Vuurvliegjes zijn een feest in de nacht

Op doorreis in Midden-Italië stonden we plotsklaps op een late avond bij een bosrand vol vuurvliegjes. Verbazing en verwondering overvallen je dan, omdat je ze in Nederland bijna niet meer ziet. Een prachtig verschijnsel! Die bewondering roept de vraag op of dit ook te fotograferen is? We hebben ons verblijf daar een aantal dagen verlengd om te proberen er sfeervolle foto’s van te maken. Dat bleek wel een uitdaging!

Kenmerken van vuurvliegjes

Vuurvliegjes worden in Nederland glimwormen genoemd en in ons land komen drie soorten voor, maar ze zijn hier zeldzaam. In Italië zijn ze meer algemeen en er komen verschillende soorten voor. Wij troffen de Italiaanse vuurvlieg (Luciola Italica) aan.

Vuurvliegjes leven het grootste deel van hun leven als larve en dan zie je ze bijna niet. Ze leven verscholen in vochtige (bos)hellingen en leven van kleine slakjes. Eind mei-begin juni worden de larven kleine gevleugelde ‘kevers’ met een lengte van bijna een centimeter. Hierna vindt de paring en de ei-afzet plaats en dat zijn de weken waarin de volwassen vliegjes licht kunnen afgeven. Het hoogtepunt hiervan ligt half juni rond de langste dag.

De eigenschap van dit insect om licht uit te kunnen zenden is helemaal verbonden met de voortplanting en het zoeken naar een partner. Doorgaans vliegen alleen de mannetjes en blijven vrouwtjes op de grond. Tijdens de voortplantingsfase wachten de vrouwtjes op de stengels van planten of tussen de bladeren op een partner en reageren op de lichtsignalen die het mannetje uitzendt. De lichtsignalen van de twee geslachten zijn verschillend. Bij deze Italiaanse soort zendt het mannetje met vaste tussenpozen een kort signaal uit (aan-uit) en het vrouwtje geeft langer continu licht. Zo proberen ze elkaar te vinden en een match te maken. Elke vuurvliegsoort heeft een eigen lichtpatroon.

Het lichtschouwspel vindt plaats direct na de schemering tot het begin van de nacht. Meestal duurt het hooguit 1,5 uur en dan loopt het langzaam af. Deze fase duurt een aantal weken.

Bedreigd

De Italiaanse vuurvlieg komt voor in Italië en in de Westelijke Balkan. De soort heeft een volledig donkere omgeving nodig om te kunnen overleven, omdat lichtvervuiling de ontmoeting tussen het mannetje en vrouwtje hindert en belemmert. Lichtvervuiling is (ook in Nederland) een grote bedreiging voor vuurvliegjes.

Fotografie: gemaakte keuzes

Mijn vraag was hoe ik dit zou kunnen fotograferen?  De vuurvliegjes vliegen niet hoger dan één meter boven de grond en geven met een ‘aan-uit signaal’ een stip af op je foto. Bij langere sluitertijden krijg je geen strepen, maar een aantal stippen van hetzelfde vliegje. Ik heb ervoor gekozen om tijdsopnames te maken van 5- 15 seconden en later een aantal beelden (met dezelfde instellingen) samen te voegen tot één foto. Als je dan 10 foto’s maakt van 8 seconden heb je de uiteindelijke foto 80 seconden belicht. Daarmee kon ik  de omgeving voldoende donker houden en de ruis onder controle.  In mijn situatie speelde ook nog mee dat het volle maan was en de randen van het bos vrij snel overbelicht waren.

De meeste foto’s (RAW) zijn als volgt gemaakt : Canon EF 24 – 105, 24 mm, f/4, 5- 15sec, ISO 3200. Alles vanaf statief met afstandsbediening en een positie laag bij de grond. Naarmate de avond vorderde heb ik de sluitertijd verlengd richting 15 sec.

De praktijk

Nachtfotografie vraagt wel voorbereiding is mijn ervaring. Alles is vanaf bospaden of bosranden gefotografeerd. Doordat het in het bos heel donker was, heb ik bij daglicht de positie gekozen, alle instellingen gemaakt en de camera geplaatst. De keuze van de plek was om twee redenen belangrijk. Waar vliegen ze het meest en is de achtergrond voldoende boeiend? Ik wilde ook graag structuur met bomen en lucht terug kunnen zien. Dan was ook het scherpstelpunt al vastgelegd, want later in het donker lukt dat niet meer. Rond 10 uur beginnen de eerste vuurvliegjes te vliegen, een spannend moment. Dan hoef je alleen nog maar af te drukken op mooie momenten. Als ik na voldoende foto’s nog een keer wilde wisselen van plek kreeg ik dat niet goed voor elkaar i.v.m. de scherpstelling. Na de fotosessie ging ik op zoek naar interessante plekken voor de volgende avond en genieten van het prachtige schouwspel.

Tot slot

Het samenvoegen van foto’s is in bijvoorbeeld Photoshop niet ingewikkeld. Je kunt de verschillende foto’s (met dezelfde instellingen) boven elkaar openen in lagen, de laaginstellingen aanpassen, de geselecteerde foto’s uitlijnen en vervolgens samenvoegen door de lagen automatisch over te vloeien.

Ik realiseer me dat ik nog lang niet alle mogelijkheden ter plekke heb kunnen benutten en dat er nog wel meer mogelijk is met andere keuzes. Met de keuze voor een andere brandpuntsafstand bijvoorbeeld, heb ik nog onvoldoende kunnen experimenteren. Daar ligt nog wel een nieuwe uitdaging voor het nieuwe jaar.

Iets om naar uit te kijken voor het volgende jaar!