Menu

Onderdeel van Pixfactory

Beeklibellen

De Nederlandse beken zijn de afgelopen decennia een stuk schoner en natuurlijker geworden. Dat is ook aan de beekbewoners te merken. Veel insecten die afhankelijk zijn van schoon stromend water breiden zich gestaag uit. Zo ook de beekbewonende libellen, die als onvolwassene in het water leven en als volwassen libellen langs de oevers te vinden zijn. Wie kan zich de tijd herinneren dat de beekrombout, weidebeekjuffer en blauwe breedscheenjuffer bijzonderheden waren?
De Beekrombout is een libel van stromende water van goede kwaliteit. De soort neemt in Nederland weer sterk toe. Fotograaf: Mark van Veen

De weidebeekjuffer en de blauwe breedscheenjuffer zijn inmiddels langs alle stromende wateren op zandgronden te vinden. De beekrombout is nog een stuk zeldzamer en is vooral beneden de lijn Assen-Breda te vinden. Echter, op de Veluwe is de soort nog niet gevonden. In augustus vliegen de weidebeekjuffer en de blauwe breedscheenjuffer nog volop. De beekrombout is dan al uitgevlogen.

De libellen zijn aan water gebonden omdat hun jonkies in het water leven. Daar zijn het rovers die het voorzien hebben op allerlei prooien, van insecten tot vissen. Hun onderkaak is uitklapbaar en overbrugt razendsnel het laatste stukje tussen libel en prooi. De libel zuigt de prooi vervolgens uit. Het stromende water zorgt wel voor een uitdaging: de onvolwassen libellen moeten niet weggespoeld worden. De blauwe breedscheenjuffer en de weidebeekjuffer houden zich dan ook graag tussen waterplanten op. Daar kunnen ze zich goed aan vasthouden. De beekrombout leeft op de zandbodem, vaak op sneller stromende stukken. De onvolwassen beekrombout is afgeplat en kan zich deels in het zand ingraven. Zo wordt wegspoelen voorkomen.

Een bijzondere fase is het uitsluipen van de libellen. Aan het eind van hun onderwaterleven moet de overgang naar de lucht gemaakt worden. De, dan nog onvolwassen, libellen kruipen langs waterplanten omhoog het water uit. Dan maakt de libel een scheur in de rug van de huid en werkt zich daaruit. Voorzichtig trekt het de pootjes en het achterlijf eruit. In de verfrommelde vleugels pompt de libel lucht zodat ze zich uitvouwen. Eerst is de libel nog wittig, maar langzaam hardt het insect uit en zal daarna wegvliegen.

De volwassen libellen jagen op vliegende insecten, van muggen tot aan andere libellen. Ze zijn veelal langs de waterkant te vinden, zeker de drie soorten die ik hier bespreek. Andere soorten, zoals de glazenmakers, vliegen eerst van het water weg om pas met de paring en het eileggen terug te komen.

Een voorbeeld van een geschikte omgeving om beeklibellen te vinden.
Een voorbeeld van een geschikte omgeving om beeklibellen te vinden. Fotograaf: Mark van Veen

Fototips

Libellen zijn goede vliegers, die met zonnig weer constant in beweging zijn. Ze gaan wel zitten, maar kom je dichtbij, dan vliegen ze meteen weer weg. De koele ochtend biedt echter veel meer mogelijkheden. De libellen zijn nog niet opgewarmd en bewegen een stuk langzamer. Ook bewolkt, zelfs regenachtig weer helpt, omdat het dan ook een stuk koeler is. Voordeel van bewolkt weer is bovendien dat het licht diffuser is. De details van de libellen komen dan goed uit. Je kunt bijvoorbeeld tegen het bewolkte licht in fotograferen. Dan zijn de haartjes en borsteltjes allemaal heel goed zichtbaar. Voordeel van regenachtig weer is dat er overal regendruppels in de vegetatie hangen, wat ten goede komt aan de sfeer in de foto.

Wat te doen als je het gedrag wilt vastleggen? En niet alleen de libellen die in de vegetatie hangen? Een goede telelens die op korte afstand scherp kan stellen is dan aan te bevelen. De beste weersomstandigheden zijn dagen met bewolkt weer en zonnige perioden. Breekt de zon door de wolken dan stijgt de temperatuur en gaan de libellen vliegen. Gaat de zon weer weg, dan gaan ze weer zitten. Dit levert veel fotomomenten op.

Het uitsluipen biedt tal van fotografische momenten. Het uitsluipen gebeurt meestal ’s ochtends. Waterranden met stengels in het water zijn de goede plekken om af te speuren. Het hele proces kan uren in beslag nemen en de hele tijd verandert er iets. Eerst is er de fase dat de volwassen libel zich uit de oude huid scheurt en trekt. Dan worden de vleugels opgepompt en krijgt het lichaam kleur. Vervolgens blijft de libel hangen om helemaal uit te harden. Pas als de vleugels hard zijn vliegen ze weg. Ook de achterblijvende huid is een mooi fotografisch object. Bang voor wegvliegen hoef je niet meer te zijn, dus je kunt de tijd nemen om het mooi in beeld te brengen of in de omgeving af te beelden.

De onvolwassen libellen vormen een fotografische uitdaging an sich. Ze leven in het water, op de bodem. Ik heb zelf met deze fotografie geen ervaring. Ik zie om mij heen twee manieren om de onvolwassenen te fotograferen: onderwaterfotografie en aquariumfotografie. In het eerste geval gaat de camera in een onderwaterbehuizing en de fotograaf het water in. In het tweede geval worden de onvolwassenen met een net gevangen en in een aquarium geplaatst. In beide gevallen is flitslicht aan te bevelen, omdat het daglicht op vreemde manieren door het water en het glas kan vallen. Met losse flitsers kun je het licht zo richten dat de belichting in orde is en er geen reflecties van glas en water te zien zijn. De fotogids ‘Larven van libellen’ is bijvoorbeeld met behulp van aquariumfotografie geïllustreerd. Zet na het fotograferen de onvolwassen libellen beslist weer terug op de plek waar ze vandaan komen. Ze zullen zich daar meteen weer thuisvoelen.

Leefomgeving

Beken met schoon water en natuurlijke begroeiing.

Vindtijd

Beekrombout: april-juni
Blauwe breedscheenjuffer: mei-augustus
Weidebeekjuffer: mei-augustus

Bescherming

De beeklibellen zijn niet wettelijk beschermd.

Kwetsbaarheid

De beekrombout is een zeldzame soort van Oost-Nederland en staat op de Rode lijst van bedreigde diersoorten.
Het biotoop is kwetsbaar, kanalisering en vervuiling van beken hebben beeklibellen sterk teruggebracht. De laatste jaren zijn beeklibellen door verbeterde maatregelen weer toegenomen. Blauwe breedscheenjuffer en weidebeekjuffer zijn nu algemeen op de zandgronden.

En dan nog dit!

Eén reactie

  1. Geweldig stukje om te lezen. Ik heb dit jaar voor het eerst de Bosbeekjuffer gevonden, en hoe. Vele waren het er en ik heb me helemaal suf geschoten. Mooie momenten meegemaakt zoals een vrouwtje gered die onder water eitjes aan het afzetten was en werd geraakt door een in het water stromende tak. Op mijn hand kwam ze bij, droog ze op en even later vloog ze weg. Dat soort momenten vergeet je niet meer.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

Eén reactie

  1. Geweldig stukje om te lezen. Ik heb dit jaar voor het eerst de Bosbeekjuffer gevonden, en hoe. Vele waren het er en ik heb me helemaal suf geschoten. Mooie momenten meegemaakt zoals een vrouwtje gered die onder water eitjes aan het afzetten was en werd geraakt door een in het water stromende tak. Op mijn hand kwam ze bij, droog ze op en even later vloog ze weg. Dat soort momenten vergeet je niet meer.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: