Tutorial deepsky astrofotografie deel 1: voorbereiding & materiaal

Astrofotografie houdt alle fotografie van de nachtelijke hemel in. Bij deepsky astrofotografie gaan we nog een stapje verder en zie je foto’s van galaxies, sterrenclusters en nevels. Dit worden ook wel deepsky objecten genoemd. Het leuke is dat je daar helemaal geen grote dure telescopen of geavanceerde apparatuur voor nodig hebt. Met een spiegelreflex, een (tele)lens en een statief ben je al grotendeels klaar voor spectaculaire deepsky beelden. In deze driedelige tutorial over deepsky astrofotografie zal ik eerst wat vertellen over de voorbereiding en het benodigde materiaal. In deel 2 ga ik het hebben over de techniek en deel 3 zal gaan over de nabewerking om van de gemaakte foto's prachtige beelden te creëren.
Het Andromeda stelsel. Het dichtstbijzijnde stelsel naast ons eigen Melkwegstelsel. Op een donkere locatie zwak zichtbaar aan de hemel. Canon 450Da + William Optics Zenithstar73. Fotograaf: Jeffry Westerhoff

De voorbereiding

Alles over het weer, de maan, schemerperiodes en lichtvervuiling kun je vinden in een eerdere tutorial over nachtfotografie: Tutorial nachtfotografie deel 1: voorbereiding & materiaal

Dat geldt hier ook allemaal!

Plannen
Dan begint het plannen van wat je wilt gaan vastleggen en vanaf welke locatie.
Over dat laatste kan ik kort zijn, je wilt het liefst een zo donker mogelijke locatie, maar als je net begint met deepsky astrofotografie, dan is de beste plek om te starten gewoon in je eigen achtertuin. Je gaat objecten vastleggen ver in het heelal, dus je hebt geen voorgrond nodig voor een compositie.
Dan de vraag welk object ga je vastleggen. Mooie makkelijke objecten om mee te beginnen zijn het Andromeda stelsel, de Plejaden of de Orionnevel.
Met apps zoals Skyview of Stellarium is te zien waar deepsky objecten zich bevinden aan de nachtelijke hemel, zodat je in ieder geval weet in welke richting je je objectief moet richten.

De Orionnevel in sterrenbeeld Orion, op een donkere locatie als een wazig vlek te vinden aan de hemel. Een mooi beginnersobject. Dit is mijn 1e poging uit 2018. Canon 1Dmk3 + 300mm/f4. Fotograaf: Jeffry Westerhoff

 

De Plejaden met de komeet 46p/Wirtanen. Ook de Plejaden zijn zichtbaar aan de hemel bij heldere nacht. Canon 6d + 24-70mm/f2.8 Fotograaf: Jeffry Westerhoff

Het materiaal

Deepsky astrofotografie kun je al met heel eenvoudige middelen beoefenen, maar kom je verder dan zal je merken dat er ook heel veel speciale spullen zijn die meer mogelijk maken of het fotograferen makkelijker. Hieronder een beknopte opbouw van beginnend tot meer gevorderd.

De camera

  • Standaard camera
    Belangrijk is dat de camera bij hoge iso’s weinig ruis produceert, manueel is in te stellen en in RAW kan fotograferen. De meeste huidige digitale camera’s zullen hier geen problemen mee hebben. Zelf heb ik onder andere gebruik gemaakt van een al wat oudere spiegelreflex (de Canon 450D) en dat ging prima.
  • Gemodificeerde camera
    Het nadeel van een “gewone” spiegelreflex is dat er voor de sensor een zogenaamd IR-cut filter zit, dat wil zeggen dat deze het licht in het rode spectrum blokkeert. Nu wil het geval dat veel nevels, al dan niet gedeeltelijk, uit H-alpha (waterstof) bestaan, wat betekent dat deze een rode kleur hebben. Precies deze kleur wordt grotendeels geblokkeerd door het filter in je camera. Dat is zonde. Er zijn op de markt speciale gemodificeerde camera’s te koop waar dit IR-cut-filter is verwijderd. Dit maakt deze camera’s uitermate geschikt voor speciaal deze deepsky objecten. Deze gemodificeerde camera’s zijn te herkennen aan de “a” achter het model, zoals Canon 450Da of Nikon 810A. Natuurlijk kun je ook, als je durft, zelf het IR-cut filter verwijderen.
  • Astrocamera
    Ga je nog een stap verder dan zijn er ook speciale astrocamera’s op de markt. Ze bestaan alleen uit een sensor met een behuizing al dan niet met een ingebouwde koeling. De koeling zorgt ervoor dat de sensor niet te warm wordt, waardoor de ruis niet zal toenemen.
    De astrocamera’s zijn er zowel als kleuren- of als mono-camera, dat wil zeggen dat je bij een mono-camera nog filters moet gebruiken om in ieder geval je RBG-kleuren-foto te creëren. Ook filters voor specifieke spectra kun je eventueel toepassen.
    Bij het gebruik van deze camera’s heb je nog wel aanvullende software/hardware nodig om de camera te bedienen, dit in tegenstelling tot een spiegelreflex.

