Menu

Onderdeel van Pixfactory

Voer voor discussie, scherp of onscherp?

Het blijft een boeiend gegeven: fotowedstrijden. Niet alleen om de vele spectaculaire beelden te bewonderen, maar ook om de reacties te zien van mensen op diezelfde uitslag. Ook bij de eerste editie van de Groene Camera ontstonden discussies, vooral over de vele onscherpe foto's (wie objectief het aantal onscherpe foto's van de Groene Camera optelt, heeft overigens aan één hand genoeg).
Jarno van Bussel, natuurfoto van het jaar bij de Groene Camera. Fotograaf: Jarno van Bussel

Een stukje historie

De camera bestaat alweer bijna 200 jaar. Reeds kort na de uitvinding zorgde de camera voor een ware revolutie. Waar voorheen tekenaars nodig waren om planten, dieren en landschappen vast te leggen bij expedities naar nieuwe oorden, ging dat ineens veel sneller met de camera. Niet alleen de snelheid was mooi meegenomen: men kon nu ook de exacte werkelijkheid laten zien zonder de vrije interpretatie van de tekenaar. Wie kent ze niet, gigantische octopussen die bootjes aanvallen of die net iets te hoge bergen in de achtergrond? En last but not least, de foto’s waren zeer gemakkelijk te reproduceren.

Wie kent ze niet, de getekende verslagen van de ontdekkingsreizigers. Feit of fictie?

Een kopieermachine dus

De camera als vervanger van tekenaars, bedoeld om de werkelijkheid te reproduceren. Eigenlijk gewoon een kopieerapparaat dus. Zo gebruiken veel mensen dan ook de camera. Je kiest de camera-instellingen en hulpmiddelen uit die zorgen voor de best mogelijke kopie:

  • Een grote diafragmawaarde om het gehele landschap van voor te achter scherp te krijgen. Met grijsverloopfilters zorg je ervoor dat de belichting netjes binnen de grenzen van het histogram past.
  • Een korte sluitertijd om alle actie van een vliegende vogel te bevriezen.

Met de werkwijze is niets mis. Maar erg creatief is het vaak niet…

Creativiteit

Wie zoekt op het begrip creativiteit, ontdekt dat je als maker iets moet toevoegen dat er niet was. Misschien is het wat vaag, daarom een voorbeeldje. In de bronstperiode van de edelherten verzamelen honderden natuurfotografen zich langs de Wildbaan in de Hoge Veluwe. Zodra het plaatshert zijn kop naar achteren gooit, hoor je een oorverdovend geratel van alle aanwezige camera´s. In een oogwenk zijn vele honderden identieke foto´s gemaakt. Allemaal hetzelfde, niets nieuws gecreëerd dus.

Wat dat ‘nieuwe’ dan wel is, is aan de fotograaf. De mogelijkheden zijn eindeloos: donkere of juist lichte afwerking, aangepaste witbalans, het gebruik van dubbelopnames of het toevoegen van beweging en bewust onscherpte. Vooral over de laatste mogelijkheden bestaat nogal wat discussie. De scheidslijn tussen een originele foto en een gevalletje prullenbak is flinterdun.

Fotowedstrijden

Dat brengt ons terug bij fotowedstrijden. Tegenwoordig zie je steeds ‘vagere’ foto’s winnen in wedstrijden. Dat is deels zeker waar, maar daarover zo meteen meer. Bewust (!) onscherpe foto’s zijn zeker niet nieuw. Al kort na de uitvinding van de camera waren er fotografen die gingen experimenteren met dit nieuwe hulpmiddel. Zij wilden van fotografie een erkende kunstvorm maken, meer dan de kopieerfunctie. Zolang er camera’s bestaan, bestaan er ook bewust onscherpe foto’s. Het was alleen wel een kostbaar grapje en daarmee alleen weggelegd voor de avontuurlijk ingestelde fotografisch kunstenaar.

Meer dan een registratie: intrigerend spel van licht – donker en lijnen (1936). Fotograaf: Edward Weston

Sinds de komst van de digitale camera vormen kosten niet langer een beperking. Mensen worden daarmee vrijer te experimenteren met beeld. Dat fotografie in al zijn verschijningsvormen nog niet altijd volledig erkend wordt als kunstvorm, blijkt wel uit sommige reacties op de uitslagen van fotowedstrijden. Onscherp wordt als slecht ervaren. Bijzonder, want sta je nu in het Rijksmuseum, klaagt er niemand over de losse penseelstreken van Van Gogh en de abstracties van Mondriaan. Je houdt ervan, of je vindt het niks. Wanneer je het niks vindt, heb je misschien wel meer met de ongelooflijk gedetailleerde weergaven van Rembrandt. Kunst is dus persoonlijk.

Jarno van Bussel, natuurfoto van het jaar bij de Groene Camera. Fotograaf: Jarno van Bussel

Een vakkundige jury maakt een selectie uit vaak duizenden inzendingen. Eén aspect is daarbij belangrijker dan alle anderen: opvallen. Zelf ben ik juryvoorzitter van de Lowland Photo Contest. Van alle ingezonden vogelfoto’s kunnen we zonder blikken of blozen meer dan 90% terzijde schuiven. Niet omdat het slechte foto’s zijn, integendeel, maar omdat ze niet opvallen in de massa. Een roodborstje op een takje is exact hetzelfde als een buizerd op een paaltje… Een beeld moet dus opvallen. Dat kan op allerlei manieren, zoals waanzinnig mooi licht, woeste weersomstandigheden of bijzonder gedrag bij dieren, maar ook door de creatieve vrijheid die de fotograaf heeft genomen. Beweging en bewuste onscherpte, vaak ontstaan vanuit een emotie ter plekke, zijn mogelijkheden om van een standaardfoto iets bijzonders te maken.

Vanuit deze optiek zien we de laatste jaren zeker een toename van wat creatievere beelden bij fotowedstrijden. In een tijdperk dat er per dag miljarden foto’s gemaakt worden, valt steeds minder beeld op. Het is al snel meer van hetzelfde. Wil dat zeggen dat je alleen met ‘vage’ foto’s een wedstrijd kunt winnen? Zeker niet, zolang de fotograaf maar oog houdt voor al het moois dat voorbij komt. Neem de winnende foto van de Lowland Photo Contest, een paar futen in een wak. Zeker niet creatief, maar wel een opvallende foto door de extreme omstandigheden.

Winnaar ‘vogels’ en overall winnaar Lowland Photo Contest. Fotograaf: Arno ten Hoeve

Geef een reactie

17 reacties

      1. Hier moet ik de maker van de foto even verdedigen. Flitsen bij nachtdieren is controversieel en kan hinder bij de dieren veroorzaken. Als fotograaf moet je weten in welke situatie flitsen wel of niet kan. Deze uilen zaten in de stad en zijn gewend aan kunstlicht. Uiteraard is dat niet hetzelfde als flitslicht. Het verschilt per dier hoe het erop reageert. Merk je dat het dier er last van heeft, dan niet doen. Heb je geen verstand van dieren, dan eveneens niet aan beginnen.

        1. Ik reed vorige week ’s nachts over de E17 van Lille naar Gent en zag tot mijn verbazing een kerkuil bidden in het licht van een lantaarnpaal in de middenberm nog geen twee meter boven de grond. Aan beide kanten raasden de auto’s met hun felle koplampen voorbij. Die kerkuil had blijkbaar nergens last van. Ik geloof niet dat flitslicht vanaf een redelijke afstand kwaad kan.

  1. Heerlijke foto van Jarno van Bussel! De natuurbeleving spat ervan af. Moet een intens moment geweest zijn om ze te maken. Proficiat Jarno!
    Eigenlijk is fotografie wel geen competitie/wedstrijd sport zoals atletiek of motorracen omdat de resultaten zo moeilijk eenduidig meetbaar zijn. Hoe meet je nl. de waarde van de ene ten opzichte van de andere foto? Het is het oordeel van de “toevallige” jury van de fotowedstrijd die het resultaat bepaalt en dat is onvermijdelijk bron voor discussie en meningsverschil . Best aanvaarden dat het zo is, denk ik.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

17 reacties

      1. Hier moet ik de maker van de foto even verdedigen. Flitsen bij nachtdieren is controversieel en kan hinder bij de dieren veroorzaken. Als fotograaf moet je weten in welke situatie flitsen wel of niet kan. Deze uilen zaten in de stad en zijn gewend aan kunstlicht. Uiteraard is dat niet hetzelfde als flitslicht. Het verschilt per dier hoe het erop reageert. Merk je dat het dier er last van heeft, dan niet doen. Heb je geen verstand van dieren, dan eveneens niet aan beginnen.

        1. Ik reed vorige week ’s nachts over de E17 van Lille naar Gent en zag tot mijn verbazing een kerkuil bidden in het licht van een lantaarnpaal in de middenberm nog geen twee meter boven de grond. Aan beide kanten raasden de auto’s met hun felle koplampen voorbij. Die kerkuil had blijkbaar nergens last van. Ik geloof niet dat flitslicht vanaf een redelijke afstand kwaad kan.

  1. Heerlijke foto van Jarno van Bussel! De natuurbeleving spat ervan af. Moet een intens moment geweest zijn om ze te maken. Proficiat Jarno!
    Eigenlijk is fotografie wel geen competitie/wedstrijd sport zoals atletiek of motorracen omdat de resultaten zo moeilijk eenduidig meetbaar zijn. Hoe meet je nl. de waarde van de ene ten opzichte van de andere foto? Het is het oordeel van de “toevallige” jury van de fotowedstrijd die het resultaat bepaalt en dat is onvermijdelijk bron voor discussie en meningsverschil . Best aanvaarden dat het zo is, denk ik.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Bob Luijks

Bob Luijks

Als fulltime professioneel natuurfotograaf is Bob Luijks het liefst buiten te vinden. Met een grote interesse in de natuur, dieren- en plantenwereld wil hij niet alleen alles weten, maar kijkt hij vanuit zijn opleiding als landschapsarchitect vooral ook naar de achtergronden van het landschap. Deze kennis en interesse zie je terug in de foto’s van Bob.

Meer columns van deze auteur

Deze artikelen vind je vast ook interessant: