Koekoek

Het is een heerlijke voorjaarsdag, het zonnetje schijnt en ik loop over de Empese en Tondense Heide. Ineens uit het niks, KOEKOEK! Wow, dat was een koekoek! KOEKOEK!  ja ik hoor je wel, maar waar zit je? KOEKOEK! Nergens te bekennen.. KOEKOEK, KOEKOEK!  Jaja laat maar.. Geïrriteerd loop ik maar verder, je wordt er koekoek van.
De prachtige koekoek gefotografeerd in een dode boom, deze gebruikte hij als zangpost om vervolgens constant zijn eigen naam te roepen, KOEKOEK.
De prachtige koekoek gefotografeerd in een dode boom, deze gebruikte hij als zangpost om vervolgens constant zijn eigen naam te roepen, KOEKOEK. Fotograaf: Danny Slijfer

Zie je een wat vermagerde, vreemd lang uitgerekte houtduif of een vervalste pseudo-sperwer, dan zal het heel goed een koekoek kunnen zijn. Overigens hoor je ze vaak eerder dan dat je ze ziet, het zijn namelijk grote meesters in vermomming. Door hun grotendeels licht- en blauwgrijze kleur vallen ze snel weg in de kleuren van de lucht. Het meest opvallend zijn hun felgele ogen, deze kleur komt ook (minder opvallend) terug in de snavel en poten. De buik is wit gevederd met een mooie zwarte bandering. Ze hebben een prachtige, lange waaiervormige staart, deze is zwart-wit geblokt. Die laten ze helaas niet vaak zien, als je geluk hebt maak je kans tijdens hun vlucht. Je moet dan erg alert zijn, want door hun zeer snelle vleugelslag zijn ze zo weer gevlogen. Een vrouwtje koekoek kan ook bruin gekleurd zijn over de gehele borst en bovenzijde en met meer bandering over het lichaam. Een juveniel herken je aan de spierwitte vlek aan de achterkant van zijn kop. Een koekoek wordt zo’n 33 centimeter groot en in rust staan ze bekend om hun zeer afhangende vleugels.

Een juveniel koekoek die wordt gevoerd door een kleine karekiet ouder en dat middenin Amsterdam!
Een juveniele koekoek die wordt gevoerd door een kleine karekiet ouder en dat middenin Amsterdam! Fotograaf: Franka Slothouber

Bovenstaande foto kan wat vreemd ogen, zo’n kleine volwassen zangvogel die een flink uit de kluit gewassen jong voert. In de koekoekswereld is broed parasiteren echter heel normaal. Ze voeren samen een bijzondere wisseltruc uit. Pa op de uitkijk en intussen legt ma snel haar eigen ei in het nest van de waardvogel en laat een ander ei verdwijnen, hierdoor blijft het aantal eieren gelijk wanneer de waardvogel terugkomt. De nieuwe pleegmoeder onderscheidt haar eigen eieren niet van die van de koekoek. Dit komt omdat de koekoek zich heeft gespecialiseerd in bepaalde soorten waardvogels zoals de kleine karekiet, graspieper, witte en gele kwikstaart en de heggenmus. Een koekoek kan zich ook maar op één enkel waardvogelsoort specialiseren. Vervolgens broedt de waardvogel het koekoeksei uit en voedt het jong op, intussen gooit het jong slim zijn concurrenten uit het nest. Kuiken of ei dat maakt niet uit, het doel: hij blijft alleen en kan zo alle aandacht opeisen. Soms bedelt die zo hard dat omringende vogelburen te hulp schieten met voeren. Een ontzettend sluw, maar ook slim trucje van de koekoek om als luie ouder toch te blijven bestaan, ze kunnen in één jaar tijd wel 25 nesten bezetten!

Koekoek in vlucht tegen een zachte, lichtblauwe voorjaarslucht
Koekoek in vlucht tegen een zachte, lichtblauwe voorjaarslucht. Fotograaf: Danny Slijfer
De koekoek en een grasmus in één dode boom. De koekoek lijkt best wel groot ten opzichte van de grasmus, maar toch zijn ze best lastig te vinden.
De koekoek en een grasmus in één dode boom. De koekoek lijkt best wel groot ten opzichte van de grasmus, maar toch zijn ze best lastig te vinden. Fotograaf: Danny Slijfer

Fototips

  • Wil je een koekoek vinden en fotograferen? Ga dan eerst af op zijn roep, probeer het geluid te lokaliseren en zoek gericht de hoge uitkijkposten af. Denk daarbij aan een dode boom, of de toppen van grote struiken zoals de mei- en sleedoorn.
  • Om de koekoek te kunnen fotograferen is het handig minimaal een telelens van 300 mm te hebben.
  • Let op je belichting! De koekoek zit vaak hoog op een uitstekende tak wat wegvalt in de lucht. Teveel onder- of overbelichting kan een valkuil zijn.
  • Benader de koekoek heel rustig en doe net alsof je hem niet doorhebt. Hij vertrouwt op zijn schutkleuren en zo kan je onopgemerkt iets dichterbij komen.

Leefomgeving

De koekoek leeft veel in half open landschap. Denk hierbij aan droge heide en duingebieden, maar ook aan waterrijke gebieden in combinatie met moeras- en rietachtige vegetatie. Ook zijn ze te vinden in parken, grote tuinen en in agrarisch buitengebied. De grootste populaties zitten nabij de Veluwe en in de kuststreek.

Vindtijd

De koekoek is een broedvogel is ons gehele land, maar ook een trekvogel waarbij ze overwinteren in warm Afrika. Ze bezoeken ons land slechts enkele maanden, ze zijn dus niet jaarrond aanwezig. Sterker nog, ze zijn meer buiten dan binnen onze landsgrenzen. De grootste vindkans is in april, het prille voorjaar. Bomen en struiken zijn dan nog niet dicht begroeid met bladeren, dit vergemakkelijkt het zien en vinden. In juli vertrekken de eerste koekoeken, dit zijn de volwassen exemplaren die al hebben gebroed. De nieuwe generatie verblijft nog even in ons land, maar zullen ook in september ons land verlaten. In deze maand maak je kans op trekkende en overvliegende koekoeken.  

Bescherming

De koekoek is een beschermde en inheemse vogelsoort, maar staat momenteel helaas ook op de rode lijst. Het doel hiervan is dat er meer aandacht komt voor de koekoek om de soort te helpen en zijn populatie in stand te houden of te laten groeien.

Kwetsbaarheid

Ze behoren inmiddels tot de schaarse broedvogels. Helaas nemen de aantallen van de koekoek sterk af binnen en buiten onze landsgrenzen. Eén van de oorzaken is de afname van de waardsoorten wat samen staat met de afname van de insecten- en vlinderstand. Dit is erg nadelig voor de koekoek en de waardvogels, want hun dieet bestaat voor een groot deel uit rupsen.

Verspreidingskaart

En dan nog dit!

We kunnen lachen om de koekoek, maar wist je dat deze zanger geschitterd heeft in het 6e symfonie van Beethoven. Dat doe ik hem niet na..

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: