Tutorial landschapsfotografie Deel 1: Lenskeuze

Weidse klassieke landschappen zijn populair binnen het genre. Vooral zonsopkomst en ondergang zijn favoriet vanwege de fijne kleuren. Maar besef dat je 24 uur per dag landschappen kan fotograferen. Daag jezelf eens uit om op een totaal ander tijdstip van de dag landschapsfoto’s te maken dan je normaal doet. Pak ook maar meteen een niet voor de hand liggende lens. Dat vergt waarschijnlijk enige inspanning voor een bevredigend resultaat maar je leert er anders door naar het landschap kijken. Juist die aanpak komt je creativiteit weer ten goede. Zelfs binnen de categorie landschapsfotografie is er dus voldoende variatie mogelijk.

Brandpuntafstand: Crop vs. Full frame

Je hebt dus besloten om landschapsfoto’s te gaan maken. In dit artikel worden alle lensbrandpunten berekend volgens een full frame camera. Meestal geldt een vermenigvuldigingsfactor van 1,5 voor een cropcamera. Maar dat kan per sensor verschillen. Om dezelfde beeldhoek van 15mm full frame op die cropcamera te bereiken heb je een 10mm lens nodig. Landschapsfotografie met een cropcamera kan prima. Zolang je er voor de beeldhoek maar rekening mee houdt dat je de aangegeven millimeters moet vermenigvuldigen met de cropfactor. Tenminste als je de resultaten wilt vergelijken met full frame camera’s.

Groothoek of tele?

Uiteindelijk kies je een lens en brandpunt om de compositie zorgvuldig op te bouwen. Groothoek is mooi maar laat het landschap dat wel toe? Soms is het beter om meer in te zoomen om bepaalde karakteristieke elementen te benadrukken. Door bijvoorbeeld helemaal geen lucht te fotograferen ontstaat er een intiemer beeld. Ook dat is landschapsfotografie. Hieronder staan 3 voorbeelden van wat inzoomen met een foto kan doen.

Een strakblauwe lucht komt al gauw saai over. Bedenk dan wat de toevoeging van al dat blauw voor de foto zou doen. Overweeg de optie zonder lucht ook eens. Daartegenover gesteld, strakblauw doet het wel erg goed in een minimalistische zwart-wit omzetting. Fotograferen met het eindresultaat in gedachten helpt je dus om de juiste keuzes in het veld te maken. Twijfel je? Maak dan meerdere varianten van de compositie.

Maximaal diafragma

In het algemeen wil men in een landschapsfoto veel scherptediepte zien. Diafragma’s f8 tot f16 worden vaak gebruikt bij landschappen. Snelle lenzen met diafragma f2.8 of groter zijn onnodig zwaar en duur voor dit type fotografie. Maar zoals altijd zijn hier ook uitzonderingen op. Fotografeer je ook graag ’s nachts de heldere sterrenhemel of zelfs het noorderlicht? Dan is een diafragma van f2.8 bijna onmisbaar. Het gaat hier dan met name over groothoek tot standaardobjectieven zoals 24-70mm. Overdag zijn in landschapsfotografie teleobjectieven al prima bruikbaar met een maximaal diafragma van f5.6. Daar gaan we in het volgende tutorial verder op in.

Eigenschappen per lens

Welke specifieke eigenschappen hebben lenzen en hoe kunnen ze ingezet worden voor landschap? Hieronder staat een overzicht van verschillende bereiken met hun eigenschappen in de landschapsfotografie.

10 – 15 mm extreme groothoek

De extreme groothoeken komen qua beeldhoek in de buurt van een fish-eye maar dan zonder die kenmerkende vertekening. Dat wil niet zeggen dat er helemaal geen vertekening is. Hoe groter de hoek des te gevoeliger is het uiteindelijke beeld voor, bijvoorbeeld, hellende bomen. Je camera schuin naar beneden- of schuin naar boven mikken heeft bij deze lenzen snel gevolgen voor de verticale elementen in beeld. Ze gaan kantelen. Iets om rekening mee te houden maar ook gezien kan worden als de charme van dit type lens.

Niet zo charmant is de eigenschap dat je al snel een statiefpoot of je eigen voeten in beeld hebt. Let bij deze beeldhoek nog meer op de randen van de foto dan je al zou moeten doen. Dit is dus geen gemakkelijke lens voor de lage landen waar bebouwing al snel in de compositie sluipt. Toch zijn het een heerlijke eigenwijze lenzen om eens lekker anders te fotograferen.

Het is mogelijk om dit in de nabewerking te corrigeren maar dit gaat altijd gepaard met verlies aan beeldhoek. De software snijdt het beeld namelijk bij om weer tot de originele beeldverhouding te komen. Een benadering daarvan is in onderstaande afbeelding weergegeven. Zoiets doe je een foto niet aan. Dit effect kan je tegengaan door de horizon meer naar het midden te verplaatsen. Ben je toch gecharmeerd van de compositie dan is het goed om een wat wijder beeld vast te leggen. Na de correctie in de software kom je weer in de buurt van de gewenste compositie.

16 – 35 mm groothoek

Denkend aan landschappen dan zullen al veel fotografen direct dit bereik willen gebruiken. Je hebt een mooi weids beeld van het landschap en het ziet er natuurlijk uit. Dit is de klassieke beeldhoek die populair is onder landschapsfotografen. De opmerkingen van de extreme groothoeken gelden hier ook maar dan in iets mindere mate.

Een handig fenomeen van groothoek is de verkleining van de onderwerpen op de achtergrond. Storende elementen op de achtergrond worden door een groothoek erg verkleind in beeld gebracht. Zo vallen ze bijna niet meer op of zijn heel gemakkelijk weg te werken in de nabewerking. Andersom lijken de onderwerpen dicht bij de lens juist veel groter.

Maak gebruik van de typische eigenschappen en creëer werelden die een voorbijganger niet snel in de gaten heeft. Door je standpunt bewust te kiezen wordt landschapsfotografie meer dan alleen een registratie van de omstandigheden.

24 – 70 mm standaard

Binnen dit bereik registreert de camera het landschap zoals je het zelf waarneemt. Het brandpunt van 50mm is vergelijkbaar met het menselijke oog. Dit type lens is met name geschikt om mooie kleine uitsneden van het landschap te maken. Hoe vaak kom je niet een plekje tegen waarvan de omgeving saai of lelijk is, maar er een speciaal hoekje in het oog springt? Hier is je kans om licht in te zoomen op de scene en het overige buiten beeld te laten. Verbeelding van de kijker vult het ontbrekende deel aan. Dat is wat 24-70 mm voor je kan doen.

Maar je kan deze lens ook op een hele andere manier inzetten. Je kan er namelijk ook heel gemakkelijk panorama’s mee maken zonder de perspectief vertekening van de wijdere groothoeken.

70 – 600 mm van lichte tot extreme telezoom

De telezoom lenzen worden vaak gebruikt om uitsnedes van het landschap te maken die zich op enige afstand bevinden. Het lange brandpunt drukt het landschap in elkaar en maakt het visueel platter. Tijdens mistige dagen zullen deze objectieven de omstandigheden, door die eigenschap, nog eens extra benadrukken. De telezoom is zelfs een hele populaire landschapslens voor veel fotografen.

Zelf ga ik zelden op pad zonder de 80-400 mm wanneer ik landschappen op de plaat wil zetten. Dit bereik is perfect om delen uit het landschap te isoleren en storende elementen buiten beeld te houden. Je plaatst precies in de compositie wat je wilt laten zien, niet meer en niet minder. Door de afleidende omgeving buiten beeld te houden ontstaat een hele andere sfeer. De kijker kent de context niet en bedenkt een hele andere wereld rondom het kader dat je hebt geschetst. In feite biedt een telezoom je meer diversiteit aan foto’s in een landschap dan een groothoek.

Tot slot

Er bestaat dus niet zoiets als een echte landschapslens. Al is het ene type populairder in dit genre dan het andere. Toch is bijna iedere lens in te zetten voor het fotograferen van een landschap. Oké, soms vraagt dit wel wat extra aandacht wanneer je afwijkt van je normale werkwijze. Maar dat maakt fotograferen juist zo leuk. Het leren lezen van het landschap en kunnen bepalen welke apparatuur het beste ingezet kan worden is een kwestie van veel doen. Welke lens ga jij nu als eerste inzetten voor het vastleggen van een landschap?