Review EOS-R het nieuwe spiegelloze alternatief van Canon

Stukje kleiner én handzamer

Zoals je inmiddels van mij gewend bent review ik apparatuur op de manier zoals ikzelf aan het werk ga. Dus vooral veldervaringen en op sommige punten een uitgebreide review. De camera is zó uitgebreid in mogelijkheden dat ik onmogelijk in 5 dagen (waarvan ik er 3 daadwerkelijk op pad ben geweest) alles heb kunnen testen.

Daarbij komt dat ik helemaal gewend ben aan de spiegelreflex lijn. Zelf werk ik standaard met de 5D IV en 7D II, kan alles blindelings vinden en vind het heerlijk dat op deze beide camera’s alles op dezelfde plek zit. Slechts aan een paar zaken merk ik verschil. Waardoor ik blind het verschil kan zien is dat de 5D wel voorzien is van een L-bracket en de 7D (nog) niet. Verder zijn ze voor mij zó gelijk dat ik ze blind kan bedienen. En met dat gevoel ging ik met de EOS-R op pad.

Eerste indruk

Eenmaal uit de tas voelt de EOS-R duidelijk wat kleiner aan dan mijn vertrouwde werkpaard. Wat dunner en vooral lichter. Toch is de grip prettig en voelt hij zeker niet té klein aan. Ik hou niet van kleine camera’s, ik wil graag het gewicht kunnen voelen. Ook de bouw en behuizing zijn stevig en prettig. Precies wat ik hoopte en verwachtte. Mooi is ook het klapschermpje. Waar camera’s als 6D en 80D hier al tijden van kunnen genieten moet ik het met mijn 5D IV nog steeds met een vast scherm doen. Snap het wel, is degelijker en beter waterdicht te krijgen en groots zeg ik altijd dat ik het toch niet nodig heb. Toch merkte is dat ik met de EOS-R er juist enorm veel gebruik van maakte, blijkbaar heeft het dus toch wel meerwaarde.

Een TV scherm om te fotograferen

Dat je ook door de zoeker tegen een LCD scherm aankijkt is voor mij wel enorm wennen. Dat is natuurlijk ook de essentie van een mirrorless camera, dat je niet meer zelf door de lens kan kijken, maar naar een TV beeld. Op zich doet hij dat prima, het beeld is helder en de kleuren zijn mooi en diep. Maar als je snel met je hoofd heen en weer beweegt zie je toch ook hier vertraging. Als je net als ik gewend bent dat je oog de enige vertragende factor is moet je nu wel erg wennen aan een LCD beeld wat na-ijlt. Hoe sneller je beweegt hoe misselijker je wordt. Let wel.. voor mensen die hieraan gewend zijn is dit misschien wel het beste LCD scherm wat de spiegelloze camera’s te bieden hebben. Ik ben de eerste om toe te geven dat het niet zozeer aan de kwaliteit van deze camera dan wel aan mijn gebrek aan ervaring ermee te maken heeft, maar toch is het iets waar ik erg aan moest wennen.

Wat ik dan wel weer geweldig vind, is dat alles wat ik instel ook meteen in beeld komt. Belicht ik een stop onder wordt ook meteen mijn beeld een factor twee donkerder. Ik zie dus in de zoeker, net als in de life-view op de achterkant, meteen wat er gebeurt. Alles wat ik met mijn eigen camera’s alleen op de achterkant kan zien is nu ook ineens in de zoeker te zien: foto’s bekijken, menu doorworstelen, etc. Zeker als de zon fel schijnt is dit wel fraai.
Toch merkte ik dat ik minstens de helft (zo niet nog meer) van de foto’s heb gemaakt via het scherm op de achterkant. Dat is lekker groot met enorme resolutie en door zijn flexibiliteit in alle hoeken te wurmen. Voor mij werkte dit uiteindelijk beter dan de elektronische zoeker. Gaat nog wat worden als uiteindelijk de spiegel helemaal verdwijnt en ik over zal moeten naar een TV scherm…
Het achterscherm gaat vanzelf uit als je met je gezicht bij de zoeker komt, niet anders dan bij andere camera’s. Wanneer je echter veel met het klapschermpje werkt maar te dichtbij de sensor komt gaat deze ineens uit… want de EOS-R denkt dat je door de zoeker kijkt. De camera schuin op de grond omhooggericht met het klapschermpje als kijkmodus kan dan bijna niet want ieder grassprietje wordt door de camera gezien als mijn sierlijk reukorgaan en uit gaat mijn klapscherm. Wellicht is dit allemaal wel ergens instelbaar, maar dat kon ik zo snel niet vinden.

Bekende knopjes en wieltjes kwijt

Wat mij als eerste opvalt is dat er allemaal nieuwe knopjes en wieltjes op de EOS-R zitten. Nu is nieuw niet per se slecht, als je van een ander merk komt of van bijvoorbeeld een EOS xxxD dan is alles toch wennen. Maar als je, net als ik, zó gewend bent aan bijvoorbeeld het achterdraaiwiel om de belichtingscompensatie in te stellen dan grijp je letterlijk drie dagen lang mis. Daarvoor in de plaats is er nu een draaiwiel aan de bovenkant bijgekomen dat hetzelfde doet. Op zich niets mis mee, maar ik snap het zelf niet zo. Ik prik nu telkens met mijn duim achter mijn bril in mijn oog terwijl op de plek waar ik het draaiwiel gewend ben, wel een wiel ‘lijkt’ te zitten maar ik vind hier weer de knopjes zoals destijds op mijn 350D.
Ook het selectiewiel voor de verschillende camerastanden is weg, iets wat mijn oude analoge EOS 500 al had is nu verdwenen. Daarvoor in de plaats zit er midden op het bovendraaiwiel een ‘mode’ knop en kun je, á la de EOS-X, je stand selecteren. Natuurlijk heb je nu minder last van het feit dat je spontaan in een andere stand zit wanneer de camera langs je zij bungelt, maar het zorgt er bij mij voor dat ik niet zo snel meer van stand kan wisselen. Zeker de standen C1 t/m C3 zijn standen die ik heel snel pak en dat is nu wat omslachtiger geworden.

Verder zijn er nog verschillen in aan/uit schakelaar (ook een soort draaiwiel geworden) en moet je even zoeken waar de knopjes nu zijn geplaatst. Maar dat is allemaal nog wel te doen. Wat echter helemaal nieuw is en mij (ik had de manual niet meegekregen) 3 dagen heeft gekost is het schuif/touch/knop/ding met twee pijltjes naar links en rechts. Het blijkt, voor ik daar uit was, dat dit een aanraakgevoelige slider is die je zelf een functie kan geven. Ik heb er maar de ISO van gemaakt want de ISO knop is ook verdwenen. Door naar links te ‘swipen’ kreeg ik de ISO lager en naar rechts hoger. Was wel wat oefenen want vaak zat ik verkeerd met de ISO. Wat ik echter vervelender vond is dat mijn neus ook heel goed in staat bleek de ISO te swipen ☹
Ja, het werkt allemaal prima en eenmaal alles goed ingesteld doet het precies wat het moet doen. Toch had ik liever gewoon mijn vertrouwde knoppen en wieltjes gehad. Gewoon omdat ik daar aan gewend ben en snel mee kan werken. Nieuw is niet per se slechter … maar ook niet per se beter.

Hoe is de beeldkwaliteit?

De resolutie van de sensor is gelijk aan de 5D IV, maar met zijn Digic 8 processor schijnt deze sneller te zijn en ook een groter dynamisch bereik te hebben met minder ruis. Dat moeten we natuurlijk aan de tand voelen.

In de nabewerking merk ik weinig verschil met de 5D IV, ik hoef niet zoveel te doen, kleuren zijn prima in orde en ook de informatie in donkere en lichte delen is prima terug te halen. Daarin volgt hij heel mooi de lijn van mijn andere camera’s en past zó in de workflow.

Contrast en dynamisch bereik

Het dynamisch bereik is het grootste verschil tussen lichte en donkere delen wat de sensor nog kan onderscheiden van uitgebeten wit en dichtgelopen zwart. Hoe groter het dynamische bereik van de camera hoe meer lichte en donkere tonen je in één beeld kan vastleggen zonder dat je tegen de grenzen van je histogram loopt. Nu kunnen de experts je prima vertellen wat de potentie van de EOS-R is, ook in vergelijking met de andere camera’s. Ik niet. Ik ben gewoon het veld in gegaan en heb gekeken wat hij deed.

Of de EOS-R nu beter scoort dat mijn 5D IV weet ik niet, maar voor mijn gevoel is er niet veel verschil. Met dien verstande dat ik al dik tevreden was over wat de 5D IV en dus ook de EOS-R hier presteert!

Ruis bij hoge ISO

Ruis is echt een fotografen-dingetje. Ik ben één van de weinige fotografen die ruis niet zo erg vind, hoort voor mij gewoon bij fotografie. Om mij heen hoor ik echter wel heel vaak de zucht over ruis. Waar we 10 jaar geleden onder de indruk waren van de prestaties op ISO 800 verwachten we nu betere resultaten op ISO 40.000. Eigenlijk best gek, problemen worden weer eens niet opgelost maar creëren alleen maar nieuwe. Ik denk dan ook niet dat de camerafabrikanten de gebruikers ooit tevreden zullen stellen, hoe hoog de ISO ook kan en hoe goed de prestaties ook zijn… uiteindelijk blijven we toch kijken hoe goed de camera het op torenhoge ISO doet.
En dus moest ik het ook maar eens testen.

Ik heb de EOS-R alleen op native ISO (dus 100, 200, etc.) getest tot de max. van 40.000. dat zijn toch astronomisch hoge waarden of niet dan? Als je mij 10 jaar geleden had gezegd dat ik nu zou kijken naar de ruis bij ISO 40.000 zou ik je voor gek hebben verklaard, alsof iemand ooit zó hoog zou willen gaan. Zelf werk ik met de 5D IV tot volle tevredenheid tot 12.800 en natuurlijk zie je dan ruis. Maar dat vind ik dus niet zo erg. Eens zien hoe de EOS-R daarin is.

Wat mij opvalt is dat de EOS-R het zeker net zo goed, zo niet beter doet, dan mijn 5D IV. Tot 6400 zie ik nauwelijks waarneembare ruis en dat is best wel spectaculair! Maar ook 12.800 en zelfs 25.600 zijn voor mij prima bruikbaar en met wat nabewerking bijna ruisvrij te krijgen. ISO 40.000, ach, op de één of andere manier gaan cameramerken altijd net wat verder dan wat echt acceptabel is. Toch heb ik eerder een camera getest die nog veel hoger ging met potentiële ISO en nog veel lager slechts acceptabel was dus vind ik dit niet zo erg. 40.000 is niet volledig onbruikbaar en als de enige keuze is onscherp of ruizig zou ik hem best wel eens pakken. Al met al zeer geslaagd dus!

Autofocus

Bij een snelle camera hoort een snelle scherpstelling, toch? Met de indrukwekkende 5655(!) scherpstelpunten moet dat geen probleem zijn. Waar de spiegelreflexcamera’s werken met een eigen scherpstelling gaat het bij de EOS-R via de sensor en ik ben best onder de indruk. Waar je ook op het scherm drukt, hij is meteen en accuraat scherp. Wel heb ik behoorlijk moeten hannesen om alles in het menu goed in te stellen want ik wil het graag zo hebben als ik gewend ben. Dus AF in het midden en niet dat het AF punt zelfstandig van plek verandert omdat de camera dat heeft bedacht. Zit natuurlijk allerlei intelligentie in, maar in mijn geval wil ik de intelligentie zijn, de camera is er voor de klik. En dus moet je in nieuwe menu-items duiken. Maar zoals gelukkig bij iedere Canon is het menu makkelijk bruikbaar en kun je als echte man prima je weg vinden zonder maar naar de manual te hebben gekeken.

Nieuwe lenzen: RF codering

Naast de nieuwe camera heeft Canon meteen ook een indrukwekkende lijst met nieuwe RF lenzen gelanceerd, lenzen die speciaal voor deze camera zijn ontwikkeld. Ik mocht niet alleen de nieuwe Canon RF 24-105mm f/4.0L IS USM testen, maar ook de Canon RF 50mm f/1.2L USM. Nu zal ik eerlijk bekennen dat ik graag met de 24-105 werk, maar dat in mijn tas eigenlijk het bereik tussen 35 en 70 mm meestal ontbreekt. Waar andere fotografen juist dat middenbereik als standaard gebruiken ben ik een enorm groothoek- en tele-fanaat. Hoe mooi de 50mm ook was, ik heb er toch niet zoveel mee gedaan. Simpel om dat het minder mijn bereik is. Sorry.

Dat er nieuwe lenzen nodig zijn snap ik ergens wel en ergens niet. Voor mij, met een best aardig assortiment aan Canon-lenzen, betekent dit dat deze niet direct op de EOS-R passen, alleen met een speciale extra converter. Ergens vind ik dat jammer want daardoor is het niet rechtstreeks uitwisselbaar. De converter werkt echter prima zonder voor mij merkbare vertraging. De reden voor een nieuwe lijn aan lenzen is dat door het ontbreken van een spiegel de lenzen dichter op de sensor komen te zitten en dus anders van bouw kunnen zijn. Nu ben ik reeds een spiegelloze camera van een ander merk gewend die ook speciale lensjes heeft, super klein. Wie schetst echter mijn verbazing… de RF 24-105 is best wel een groot lomp ding. Als je de combi bekijkt van kleine camera en lens dan is dat niet wat ik had verwacht. De meeste van mijn collega’s die naar spiegelloos gaan doen dat o.a. omdat de lenzen zoveel kleiner kunnen zijn, maar hier is dat niet het geval. Achter de 50mm f/1.2 moet je bijna zoeken naar de camera. Ik zie weinig verschil tussen mijn eigen EF 24-105 en de RF 24-105 wat grootte betreft en dat valt mij wel tegen.

Nu Canon inmiddels de 3e generatie 24-105L heeft gelanceerd vind ik het dan weer wel tegenvallen dat ook nu weer de minimale scherpstelafstand >40cm is. Ik snap dat je geen concurrentie wil met je eigen macro lenzen lijn, maar iets korter had voor mij wel gemogen. Juist voor mij als natuurfotograaf betekent dat gewoon een stuk minder lenzen wisselen.

Extra draairing maar geen scherpstel-indicator meer

Wat opvalt aan de RF lenzen is een extra draairing op de lens, vóór de zoom- en scherpstelring. Dit is een zelf instelbare ring, je kunt er dus een eigen functie aan geven. Zo zal de één er de ISO mee willen instellen, ik zelf had hem maar ingesteld op de belichtingscompensatie. Een erg mooie feature waar veel fotografen zeker heel blij mee zullen zijn, maar ik was het niet gewend en heb het eigenlijk in die 3 dagen niet één keer gebruikt. Dat zal pas komen als ik er echt langer mee zou werken.
Wat daarnaast opvalt is dat het uitleesvenster van de scherpstelling op de lens weg is. Daarvoor in de plaats krijg je dat nu te zien in je zoeker of op het achterscherm. Zet je de lens op MF dan krijgt het scherm een indicator waarmee je de scherpstelafstand kan bekijken. Handig? Ja, op zich wel want je hoeft nu niet meer naar de lens te kijken. Maar ergens mis ik wel de voelbare klik wanneer je op minimum of oneindig zit. Ik ben toch meer een gevoelsfotograaf dan iemand die voor iedere instelling op een schermpje kijkt.

Zo, nu ‘echt’ aan de slag

Nu hebben we vooral gekeken hoe de camera werkt, welke lenzen er zijn, etc. Maar uiteindelijk moest de EOS-R met mij mee op pad. En in de herfst is dat in mijn geval aan de slag met paddenstoelen. In mijn ongoing-project ‘the mysteries of the dark forest’ zijn we samen bezig geweest met de veldstudio bij onder andere de porseleinzwammen. Daarvoor moest ik met de EF adapter aan de slag omdat mijn 100mm f/2.8L macro lens niet rechtstreeks op de EOS-R past. Geen probleem, het werkt perfect en ik heb geen verandering gemerkt.

Nachtfotografie gaat wat lastiger

Natuurlijk moest de EOS-R ook mee voor de grootste beproeving: nachtfotografie. Daarin kun je echt laten zien wat je waard bent. Het instellen van belichting was geen probleem, schermhelderheid lager zetten en aan de slag. Ik was erg benieuwd hoeveel de camera in het donker nog kon zien. Met lampjes in de verte gaat het prima en in de schemer lijkt het net alsof er niets aan de hand is. Maar als het eenmaal echt diep donkere nacht is houdt het op. En toen kwam ik achter het echte nadeel van spiegelloos. Ikzelf heb redelijk goed nachtzicht, zó goed dat ik zelfs ’s nachts nog door de zoeker scherp kan stellen op bijvoorbeeld een boom in de voorgrond. Dat de camera dat niet meer kan snap ik, maar als de zoeker het niet meer ziet, heb ik als fotograaf ook geen enkel middel meer om het zelf te doen. Net als bij mijn 5D IV ziet de life-view alleen maar diep donker zwart in geval van een maanloze heldere sterrenhemel. Maar waar ik bij de 5D nog zelf door de zoeker kan turen en scherpstellen, kijk je bij de EOS-R door de zoeker logischerwijs tegen hetzelfde zwarte gat aan als via de achterkant. Hoe moet ik dan scherpstellen? Sterren zijn redelijk oneindig, dat is in te stellen. Maar een boom in de voorgrond niet. En dus heb ik irritant uiteindelijk 7 foto’s nodig gehad om niet alleen de compositie te bepalen, maar ook de goede scherpte te bereiken door telkens iets aan te passen en weer te proberen. Nu snap ik dat de f/4 lens niet optimaal is voor de nacht en hier had ik eigenlijk moeten kijken hoe de f/1.2 50mm lens het deed. Maar ja, het was een workshop en meer tijd had ik eigenlijk niet. Omdat ikzelf met mijn blote oog zelfs de struiken in de voorgrond prima kon zien was ik gewoon benieuwd hoe de RF 24-105 het zou doen en wilde ook graag de groothoek.

Ook in de nacht heb ik gekeken wat er gebeurde als ik de ISO fiks ophoog. Immers, dit is toch hét moment om dit te gebruiken.

Waar bij het eerste ruisvoorbeeld alleen echte ruis te zien was boven de 25.600 zie je in de nacht ook een kleurzweem optreden vanaf ISO 25.600, heel duidelijk bij 40.000. Iets om rekening mee te houden, maar ja, wie werkt er op ISO 40.000?

EOS-Resumé

Als de lezer nu merkt dat hij/zij wat testen heeft gemist, daarvoor heb ik reeds gewaarschuwd. Het is geen volledige review en ik heb lang niet alle mogelijkheden bekeken. Zo heb ik niets gedaan met de dual-pixel mogelijkheid (werk ik met de 5D ook niet mee), heb ik de hele filmfunctie nog niet geprobeerd (hij schijnt ook hier weer in cropmodus te schieten als je 4K filmt, dat is toch zonde?), heb ik nog niets gedaan met de AF met snelbewegende onderwerpen zoals dieren en heb ik niet gekeken of de Wifi en zelfs bluetooth goed werken. Er is nog veel meer te ontdekken, maar de tijd was op, de camera moest weer terug en ik moest afscheid nemen van de EOS-R. Toch heb ik best wat kunnen testen en vooral gevoelsmatig kunnen proberen. Ik weet nog lang niet alles van de camera, maar wel hoe hij voelt, hoe je ermee moet werken en hoe je hem moet bedienen.

Ben ik positief? Jazeker, vooral over de kwaliteit van het beeld. Zaken als kleur, dynamisch bereik en ruis lijken zelfs beter dan mijn eigen 5D IV, hoewel ik niet echt momenten heb gehad waarbij het verschil voor mij echt heel duidelijk werd. Minder was het in ieder zeer zeker niet. Ook de AF werkt perfect en accuraat. Het klapscherm is geweldig en de camera voelt prima aan, stevig maar niet al te groot en niet te zwaar. Ook over de accuprestaties ben ik zeer te spreken, ik heb 1750 foto’s gemaakt en maar één keer moeten opladen. Dat is best goed! De RF lenzen voldoen perfect, voelen goed en zijn snel. Al met al prima prestaties die zich kunnen meten met iedere Canon-camera en lens uit het hogere segment.

Toch heb ik ook kanttekeningen. Zo had ik liever een bediening gezien die vergelijkbaar was met alle bedieningen die Canon voor de xxD en xD camera’s hanteert. Als dit je enige camera is zal het niet zo’n vaart lopen, maar als je hem toevoegt aan een arsenaal andere body’s dan moet je iedere keer zoeken waar je instelling, knopje of wieltje nu weer zit. Het is niet slecht, maar voor mij had al die nieuwigheid niet gehoeven. Voor mij werkt het alleen maar verwarrend en daardoor niet intuïtief. Ook het kleine LCD scherm bovenop had gewoon groot mogen zijn, aan de achterkant weer het normale achterwiel en het touchy slider ding is een leuke feature, maar ik ervoer geen meerwaarde. Liever gewoon weer mijn sneltoetsen.

Wat lenzen betreft viel mij de grootte nogal tegen. Ze doen perfect wat ze moeten doen en voelen prima, maar ik had gehoopt dat ze een stuk kleiner zouden zijn. Dat is toch juist een meerwaarde van een spiegelloze camera?

En oh ja… hoe moet ik nu als nachtfotograaf ’s nachts aan de slag als niet alleen de camera niets meer ziet, maar ik zelf niet eens meer de compositie kan bepalen omdat het ingebouwde LCD scherm ook niets meer ziet? Voor mij ook wel een dingetje…