Tutorial Landschap Deel 2: Compositie

Kunst van het weglaten

Alles in een foto moet bijdragen tot het geheel. Elementen die niet bijdragen aan het totaalplaatje kan je beter buiten beeld houden. Om dit met een voorbeeld te verduidelijken: Tijdens een fotobespreking kwam er een landschap voorbij met op de voorgrond een verschrikkelijk lelijk en half afgesneden metalen hekwerk. De fotograaf in kwestie had geleerd om altijd iets in de voorgrond te plaatsen en toevallig was alleen het foeilelijke hekwerk voorhanden. Zo moet je natuurlijk niet omgaan met een scene. Het geheel van je compositie is een samensmelting van alle elementen in de foto. Voegt een onderdeel niets toe? Laat het dan achterwege.

Kader

Het kader is niet exclusief voor landschapsfotografie. Toch is ook hier het vermelden waard dat je de randen van de foto moet nalopen op storende elementen. Drie mogelijkheden zijn er voorhanden.

• Bepaal nauwkeurig de compositie in het veld om storende elementen buiten beeld te houden.
• Wanneer bovenstaande niet lukt is het in de nabewerking nog mogelijk om de foto bij te snijden.
• Of tenslotte het storende element simpel even wegpoetsen tijdens de nabewerking. Wie aan wedstrijden mee wil doen zal er rekening mee moeten houden dat deze poetsacties meestal niet zijn toegestaan. Een goede reden om zorgvuldig in het veld te werk te gaan.

Elementen bijsnijden

Afsnijden van elementen in een compositie doen we allemaal, we ontkomen er niet aan. Besteed zorg aan dat afsnijden. Slechts een heel klein topje van de boom eraf en het ziet eruit alsof de fotograaf niet goed heeft opgelet. Bij het afsnijden van 30% of meer ziet de kijker (on)bewust dat dit de intentie was van de maker. Zolang het eindresultaat overkomt als een bewuste keuze is ieder percentage prima.

Lijnen

Een meanderende rivier of zandweggetje over de heide, dat zijn lijnen die al gauw in het oog springen. Wie erop gaat letten zal al gauw meer lijnen in het landschap ontdekken. Enkele voorbeelden zijn: Wegen, oevers, akkerranden, kustlijnen en herhalende elementen in het landschap. Terugkerende elementen in het landschap worden ook wel ‘stepping stones’ genoemd. Mits goed verdeeld in het beeld, hop je van stone naar stone de compositie in. Dat kunnen allerlei elementen zijn en hoeven zeker geen stenen te zijn. Wat te denken van plukjes gras die de kijker begeleiden tijdens zijn/haar reis door het beeld.

Minder zichtbaar zijn wolken en terugtrekkend water op het strand. Zo op het eerste gezicht is er geen lijn te zien. Met lange sluitertijden worden ze wel zichtbaar en kunnen ook deze als leidende lijnen worden ingezet.

Sturen met licht

Het spel van schaduw en licht in de foto is misschien nog wel het allerbelangrijkste om de kijker te sturen. Van nature kijkt de mens het eerst naar de lichte delen in een foto. Zonnestralen door het bos vangen altijd de eerste aandacht voordat de kijker het bos verder gaat ontdekken. Om te oefenen hoe licht de compositie beïnvloedt kan je buiten in het veld even met geknepen ogen door je wimpers turen. Donkere en lichte delen tekenen zich nu beter af en dat helpt om de juiste afwegingen te maken.

Beeldelementen

Kijk bij het neerzetten van je compositie eens naar alle beeldelementen afzonderlijk. Als bepaalde delen elkaar overlappen kan je overwegen om een stapje op te schuiven zodat ze vrij van elkaar komen te staan. Het is geen verplichting maar wanneer je er over nadenkt is de kans op een betere compositie letterlijk een stapje dichterbij.

Hoog versus laag

Het is erg verleidelijk om je statief op een comfortabele hoogte te plaatsen. Dat kan hele mooie beelden opleveren. Een lager standpunt kiezen heeft vooral bij groothoekobjectieven de meeste invloed op je foto. De voorgrond wordt daarmee belangrijker en komt prominenter en groter in beeld ten opzichte van de achtergrond.

Balans

Een prettig ogende landschapsfoto is in balans. Wat wil ik daar mee zeggen? In een uitgebalanceerde compositie komen de compositieregels en bovengenoemde factoren samen en houden elkaar in evenwicht. Een gezonde spanning in de compositie is perfect en prikkelt de kijker. Maar ergens is er een subtiele grens tussen spanning en een slechte compositie. Om over smaak nog maar niet te spreken.

Het vinden van de juiste balans is niet iets wat je direct uit een boekje kan halen. Gedeeltelijk heeft het te maken met de onderlinge afstanden van de beeldelementen. Als die overal gelijk is dan voel je al aan dat er een balans ontstaat. Neem daarin ook de afstand tot het kader mee. Onbewust voel je de balans als links en rechts in beeld de elementen dezelfde afstand hebben tot het kader.

Lege ruimte

In het verlengde van het vorige punt ligt de ‘lege ruimte’. Dat is het deel van de foto waar op het eerste oog niets gebeurt. In het Engels ook wel ‘negative space’ genoemd. Toch moet dit niet als negatief opgevat worden. Ook die lege ruimte is een beeldelement en heeft een functie in het geheel. Gebruik je veel lege ruimte in je beeldopbouw dan is het des te belangrijker om een voldoende krachtig onderwerp in de compositie op te nemen als tegenwicht. Dat hoeft zeker niet zo groot te zijn als de rotspartij hieronder.

Quote:

Tenslotte nog een quote van fotograaf Peter Adams waarbij we parallellen kunnen trekken naar deze tutorial. Het draait niet allemaal om absolute scherpte en de perfecte compositie. De beste foto’s brengen iets teweeg bij de kijker. Alle genoemde tips zijn wel hulpmiddelen voor een sterkere compositie. Bewust de regels negeren kan nog steeds een krachtige foto opleveren. Onderstaande quote slaat daarbij de spijker op zijn kop.

“Great photography is about depth of feeling, not depth of field”

Peter Adams

Andere delen uit deze reeks

Tutorial Landschapsfotografie deel 1: Lenskeuze

Tutorial Landschapsfotografie deel 3: Handige hulpmiddelen

Meer weten over landschapsfotografie ?

Voor een volledige behandeling van compositie in landschapsfotografie verwijs ik je graag door naar het Boek Grip op compositie van Pixfactory.