Kemphaan

De balts van de kemphaan is fascinerend en complex waar de mannetjes in deze periode verschillende rollen spelen. Het maakt het extra speciaal en ook wel mysterieus soms om te aanschouwen. Een mannetje vol in het baltskleed (vol ontwikkeld zo rond half mei) heeft bij het ontvlammen van zijn hormonen een grote en vol opgezette kraag, rode óf gele gezichtswratjes en grote oorpluimen. Geen enkele kemphaanman is het zelfde en veel zijn er prachtig gekleurd. Extra uniek zijn de verschillende hartjesvormen die je vaak bij de hanen in prachtkleed op de veren ziet.

Overdressed

Vele namen roepen de kemphaanmannetje in het broedseizoen op, het zijn net “Baronnen”, “dames van stand” of “de travestiet onder de (weide)vogels”. De laatste naam door zijn toch wel ‘overdressed’ voorkomen, maar ook zeker door de rol die sommige kemphanen spelen in het baltsritueel. Zoals de zogeheten ‘satelietmannen’, de mannetjes met overwegend witte kragen. Deze zijn minder strijdlustig dan de donker gekleurde rivalen, maar paren soms net zo vaak met de vrouwtjes. Ze krijgen dit voor elkaar door hun minder agressieve voorkomen waardoor ze eerder worden getolereerd op de lekplaats. Wanneer twee donker gekleurde mannetjes elkaar in de nekharen vliegen waar een vrouwtje is komen kijken, grijpt de satelietman zijn kans en paart met het vrouwtje waar de twee ‘Don Juan’s’ te druk zijn met het knokken.

Bijzondere mannen

Nog meer bijzonder zijn de mannetjes (1-2% van de populatie) die Faren worden genoemd, dit zijn de meest unieke onder de kemphanen. Faren zijn mannetjes, maar zien eruit als (grote)vrouwtjes en paren soms ook met andere mannetjes.

Verder besteedt de kemphaanman alle energie in zijn uiterlijk om de vrouwtjes voor zich te winnen op de lekplaatsen. Met de broedzorg en de jongen houden zij zich totaal niet bezig. Dat is de volledige taak van de vrouwtjes. Bij het observeren van mogelijk broedende kemphanen (in ons land) is het oog dus ook altijd gericht op het waarnemen van een vrouwtje in het late voorjaar/zomer in een weidegebied.

Half/eind juni komen de eerste groepen mannetjes vanuit het hoge Noorden al weer terug naar ons land en hebben ze én verliezen ze in een paar weken tijd al hun prachtveren.

Dit jaar (2024) waren er verassend wat (kleine) groepjes die toch in Nederland hebben overzomerd en was o.a. het Lauwersmeergebied ook in juni een plek waar ze werden waargenomen in hun mooiste kleed. Zouden er toch wat vrouwtjes jongen hebben grootgebracht dit jaar(?)