Lens

  • (Tele)lens
    Bij nachtfotografie wil je het liefst een lichtsterke lens (f/2.8 tot zelfs f/1.4) gebruiken om zoveel mogelijk licht op te vangen. Een veel gebruikte lens is de Samyang 135mm f/2.0, een mooie combinatie van lichtsterkte en beeldhoek voor hemellichamen. Wil je objecten nog groter in beeld, dan kun je ook gebruik maken van een telelens bijvoorbeeld 300mm tot zelfs 500mm.
  • Telescoop
    Een mooie upgrade van de (tele)lens is een telescoop.
    Telescopen hebben meerdere voordelen. Bij sommigen zit er speciaal glas in voor betere resoluties en om CA (Chromatische Aberratie) tegen te gaan. Er zit een focusknop op wat het focussen vergemakkelijkt. Vaak zitten er ook bevestigingspunten op voor randapparatuur en een stevige voet om op een statief te bevestigen. De spiegelreflex is met behulp van een t-ring makkelijk te koppelen aan een telescoop.
    Een mooie telescoop om mee te beginnen is bijvoorbeeld de William Optics Redcat 51. Deze heeft een brandpuntsafstand van 250mm en in combinatie met bijvoorbeeld een Canon 450D krijgt je ca. 400mm (250mm X 1.6 crop).

Filters
Veel mensen gebruiken als bescherming een UV-filter, maar verwijder deze bij nacht/deepsky astrofotografie. Deze kan storend werken.

Nevels, waaronder emissienevels, bestaan uit gassen waaronder waterstof (H-alpha) en in mindere mate zuurstof (OIII), zwavel (SII) en stikstof (NII). Al deze verschillende gassen hebben hun eigen kleurenspectrum en met specifieke filters voor bepaald spectra kun je deze kleuren beter vastleggen.
Er bestaan dus vele verschillende soorten filters en in verschillende uitvoeringen.
Zo heb je de clip-in filters speciaal voor een spiegelreflex en filters voor telescopen.
De twee meest gebruikte filters zijn:

1. CLS filter
Dit filter is ontworpen om zoveel mogelijk strooilicht te blokkeren, maar laat tegelijkertijd ook zoveel mogelijk licht door van hemellichamen.

2. Duo Narrowband filter
Een wat specifieker filter, maar ook dit filter blokkeert bijna al het (strooi)licht, maar laat 2 belangrijke spectra door te weten het H-alpha (waterstof) en het O-III (zuurstof).

De California nevel (NGC1499), een nevel die bestaat uit H-alpha (waterstof). Canon 450da + William Optics Zenithstar73. Filter: STE Duo Narrowband. Fotograaf: Jeffry Westerhoff

Statief/balhoofd

Onmisbaar is een stevig statief in combinatie met een stevig balhoofd, dit aangezien je met lange sluitertijden (tot vele uren) gaat werken.

  • Astrotracker/volgsysteem
    De aarde draait en tijdens de hele lange sluitertijden zullen je deepsky objecten dus bewegen. Om dat te voorkomen kun je een astrotracker/volgsysteem gebruiken. Een astrotracker draait tegen de richting van de aarde in, zodat je lens op 1 vast punt op de hemel gericht blijft. Hierdoor krijg je bij een lange belichting geen sterrensporen.
    Belangrijk is wel dat de astrotracker uitgelijnd is op de pool-as.
    Zie ook: Astrofotografie, volgsystemen (astrotracker)
De Sky-Watcher Star Adventurer met een Canon 6D en een 300mm/f4. Een handige, redelijk compacte, volgtracker die makkelijk mee kan op vakantie. Fotograaf: Jeffry Westerhoff
Mijn volledige setup voor deepsky astrofotografie. Ziet er misschien ingewikkeld uit, maar alles is te bedienen met een tablet of mobiel. Fotograaf: Jeffry Westerhoff

Bedienen van de camera

  • Draadontspanner
    Zo kun je de camera bedienen zonder deze aan te raken en voorkom je trilling. Gebruik geen telefoon of ding met batterijen want dat heb je toch niet nodig en die batterijen raken alleen maar leeg in de koude lange nacht.
  • Laptop/pc
    Wanneer de camera aangesloten wordt op een laptop/pc, kun je met speciale software de camera bedienen. Zo’n programma is BackyardEOS voor Canon of BackyardNIKON voor Nikon. Hierin kun je hele opnamesessies instellen, dus instellen van iso, sluitertijd, aantal opnames enz.
    Wanneer je alles hebt ingesteld en je sessie gaat starten, zal de software alles verder regelen. Tevens kun je elk gemaakt shot als preview zien.
    Nadeel is dat je wel een stroompunt moet hebben om je laptop draaiende te houden.
  • Of je maakt gebruikt van de Asiair Pro, een soort van regelmodule met ingebouwde Wifi, speciaal voor asrofotogarfie.

Overige benodigdheden

  • Dauwlinten
    Vooral in de herfst en wintermaanden wanneer de temperatuur het dauwpunt bereikt ga je last gaan krijgen dat vocht gaat neerslaan op je lens. Zie voor meer informatie: Hoe voorkom je condens op je lens in de nacht?
  • Bahtinov filter
    Een must om aan te schaffen is dit Bahtinov filter. Deze wordt gebruikt voor het scherpstellen van je lens/telescoop op de sterren.
    Zie voor meer informatie: Het Bahtinov filter

Zo, nu weten we wat er nodig is en wat er mogelijk is, om te gaan starten met deepsky astrofotografie.
In het volgende deel zal ik de techniek vertellen hoe we dit alles gaan toepassen en instellen om foto’s te gaan maken.
Het derde en laatste deel zal gaan over de bewerking en nabewerking.

 

2 reacties

  1. Een mooi duidelijk verhaal Jeffry! Ik hoop dat er mensen geïnspireerd door worden. Het is zo’n mooie vorm van fotografie.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

2 reacties

  1. Een mooi duidelijk verhaal Jeffry! Ik hoop dat er mensen geïnspireerd door worden. Het is zo’n mooie vorm van fotografie.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: