmeerbodem was. Ergens in de ontwikkeling van braakliggend stuk grond bedoeld voor industrie en de huidige vlakte met grazers is het tijdelijk overgenomen door destijds zeldzame vogels. Dat is natuur, wanneer we als mens even ons rentmeesterschap vergeten ontstaat er natuurlijke ontwikkeling. Soorten komen…. en gaan weer. Met de komst van de grazers zijn die vogels weer verdwenen. Maar als er niets was gedaan, was er bos gekomen… en waren de weidevogels waarschijnlijk ook verdwenen.
The end of nature?
Ik weet dat ik heftig klink maar waar het mij om gaat is dat ik wederom teleurgesteld ben in het natuurbeleid. Weer mag natuur geen natuur meer zijn. “Wat is dan de oplossing?” wordt mij regelmatig gevraagd. “Dieren achter een hek kunnen niet weg en dus moeten we het gebied beheren als veeteelt of dierentuin.” Hoezo? De konijnen kunnen ook niet weg van Ameland, moeten die ook automatisch beheerd worden? Zelfs de Serengeti of ander Nationaal Park heeft al dan niet natuurlijke grenzen. Uiteindelijk is toch ieder gebied begrensd?
Ik zou het liefste dat het gebied open gaat zoals ooit de bedoeling was naar onder andere de Veluwe hoewel ik vermoed dat de herten van de voedselarme zandgrond liever naar Flevoland gaan dan andersom. Sterker nog, het Oostvaardersveld is al opengesteld maar daar gaan de herten zelf niet naartoe (een paar tijdelijke bezoekers daargelaten). Blijkbaar bevalt het gebied hun toch wel. Maar anders pleit ik toch voor niets doen. Ook al hebben we de fout gemaakt te denken dat we natuur konden creëren, waarom kunnen we de boel niet gewoon met rust laten. Accepteren dat natuur zichzelf uiteindelijk altijd reguleert, of het nou de konijnen, reeën, vossen of muizen zijn. Uiteindelijk zorgt de natuur voor een evenwicht, dat is niet leuk om te zien misschien maar wel natuurlijk. Waarom mag natuur niet gewoon natuur meer zijn. Zolang wij van mening blijven dat we moeten blijven ingrijpen, beheren en creëren is er geen sprake meer van natuur.
Let op… als het komende winter wederom streng gaat vriezen gaan er alsnog dieren lijden. Want het heeft niets met voedseltekort te maken of overschot aan dieren maar alles met opvetten en interen. Krijgen we dan gele hesjes langs het hek? Al met al moet ik tot de slotsom komen…. met onze constante bemoeienis is het the end of nature.
30 reacties
Zoals ik bij je eerdere column hieromtrent al opmerkte zijn de uitgezette herten, paarden en koeien in de OVP geen natuur maar beheersvee. Dat ze politiek als “nep-wilde-dieren” zijn benoemd doet aan deze waarheid niets af. Was de natuurlijke successie van het tegen wil en dank ontstane natuurgebied OVP eerder al ingrijpend verziekt door de verhoging van de waterstand door de RIJP in 1976, herbestemming door SBB als extensieve boerderij c.q. dierentuin maakte het helemaal af (pun intended!).
Volkomen duidelijk is vandaag de dag dat het experiment om dit beheersvee uitdrukkelijk met natuur gelijk te stellen faliekant mislukt is en dus beëindigd moet worden. Waarom het mislukt is was mij van meet af aan duidelijk: een ongeldige premisse als uitgangspunt. – beheer en natuur zijn nu eenmaal principieel verschillende begrippen die niet gelijkgesteld kunnen worden.
Met je uitgangspunt (ten minste een deel van de) natuur in NL nu eens natuur te laten ben ik het op zich al héél lang eens en in beginsel waren de OVP daar bij uitstek geschikt voor, maar dat is eigenlijk een andere discussie waarbij je eerst goed moet definiëren wat natuur is. Daar heerst denk ik veel verwarring over. Natuur-beleving is alweer iets heel anders om maar wat te noemen.
Jouw “end of nature” is duidelijk een beleving. Er is nog lang geen einde van natuur in zicht. Een eerder einde van mensen als species, als onderdeel van de Aardse levende natuur ligt veel meer voor de hand.
Hoi Egon, dank je wel voor je uitgebreide reactie. Toch kan ik het niet me je eens zijn. Otters zijn ook uitgezet, evenals de raven en ooievaars… dat maakt het niet automatisch beheersvee, sterker nog, het maakt het nog helemaal geen vee. In een gebied wat veel groter was dan de dieren ooit nodig hadden (in het begin) is van ‘omhekt’ nooit sprake geweest. Immers, voor de dieren was het gebied misschien wel afgesloten maar überhaupt vele malen groter dan ze ooit nodig hadden of beliepen.
Ik blijf erbij dat wanneer je dieren ergens neerzet (nog even daargelaten of je dat als mens zou moeten doen) dat niet automatisch betekent dat je dus ook moet beheren. Het is in mijn ogen geen vee (vee heeft een eigenaar en een gebruiksdoel, beide gaat hier niet op) en het waarom van beheer ontgaat mij nog steeds…
Beste Johan, v.a.v. je reactie:
In mijn eerdere reactie (132) onder http://www.natuurfotografie.nl/oostvaardersplassen-overmand-door-emotie/#comments_anchor had ik reeds aangegeven flora/faunavervalsingen (van plantjes tot otters, bevers, raven en ooievaars, et cetera) eveneens onder beheer te rangschikken.
Het heeft maar een haar gescheeld of de eerste zeearenden zouden ook zijn uitgezet omdat het beheer geen geduld meer had met de reeds in gang gezette natuurlijke areaaluitbreiding. Dat er weer zeearenden zijn in NL is niet de verdienste van het OVP-beheer, dat is een vals zwaaien met de vlag van de echte natuur!
Echter daarmee beweer ik toch niet dat zeearenden paarden zijn!? Flora/faunavervalsing is niet persé beheersvee, beheersvee is daarentegen wel altijd faunavervalsing als het beschouwd wordt als natuur.
Laten we het niet over het veelgebruikte “hek”-argument hebben. Overal staat een al dan niet natuurlijk hek omheen. Zelfs om de Aarde, dat hek noemen we dampkring. Het is geen zinvol argument. Voor wie dat echt niet snapt wil ik het ook nog wel uitleggen maar niet nu.
Ik noem de grazers wel degelijk beheersvee omdat, zoals ook al eerder aangegeven, een beoogd effect op natuur ook een vorm van oogst is. De ervaring zou echter allang geleerd moeten hebben dat flora/faunavervalsingen, of dat nu goedbedoelde “herintroducties” (van grazers tot bevers en al wat je meer kunt verzinnen) zijn of andere ideeën/doelstellingen, zelfs ongelukjes (zoals waterpest), zich bovenmatig vaak als invasieve exoot gedragen; bij de bevers gaat dat ook alweer die kant op. Soit, aan het “oogstcriterium” wordt mijn inziens voldaan.
Je noemt ook dat vee een eigenaar moet hebben. Welnu, ook dat is voor alle begrazingen het geval. Slechts voor de OVP is politiek een kunstmatige uitzondering bedacht. Het praktisch waarneembaar gedrag van het beheer echter heeft desondanks laten zien dat ze zich wel degelijk als eigenaar beschouwt, zozeer zelfs dat ze op uiterst gespannen voet met onze dierenwetgeving staat die stelt dat dieren in lijden geholpen moeten worden. Wel goed blijven lezen, want ik stel niet “onrechtmatig”. Het is echter die spanning, de politieke farce, die niet uit te leggen valt en tot al de maatschappelijke onrust en actie geleid heeft. Iedere boer die zijn vee opzettelijk verwaarloost wordt in NL gewoon veroordeeld, behalve natuurboer SBB en dat weer alleen in de OVP vanwege de politiek opgelegde uitzondering.
Uit bovenstaande blijkt dat alle andere begrazingen niet aan het manco lijden van het OVP-beheer dat zichzelf verwart met en gelijkstelt aan natuur. Hier en daar wat koeien en paarden laten grazen kan uiteraard zonder problemen toevoegen aan diversiteit als dat de doelstelling is. Maar dat doen hier en daar wat mensen laten rondlopen, hier en daar wat graven, of mesten, of verzin maar wat, ook. Crux is het hier en daar, een biotoopmatige, landschappelijke kleinschaligheid van hier net iets anders dan daar en dan liefst met beperking van dynamiek. Het is de grotendeels verdwenen kleinschaligheid die NL eertijds zoveel natuurwaarden verschafte. En uiteraard de uiterst strategische geografische ligging als deltagebied, maar die was er allang. Echte natuur 😉
Wat mij betreft is er te laat ingegrepen in de ovp. Op de veluwe gebeurd precies hetzelfde. Wordt het aantal herten en zwijnen ook in toom gehouden door schieten. Hoor je niemand over. Hoop dat als er minder herten in de ovp zijn ze de populatie in toom zullen houden. Uiteraard sterven de zwakke dieren in de winter dat is idd natuur. Ik heb wel grote vraagtekens bij de grootschalige sterfte van afgelopen winter.
… en waarom moet de mens dan ‘alles in toom houden’? Is dat noodzakelijk onderdeel van ons ‘menszijn’?
Volledig eens met Johan vd Wielen. Precies beschreven zoals ik het ook ervaar!
dank je wel