Een stukje historie
De camera bestaat alweer bijna 200 jaar. Reeds kort na de uitvinding zorgde de camera voor een ware revolutie. Waar voorheen tekenaars nodig waren om planten, dieren en landschappen vast te leggen bij expedities naar nieuwe oorden, ging dat ineens veel sneller met de camera. Niet alleen de snelheid was mooi meegenomen: men kon nu ook de exacte werkelijkheid laten zien zonder de vrije interpretatie van de tekenaar. Wie kent ze niet, gigantische octopussen die bootjes aanvallen of die net iets te hoge bergen in de achtergrond? En last but not least, de foto’s waren zeer gemakkelijk te reproduceren.
Een kopieermachine dus
De camera als vervanger van tekenaars, bedoeld om de werkelijkheid te reproduceren. Eigenlijk gewoon een kopieerapparaat dus. Zo gebruiken veel mensen dan ook de camera. Je kiest de camera-instellingen en hulpmiddelen uit die zorgen voor de best mogelijke kopie:
- Een grote diafragmawaarde om het gehele landschap van voor te achter scherp te krijgen. Met grijsverloopfilters zorg je ervoor dat de belichting netjes binnen de grenzen van het histogram past.
- Een korte sluitertijd om alle actie van een vliegende vogel te bevriezen.
Met de werkwijze is niets mis. Maar erg creatief is het vaak niet…
Creativiteit
Wie zoekt op het begrip creativiteit, ontdekt dat je als maker iets moet toevoegen dat er niet was. Misschien is het wat vaag, daarom een voorbeeldje. In de bronstperiode van de edelherten verzamelen honderden natuurfotografen zich langs de Wildbaan in de Hoge Veluwe. Zodra het plaatshert zijn kop naar achteren gooit, hoor je een oorverdovend geratel van alle aanwezige camera´s. In een oogwenk zijn vele honderden identieke foto´s gemaakt. Allemaal hetzelfde, niets nieuws gecreëerd dus.
Wat dat ‘nieuwe’ dan wel is, is aan de fotograaf. De mogelijkheden zijn eindeloos: donkere of juist lichte afwerking, aangepaste witbalans, het gebruik van dubbelopnames of het toevoegen van beweging en bewust onscherpte. Vooral over de laatste mogelijkheden bestaat nogal wat discussie. De scheidslijn tussen een originele foto en een gevalletje prullenbak is flinterdun.
Fotowedstrijden
Dat brengt ons terug bij fotowedstrijden. Tegenwoordig zie je steeds ‘vagere’ foto’s winnen in wedstrijden. Dat is deels zeker waar, maar daarover zo meteen meer. Bewust (!) onscherpe foto’s zijn zeker niet nieuw. Al kort na de uitvinding van de camera waren er fotografen die gingen experimenteren met dit nieuwe hulpmiddel. Zij wilden van fotografie een erkende kunstvorm maken, meer dan de kopieerfunctie. Zolang er camera’s bestaan, bestaan er ook bewust onscherpe foto’s. Het was alleen wel een kostbaar grapje en daarmee alleen weggelegd voor de avontuurlijk ingestelde fotografisch kunstenaar.
Sinds de komst van de digitale camera vormen kosten niet langer een beperking. Mensen worden daarmee vrijer te experimenteren met beeld. Dat fotografie in al zijn verschijningsvormen nog niet altijd volledig erkend wordt als kunstvorm, blijkt wel uit sommige reacties op de uitslagen van fotowedstrijden. Onscherp wordt als slecht ervaren. Bijzonder, want sta je nu in het Rijksmuseum, klaagt er niemand over de losse penseelstreken van Van Gogh en de abstracties van Mondriaan. Je houdt ervan, of je vindt het niks. Wanneer je het niks vindt, heb je misschien wel meer met de ongelooflijk gedetailleerde weergaven van Rembrandt. Kunst is dus persoonlijk.
Een vakkundige jury maakt een selectie uit vaak duizenden inzendingen. Eén aspect is daarbij belangrijker dan alle anderen: opvallen. Zelf ben ik juryvoorzitter van de Lowland Photo Contest. Van alle ingezonden vogelfoto’s kunnen we zonder blikken of blozen meer dan 90% terzijde schuiven. Niet omdat het slechte foto’s zijn, integendeel, maar omdat ze niet opvallen in de massa. Een roodborstje op een takje is exact hetzelfde als een buizerd op een paaltje… Een beeld moet dus opvallen. Dat kan op allerlei manieren, zoals waanzinnig mooi licht, woeste weersomstandigheden of bijzonder gedrag bij dieren, maar ook door de creatieve vrijheid die de fotograaf heeft genomen. Beweging en bewuste onscherpte, vaak ontstaan vanuit een emotie ter plekke, zijn mogelijkheden om van een standaardfoto iets bijzonders te maken.
Vanuit deze optiek zien we de laatste jaren zeker een toename van wat creatievere beelden bij fotowedstrijden. In een tijdperk dat er per dag miljarden foto’s gemaakt worden, valt steeds minder beeld op. Het is al snel meer van hetzelfde. Wil dat zeggen dat je alleen met ‘vage’ foto’s een wedstrijd kunt winnen? Zeker niet, zolang de fotograaf maar oog houdt voor al het moois dat voorbij komt. Neem de winnende foto van de Lowland Photo Contest, een paar futen in een wak. Zeker niet creatief, maar wel een opvallende foto door de extreme omstandigheden.
17 reacties
Foto’s dienen scherp te zijn. Je moet hoeven raden wat er wel op de foto staat. Je doet de natuur onrecht aan wanneer je werkt met onscherpe foto’s.
Juist de schoonheid van bloemen en planten komen pas tot hun recht wanneer zij scherp staan afgebeeld.
Geen vage foto’s meer bij uitslagen van wedstrijden !!
Dat is het leuke van fotografie: zoveel mensen zoveel smaken. De een houdt van scherp, de ander kiest voor een meer kunstzinnige aanpak. Onrecht aandoen is een groot woord. Als je mensen weet te raken, weet te verwonderen heb je volgens mij je doel bereikt. De jury let altijd op originaliteit, hetgeen overigens niet op voorhand wil zeggen dat het dan geen scherpe foto kan zijn.
Een goede wedstrijduitslag biedt ruimte voor alle soorten fotografie en biedt de bezoeker van een expo van de winnende beelden variatie. Dat is hier prima gelukt. Of je het eens bent of niet met de rangschikking binnen de winnaars vind ik niet zo interessant, op een andere dag was het kwartje wellicht net op de andere kant gevallen. Ik heb wel moeite met de mensen die een andere soort fotografie dan hun eigen meteen als prutswerk en prullenbak wegzetten.
Eerlijk gezegd had ik helemaal niet gezien dat de uil zo onscherp is. Het is een intrigerende foto die de geheimzinnigheid van het uilenleven heel goed weergeeft. Was de foto beter geweest met een scherpe uil? Misschien maar misschien door wegvallen van geheimzinnigheid ook wel niet. Een schim in de nacht! Voor mij echt boeiender dan een haarscherpe foto van een grutto op een paaltje of een ijsvogel op een takje etc. Overigens neem ik zeker een foto als ik een ijsvogel op een takje zie en kan ik echt genieten van dat soort foto’s. Maar dit is echt een heel bijzondere foto en een terechte winnaar.