The making of de groene flits

In deze tutorial van februari 2023 schreef ik hoe je de zon moet fotograferen. Daarin staan alle tips en waarschuwingen.

Wat is de groene flits?

Ja, ik weet het. Dit is geen tutorial. Maar toch is het leuk (en handig) om een klein stukje achtergrond erbij te hebben om te begrijpen waar dat groene licht vandaan komt. We praten over het moment vlak ná het eerste moment van de zonsopkomt of vlak vóór het moment dat de zon helemaal onder is. Op dat moment kán er een optisch fenomeen ontstaan welke maximaal 2 seconden duurt: het eerste (of laatste) stukje van de zon kleurt groen op.

De theorie

Nu wordt het even wat theoretisch, als je dit te ver gaat sla je deze alinea maar even over.  Het groene licht heeft te maken met breking van het licht in de atmosfeer. In dikkere luchtlagen beweegt licht langzamer dan in dunnere luchtlagen. Omdat de lichtstralen, op het moment van zonsop- of ondergang, parallel lopen aan het aardoppervlak krijgen de lichtstralen een ietwat gekromde baan in plaats van rechtdoor te gaan.

Jazeker, het licht buigt dus iets af. Nu het zo dat de verschillende kleuren (frequenties) van licht op verschillende manieren afbuigen. Licht met lagere frequentie zoals rood en oranje hebben de minste afbuiging, daarom is de lucht nog lang rood terwijl de zon al lang achter de horizon is verdwenen. Groen (en blauw) heeft een veel hogere frequentie en buigt veel sterker af, zie daarvoor het figuur hieronder. Groen kán daardoor aan het eind nog even te zien zijn als de andere kleuren al weg zijn.

Naast deze verschillen in afbuiging is er nog een tweede fenomeen wat de groene flits extra versterkt en dat zijn luchtspiegelingen. Luchtspiegelingen komen voor bij een erg warm (of koud) aardoppervlak. Of bij een inversielaag (maar dat ga ik niet verder uitleggen). Luchtspiegelingen versterken de lichtbreking en dus ook de groene flits. Als je goed kijkt zie je in de eerste foto de groene flits ook net boven de horizon, net als bij alle luchtspiegelingen.

Als je goed kijkt zie je dat blauw nóg sterker afbuigt dan groen. In theorie is er dus ook een blauw flits mogelijk maar deze wordt nóg minder waargenomen omdat blauw licht heel snel wordt verstrooid. Het kan echter wel, staat nog op mijn wensenlijstje.

Wat zijn de beste momenten voor de groene flits?

Groene flitsen zie je het beste bij helder weer, dus weinig vocht in de lucht. Verder moet je echt zicht hebben op de echte horizon. Dat kan gelukkig in het platte Nederland heel goed maar het mooiste is over zee. Hoewel je in theorie de groene flits bij zowel zonsop- als zonsondergang kunt waarnemen (en fotograferen) zal je in praktijk altijd de zonsondergang gebruiken. Dit heeft twee belangrijke redenen. Ten eerste is het moment van het allereerste stukje van de zonsopkomst, de eerste 2 seconden, heel lastig te bepalen in zowel plaats als tijd. Je moet dan exact weten waar de zon opkomt ne hoe laat. Bij zonsondergang is dat veel makkelijker omdat je dan de zon alleen maar hoeft te volgen. Verder moet de lucht helder zijn en dat heb je vaker na een warme dag waarbij al het vocht is verdampt. Ochtenden, met uitzonder van vorstnachten, zijn vaak vochtiger.

Hoe weet je of de lucht helder is? Kijk naar langskomende vliegtuigen. Zie je geen strepen dan is de lucht droog en helder… opletten voor de groene flits!

Hoe heb ik deze foto gemaakt?

Zo, genoeg theorie. Hoe heb ik dit nu gedaan? Het was, als gezegd, een heldere dag in mei. Ik was op Schiermonnikoog en op het strand voor de zonsondergang. Deze ging als een heldere bal onder. Omdat ik vermoedde dat ik de groene flits zou kunnen gaan fotograferen heb ik de camera met telelens (400mm op APS-c camera) op statief gezet en de snelheid op zoveel-mogelijk-foto’s-per-seconde. Als je mijn tutorial ‘hoe fotografeer je de zon’ goed hebt gelezen weet je dat dit niet zonder gevaar is, let dus goed op als je dit gaat doen en leest de tutorial nog even grondig door!

De belichting is een lastige, de zon zal nog heel lang uitbijten, zelfs als hij al half onder is. Je kunt natuurlijk stevig onderbelichten maar dan ben je alle omgeving kwijt. Verder is de groene flits het allerlaatste moment van de zon en dus totaal niet zo fel meer. Ik fotografeerde daarom op stand A(v) waarbij ik de belichting op -1 á -2 had staan. De eerste foto’s zullen een overbelichte zon geven en dat nam ik maar op de koop toe. Het ging mij om de groene flits.

Tegen het eind van de zonsondergang – wat gaat hij hard! – heb ik met de draad remote de camera gewoon op burst laten ratelen. Uit de serie ben ik daarna gaan kijken naar de foto’s waarbij het groene licht begint te komen. Hieronder zie je een compilatie van 20 foto’s, komende uit een reeks van 77 foto’s die geschoten zijn in 8 seconden tussen 21:22:13 en 21:22:21.

Uit deze laatste 77 foto’s ben ik gaan kijken in welke het groene licht het mooiste aanwezig was. Ik wilde geen geel meer zien en ben dus voor de foto gegaan waarbij voor het eerst het geel weg was.

Nog andere groene flitsen

Ik heb nog vaker de groene flits mogen fotograferen maar heb daarvan niet de hele reeks meer om te laten zien. Maar ach, ben er wel trots op en dus mogen ze hier best getoond worden.