Extreme weer- en natuurfotografie
Sommige verschijnselen zie je misschien maar één keer in je leven. Dit alles is enorm tijdrovend werk en het kost bovendien een serieuze duit geld. Gelukkig onderneemt Wouter dit samen met enkele mede fotografen en stormjagers. De apparatuur die hij gebruikt: twee Sony A7 III en IV camera’s met een verscheidenheid aan lenzen, een GoPro voor het filmwerk en verder beschikt hun team over een drone om beelden mee te maken.
In dit artikel worden enkele van de meest bijzondere foto’s uitgelicht met tekst en uitleg. Voor het volgen van extreme weersverwachtingen en natuurlijk nog veel meer beelden, kun je kijken op zijn website.
Opname 1: bijna door de bliksem geraakt
Bij stormjagen hoort natuurlijk een bepaalde vorm van gevaar, dat is inherent aan dit vak. Je treft tenslotte de grootste extremen die de natuur te bieden heeft en daarnaast heb je niet altijd alles in de hand. Hoogstens kun je zo goed mogelijk navigeren, om vervolgens de weersverschijnselen waar je op hoopt mooi op beeld vast te leggen. Het belangrijkste punt hierbij is: voor mooie foto’s sta je altijd vlak náást een onweersbui of storm, en niet erin. Midden in zo’n bui zie je vooral grijzigheid, zware regen en wind. Ook kan je getroffen worden door grote hagelstenen of omvallende bomen. De meest fotogenieke luchten doen zich doorgaans naast of aan de voorzijde van buien voor. Dat is soms een kunst, maar als je jezelf goed voorbereidt prima te doen. Zoals ik altijd zeg: zeker 75% van succes is een goede voorbereiding, daar is een groot gedeelte mee gemoeid. Dat geldt overigens voor bijna alle varianten van fototripjes.
Garanties qua veiligheid heb je echter nooit. Dat heeft onze stormjacht van 1 augustus 2017 meer dan duidelijk gemaakt. Die nacht zijn we uitgekomen op een circa 300 meter hoge heuvel in Duitsland, vlakbij de stad Frankfurt am Main. Het druppelde een beetje, zoals te zien is aan de druppels op mijn lens, maar het daadwerkelijke onweer bevond zich nog zeker 10-12 kilometer verderop. Uit het niets hoorde ik een zogenaamde ‘streamer’: de bliksem maakt dan ergens in je directe nabijheid contact met het aardoppervlak. Dit klinkt als een stekker waarmee je heel licht een stopcontact raakt, waardoor er net aan contact wordt gemaakt. Nog geen seconde later sloeg de bliksem recht voor ons in langs de kant van de weg. Dit is direct het ultieme bewijs dat de bliksem lang niet altijd op het hoogste punt inslaat: dat waren wij namelijk op dat moment (met metalen statieven).
Opname 2: lichtshow van het noorderlicht
De volgende situatie kunnen veel mede-fotografen zich wellicht nog herinneren: het bijzonder fraaie noorderlicht van 10/11 mei dit jaar! Deze situatie diende zich al zeker twee dagen aan, want meerdere zonnevlammen hadden zich voorgedaan op de zon en versterkten elkaar op weg naar de aarde. Het enige waarvan we afhankelijk waren was de exacte timing van het gebeuren.
Die timing bleek uiteindelijk perfect: de zonnevlam arriveerde omstreeks 19 uur in de avond de aarde en heeft dan altijd enkele uren nodig om het aardmagnetisch veld te verstoren. Half mei, de nachten zijn natuurlijk kort, maar deze piek viel vrijwel ideaal. Wij zijn voor deze situatie naar Zeeland afgereisd, omdat weerkundig daar de beste papieren lagen voor helder weer. Al vanaf een kwartier na zonsondergang zagen we een rode gloed aan de hemel verschijnen, maar de belichting is dan nog problematisch. Je moet bij noorderlicht namelijk een lange sluitertijd toepassen met een relatief hoge ISO en dan is volledige duisternis eigenlijk gewenst.
Opname 3: tornado-uitbraak in Amerika
Voor de volgende foto gaan we terug naar het stukje stormjagen, maar ditmaal buiten Europa. Er zijn enkele continenten waar de orografie vrijwel ideaal is gevormd om veelvuldig zeer zwaar onweer te krijgen, met tornado’s en alles erop en eraan. Ongeveer om het jaar reizen wij daarom naar Amerika om enkele van deze extreme verschijnselen te aanschouwen en ervan te leren, want ook dat vormt een flink gedeelte van het doel van onze reizen.
Vrijdag 26 april van dit jaar was in dat kader een bizarre dag. Je kijkt al dagen vooraf weerkaarten om een bepaalde situatie te analyseren en uit te denken. Uiteindelijk heeft ons dat gebracht naar de staten Nebraska en Iowa. Dat bleek geen foute keuze, iets wat overigens best wel eens voorkomt. We hebben alleen al gedurende de middag acht (!) afzonderlijke tornado’s gespot en ook vastgelegd, waaronder dit elegante exemplaar met wat zonlicht vanaf de zijkant. Je zou waarschijnlijk niet denken dat deze opname vanuit een rijdende auto is gemaakt. Soms is de locatie echter ongeschikt (lees: te gevaarlijk) om te stoppen en moet er snel gehandeld worden.
Opname 4: zonsverduistering van 8 april 2024
Ruim twee weken voor de tornado-uitbraak van hierboven, vond namelijk één van de mooiste zonverduisteringen plaats van deze eeuw. We hebben tijdens onze reis in Amerika deze twee elementen gecombineerd en dat viel perfect uit, iets wat je vooraf natuurlijk nooit kunt weten. Toch zijn de meningen unaniem: qua uniek schouwspel gaat niets boven een zonsverduistering zoals deze! Absoluut een ervaring voor het leven.
Het uitzoeken van een heldere locatie was nog even uitdagend, maar uitgerekend op 8 april lag er een front met wolken vrijwel exact in het pad van de eclipse. Ons oorspronkelijke target in Texas verviel al snel; na lang wikken en wegen zijn we uitgekomen op een 700 meter hoge heuvel in de staat Arkansas. Niet volledig in de maximale pad, maar die veertig seconden (03.40 min in plaats van 04.20 min) nemen we voor lief. Want deze locatie is echt ongekend gaaf. We staan op een heuvel met wijds uitzicht over de vallei op het zuiden, waar de schaduw dus vandaan komt vliegen. We zijn daar al de avond vooraf met onze auto gaan staan om de allerbeste stek te bemachtigen. Ook dit is een vorm van voorbereiding.
De verduistering zelf was het meest bijzondere dat ik ooit gezien heb. Vlak voor de totaliteit kwam het zelfs tot zogenaamde ‘shadow bands’: schaduwen van de bijna verdwenen zon die over de grond heen en weer dansen. Dit kun je vergelijken met de schaduwen die je soms ziet op de bodem van een zwembad, waar de zon in schijnt. De eerste anderhalve minuut van de totaliteit hebben we alleen maar met open mond staan kijken. Er had zich even ervoor bovenal een zonnevlam voorgedaan, die je gewoon met het blote oog kon waarnemen! Intussen barstten sommige mensen in huilen uit op het plateau voor ons. Daarna wilde ik foto’s maken vanaf onze stek: eerst enkele panorama’s en daarna nog wat plaatjes met onszelf op beeld. Dit leverde even wat stress op, want de instellingen stonden nog op daytime en dan moet je snel handelen.
Opname 5: het licht van de zee
We gaan terug naar Nederland en komen voor de volgende foto uit langs onze mooie kust. De meeste fotografen zullen wel eens van ‘zeevonk’ hebben gehoord. Een uitermate bijzonder, maar eveneens lastig verschijnsel om te vereeuwigen. Het natuurverschijnsel doet zich bovendien enkel bij zeer specifieke omstandigheden voor. Zo moet het zeewater in korte tijd snel opwarmen (dus niet al heel warm zijn), bij voorkeur met een aflandige wind en voldoende voeding voor de zeevonk, een algensoort, om van te leven. De maanden mei en juni zijn daarom meestal bij uitstek de beste momenten om actieve zeevonk te spotten.
De lente van 2021 benaderde perfectie in het ontstaan en optreden van deze blauwe gloed. April en mei waren dat jaar zeer koud, waarna de eerste twee dagen van juni ineens 30 graden op de thermometers verscheen. Met veel instraling door de zon kon het zeewater binnen korte tijd zeer snel opwarmen, waarbij ruim voldoende voedsel voor de zeevonk aanwezig bleek te zijn. Het resultaat was verbluffend: de hele kustlijn kleurde bij tijden felblauw en ook op het strand werd elke stap die je zette blauw aangelicht. Waarom alleen dan? Zeevonk licht uitsluitend op bij beweging, anders niet.
Opname 6: magie in de bossen
Het laatste plaatje dat ik met jullie deel is er eentje uit mijn eigen woonplaats en onlangs gemaakt, eind juni 2024. De vuurvliegjes! Komen die in Nederland voor? Jazeker, al zijn veel mensen nog steeds verbaasd bij het horen dat deze bijzondere beestjes eigenlijk heel dichtbij huis te bewonderen zijn. Ik doe er zelf al bijna 15 jaar onderzoek naar en weet inmiddels de meeste hotspots wel te vinden, al verschuiven ze gedurende de jaren soms ook een beetje. Ook hierbij lijkt het weer tijdens de voorbije lente een belangrijke rol te spelen.
Het voorjaar van 2024 was extreem nat en daarmee was het ‘seizoen’ van de vuurvliegjes extreem actief. Ik ben er sinds ik ze opzoek eigenlijk nog nooit zoveel tegengekomen. Het mooi vastleggen van al deze zwevende geel/groene lichtjes is nog best een opgave. Dit kun je doen op twee manieren:
Mogelijkheid één is om de vuurvliegjes als stippen op beeld te zetten, waarbij je een zeer korte sluitertijd toepast in combinatie met hoge ISO (bij voorkeur 3200 of zelfs hoger). Je staat namelijk in een donker bos en wil de belichtingstijd zo kort mogelijk houden, omdat ze best snel bewegen. Dit levert in de nabewerking natuurlijk uitdagingen op wat betreft ruisreductie. De tweede manier is om de vliegjes als mooie sporen op beeld te zetten en dat is beduidend eenvoudiger. Je kiest een compositie uit en laat de camera daar op de intervalstand gedurende 30 tot 40 minuten lopen. Hierbij kun je het best ISO 1000-1600 gebruiken met ongeveer F/4 en een sluitertijd tussen de 5 en 10 seconden. Dit zeldzame verschijnsel is met onze eigen ogen nog veel fraaier te zien dan op foto!
