Stille tocht voor het korhoen

De wekker stond vroeg die ochtend, in maart 2008. Om 02:00 rolde ik uit bed, en een half uur later was ik onderweg naar het hutje van Staatsbosbeheer op de Holterberg. Vandaag zou een grote wens in vervulling kunnen gaan: korhoenders fotograferen in Nederland! Tenminste, nu het nog kon. Het korhoen was al jaren niet weg te slaan van de Rode Lijst der bedreigde vogelsoorten. Ondertussen was het aantal korhoenders zo klein geworden dat er geen sprake meer was van een gezonde populatie.

In het aardedonker liep ik door de frisse nacht naar de hut. De stilte werd alleen doorbroken door een roepend vrouwtje bosuil en het gekraak van mijn eigen voetstappen. Ruim voor zonsopkomst bereikte ik het kleine hutje, installeerde me en opende voorzichtig de luiken. Met een dampende kop koffie in mijn koude handen zag ik hoe de Holterberg langzaam ontwaakte. En met de Holterberg, de korhoenders. Flarden mist dreven traag boven de heide, oranje gekleurd door het eerste ochtendlicht, begeleid door het zacht aanzwellende gekoer van een paar aan het oog onttrokken korhanen. Veel mooier dan dat kon het eigenlijk niet worden. Ik voelde me ongelofelijk bevoorrecht om van dit adembenemende schouwspel getuige te mogen zijn.

Na 6 uur….

….wachten in de hut, zonder korhoen gezien te hebben, gebeurde het.

Plotseling klonk recht boven mijn hoofd gefladder en een doffe klap, gevolgd door wat schrapende geluiden van nagels. Even bleef het stil. Net op het moment dat ik me afvroeg wat er vlak boven mijn hoofd geland was, beantwoorde de vogel in kwestie mijn vraag met een zacht koerend geluid. Daar, op zo’n 20 cm afstand, zat een van de laatste Nederlandse korhoenders.

Ik hield mijn adem in en bleef zo stil mogelijk zitten, in de hoop dat de vogel van de hut af zou springen en vlak voor me een show zou geven. Maar de haan dacht er anders over. Na een minuut of 7 vond de vogel het welletjes en vloog in een strakke lijn laag over de heide uit het zicht. Ik kon een grote glimlach niet onderdrukken. Die glimlach werd een dierbare herinnering.

Einde van een tijdperk

Nu, 7 jaar later, is het bijna einde oefening voor het korhoen. De wilde populatie gaat uitsterven in Nederland. In 2012 waren er nog maar twee hanen over.

Het verhaal van het korhoen is een met zwart omrande geschiedenis. In de vorige eeuw was de soort een gewone verschijning op hoogvenen en uitgestrekte heides. Gaandeweg veranderden veel van die gebieden in agrarische gronden, die op hun beurt steeds intensiever werd beheerd. Veel ruimte voor korhoenders bleef er niet over, en de kwaliteit van die laatste gebieden werd er ook niet beter op. Het korhoen als metafoor voor het verval van onze eigen leefomgeving.

Uiteindelijk werd de Sallandse Heuvelrug de laatste strohalm. Maar ook hier liep het helemaal verkeerd. Een groot deel van de heuvelrug viel ten prooi aan het veranderende landschap, met als gevolg dat de populatie korhoenders een knauw van jewelste kreeg. Inteelt, weinig voedsel en weinig rust, om maar een paar punten te noemen. Geen prettig vooruitzicht voor een “en ze leefden nog lang en gelukkig”.

Op naar de Holterberg!

Laten we eerlijk zijn. Het korhoen is in Nederland ten dode opgeschreven. Communicatiemensen van Natuurmonumenten, Vogelbescherming en Staatsbosbeheer, pak dat momentum! Met een paar rapporten en een handjevol peperdure Zweedse importvogels ga je de soort echt niet redden. Om maar te zwijgen over de in gevangenschap gekweekte kippen op de Hoge Veluwe, die een feestmaal voor haviken en andere rovers vormen. Er sterft een icoon uit de Nederlandse vogelwereld uit, en dat laten jullie, de grote groene clubs, met stille trom gebeuren? Nee! Vertel het verhaal van het korhoen aan de mensen, vertel wat er mis ging en vertel hoe we dit in de toekomst met andere soorten kunnen voorkomen! Dát is jullie opdracht.

Verschuil je niet achter rapporten met prachtige “als-dan”-scenario’s. Accepteer met frustratie en woede dat we het korhoen kwijtraken en richt daarna je energie en geld op soorten die we nog kunnen redden, zoals grutto en veldleeuwerik. Laat aan Den Haag zien dat “we” het niet pikken dat soorten zomaar verdwijnen. Organiseer een grote stille tocht in de vroege ochtend op de Holterberg, met Staatssecretaris Dijksma voorop. Laat iedereen in stilte genieten van een uitbundige ochtendconcert, onder toeziend oog van de camera’s van Vroege Vogels. Besluit de wandeling met een gezamenlijke glas Famous Grouse en proost op het laatste wilde korhoen. Want één geluid zal ontbreken. De zwanenzang van een authentiek Nederlands korhoen. Icoon van vervlogen tijden.