Gierzwaluw

Tja, dat is dus niet echt leuk voor fotografen. Ik krijg al een stijve nek bij het idee om zo’n altijd-vliegend vogeltje te moeten fotograferen. Een uitdaging is leuk, maar dit slaat alles. Toegegeven, het is niet makkelijk om gierzwaluwen te fotograferen. Maar een vogel die altijd vliegt, wíl je toch ook niet anders dan vliegend vastleggen? Een zittende gierzwaluw is als een graskarper op de stoep. Dat past niet bij de soort. Natuurlijk, het komt voor dat een gierzwaluw eventjes aan een dakpan hangt, vlak voordat hij zijn nest inkruipt, maar meestal gebeurt dit zo snel, dat dit met het blote oog nauwelijks is waar te nemen. Of, zeker net na aankomst in de broedgebieden, hangt er soms een gierzwaluw aan een muur om te kijken of zijn nest van vorig jaar nog bruikbaar is. Maar meestal vliegt een gierzwaluw. Dus laten we ons op het fotograferen daarvan concentreren.

Wanneer gierzwaluwen in Nederland aankomen, is het de eerste dagen lastig om ze te fotograferen. Er zijn er nog niet veel en ze zitten vaak hoog in de lucht. Zo gauw er meer vogels arriveren, komt het vaker voor dat er groepjes gierzwaluwen op nokhoogte door de straten van de stad gieren. Een prachtig gezicht en geluid. Echt zomers! Een groepje gierzwaluwen fotograferen tegen een blauwe lucht is leuk en redelijk eenvoudig. Maar de uitdaging is om juist deze typische, stadse elementen in het beeld betrekken. Dat geeft de foto meerwaarde en vertelt iets over de vogel. Dit is wel lastig voor de autofocus van de camera. Wanneer je een gierzwaluw tegen een drukke achtergrond van gebouwen wilt fotograferen, zul je handmatig moeten scherpstellen. Dus zet je lens op de M stand, of beter, gebruik de AF-ON knop (en zorg ervoor dat je ontspanknop zo hebt ingesteld dat je daarmee ook echt alleen maar de sluiter ontspant en niet ook de scherpstelling regelt). Zorg ervoor dat je geheugenkaartje groot genoeg is en leeg is voordat je begint, want je zult het grootste deel kunnen weggooien. Nog een goede tip is om de belichting ook op de M stand, oftewel handmatig, in te stellen. Het is namelijk niet te doen om een snel vliegende vogel – die het ene moment tegen een lichte lucht vliegt en het volgende moment voor een donkergrijs gebouw vliegt – telkens goed te belichten. Handmatig belichten werkt als volgt: maak een foto van de gierzwaluw waarop de vogel goed belicht is. Onthoud de instellingen, bijvoorbeeld: 1/1600 sec, f6.7, iso 800. Zet je camera op de M stand en voeg deze instellingen in. Vanaf nu zal elke foto die je maakt deze instelling hebben. Als dus de lichtomstandigheden niet teveel veranderen (met een dikke wolk voor de zon zul je iets moeten aanpassen) kun je je volledig concentreren op de scherpstelling. Alle foto’s zijn – wat de vogel betreft – juist belicht. Dit is trouwens sowieso een heel goede tip. (Lees elders op deze website meer informatie over de AF-ON knop en handmatig belichten)

Weer terug naar de gierzwaluwen. Na aankomst begint het eigenlijke broedseizoen. Je kunt zelf paringen in de lucht constateren. Een langdurig zacht gegier hoog in de lucht verraadt een paring. Je zult veel millimeters nodig hebben om dit goed te kunnen vastleggen. Een paring gebeurt namelijk altijd op grote hoogte (anders stort het paar neer).

Na de paring komt de nestbouw. Nestbouw kun je het bijna niet noemen. Een dwarrelend veertje of strootje wordt in volle vlucht meegenomen en voldoet als nestbedekking. Gierzwaluwen maken niet veel werk van hun nest. Dan worden de eieren gelegd, die na drie weken uitkomen. Nu heeft de fotograaf kans om foto’s te maken! Posteer je op gepaste afstand bij een nest en kijk hoe de aan- en afvliegroute van de voerende oudervogels is. Hierop kun je dan goed anticiperen. Ondanks dat de vogels gewend zijn aan het rumoer van de stad, is het wel zo dat je al gauw te dichtbij een nest staat. Ze vliegen dan wel langs maar landen steeds net niet op het nest. Als je één fotootje maakt, is dit nog niet zo’n groot probleem, maar juist bij de gierzwaluw zitten er zoveel missers tussen, dat je al gauw een uur of langer staat. Dit geeft echt teveel verstoring, let hier alsjeblieft op. Ik heb dit inderdaad proefondervindelijk vastgesteld en ervan geleerd. Een grotere afstand nemen en je meer verdekt opstellen, is fijner voor de vogels en dus ook voor de fotograaf.

Waar de vliegjes zijn, daar zijn de gierzwaluwen. Wanneer de vliegjes hoog vliegen, vliegen de gierzwaluwen hoog en onbereikbaar voor fotografen. Wanneer er een zomerse bui op komst is, zitten de vliegjes laag. Dé kans voor fotografen om vanaf bijvoorbeeld een dijk of bij water gierzwaluwen op ooghoogte te fotograferen.

Tegen de avond groeperen de vogels zich vaak boven de stad. Met een hoop gegier sluiten steeds meer vogels zich aan. Een mooi moment om in het gouden licht te fotograferen. Hoe later op de avond, hoe hoger de groep vliegt. Je hoort ze nog wel, maar je ziet ze (bijna) niet meer. Zo hoog zitten ze dan. Ergens kilometers hoog, in schijnbaar ijlere luchtlagen, sluimeren de vogels tot de ochtend, waarna ze weer naar beneden komen.

Drinkende vogels fotograferen

Het komt vaak voor dat gierzwaluwen een slokje water nemen. Dit gedrag vindt vaak groepsgewijs plaats, maar is moeilijk te voorspellen. Wanneer het gebeurt, moet je er profijt van trekken. In volle vlucht schept de vogel met zijn wijd geopende ondersnavel een slokje water op. Een ware uitdaging om dit te fotograferen! Een enkeling is dit goed gelukt (mij nog nooit, na vele, vele pogingen). Het is ook een leuke bezigheid bij het zwembad van je hotel ergens in Zuid-Europa.

Wanneer de jonge vogels zijn uitgevlogen wordt het echt vol in de lucht. Dit is ergens in juli. Juli is de topmaand voor gierzwaluwen. De lucht is er in deze periode vaak bezwangerd van. Grote groepen gieren door de lucht, soms heel laag vliegend. Als je er nog niet aan toe was gekomen om ze te fotograferen: nu moet het gebeuren! Want een paar dagen later zijn ze weg. Plotseling. De honderd dagen zijn voorbij.