Wat is een fisheye-lens?

Een fisheye-lens is een heel bijzonder objectief waarmee je een groot deel van de wereld in beeld kan nemen. Hoe werkt een fisheye, en waarop moet je letten?
Met een fisheye herbeleef je een groen gekleurde hemel alsof je er weer bij bent. Fotograaf: Vincent Guth/Unsplash

180 graden

Een fisheye-lens is een extreem groothoekobjectief met een beeldhoek van 180 graden bedraagt. Daarvoor zorgt een bolvormig voorste lenselement, dat een beetje lijkt op het bolle oog van een vis – vandaar de naam.

180 graden, dat is de helft van een cirkel. Een fisheye-lens registreert dus alles wat zich in een halve cirkel voor de lens bevindt. Als je de wereld om je heen als een bol beschouwt, waarbij jij in het middelpunt van de bol staat, wordt de helft van de bol voor je vastgelegd.

Het belangrijkste verschil tussen een fisheye-lens en een gewone ultragroothoeklens is dat die laatste ontworpen wordt om rechte lijnen recht te laten verlopen. We spreken dan van een ‘rectilineair’ ontwerp. Aan de randen van het beeld zullen lijnen vaak nog een beetje afbuigen, maar dat wordt zo veel mogelijk vermeden door het optisch ontwerp.

Niet zo bij een fisheye-lens: die toont net een heel grote vertekening bij alles wat niet exact in het midden van het beeld staat. Als je met een fisheye-lens de horizon fotografeert en die niet precies in het midden van de foto zet, zal de horizon krom afgebeeld worden in plaats van recht, zoals bij een normale groothoeklens. Die sterke vertekening is eigen aan fisheye-lenzen.

Door de vertekening van een fisheye worden rechte lijnen (zoals de horizon) gekromd weergegeven. Fotograaf: Michael Paredes/Unsplash

Rond of rechthoekig?

Er zijn twee soorten fisheye-objectieven. Een circulair fisheye-objectief vormt een cirkelvormig beeld dat volledig past binnen de sensor van je camera (of het filmframe, als je nog analoog fotografeert). Links en rechts van de beeldcirkel krijg je een zwart vlak, want daar valt geen licht op de sensor of de film. (In nabewerking kun je best een vierkante crop maken die net rond de cirkel past).

Bij een diagonaal fisheye-objectief is het omgekeerd: de sensor van je camera past net binnen het cirkelvormig beeld dat de lens projecteert. De sensor registreert daardoor alleen het centrale deel van de cirkel. De beeldhoek van 180° blijft alleen bewaard in diagonale richting, van de linkerbovenhoek tot de rechter onderhoek van de opname.

Een circulaire fisheye projecteert een cirkelvormig beeld in het midden van de sensor. Fotograaf: Chuttersnap/Unsplash

Welke fisheye heb ik nodig?

Het beeld dat een fisheye-lens projecteert, moet ofwel net binnen de sensor passen (circulaire fisheye) of net de hele sensor bedekken (diagonale fisheye). Daardoor heb je een andere fisheye nodig afhankelijk van het formaat sensor in je camera.

Voor een full-frame sensor zijn dat een brandpuntsafstand van 15mm voor een diagonale fisheye en 8mm voor een circulaire fisheye. Bij een sensor in APS-C formaat wordt dat 10 tot 11mm voor een diagonale fisheye en 4.5 mm voor een circulaire fisheye. Tenslotte is voor Micro Four Third de vereiste brandpuntsafstand 8mm voor een diagonale fisheye en 4 mm voor een circulaire fisheye.

Canon EF 8-15mm F4.0 L USM Fisheye Fotograaf: Canon

De meeste fisheye-objectieven hebben een vaste brandpuntsafstand. Er bestaan echter ook fisheye-zoomobjectieven. De Canon EF 8-15mm F4.0 L USM Fisheye en de Nikon AF-S Fisheye Nikkor 8-15mm f/3.5-4.5E ED zijn eigenlijk twee fisheyes in één: op 8 mm functioneren ze als circulaire fisheye en op 15 mm werken ze als diagonale fisheye.

AFS_FISHEYE_8_15E.jpg
De Nikon AF-S Fisheye Nikkor 8-15mm f/3.5-4.5E ED is een circulaire en diagonale fisheye in één. Fotograaf: Nikon

 

Waarop letten?

Net als bij gewone objectieven zijn er fisheye objectieven met en zonder autofocus. Manueel scherpstellen met een fisheye is niet erg moeilijk, omdat door de extreem grote beeldhoek ook de scherptediepte extreem groot is. Als je een diagonale fisheye van 10mm op een APS-C camera focust op 2 meter afstand, wordt bij diafragma F2.8 alles tussen 1 meter en oneindig scherp weergegeven.

Het grote, bolle voorste lenselement maakt het onmogelijk om filters voor een fisheye-objectief te plaatsen. Bij sommige fisheyes kan je wel gelfilters aan de achterzijde van het objectief plaatsen.

Een circulaire fisheye is niet te combineren met een zonnekap: die zou namelijk altijd mee in beeld komen. Bij een circulaire fisheye zit meestal wel een zonnekap waarop de voorste lensdop vastgezet wordt. Vanzelfsprekend dien je deze voor het fotograferen te verwijderen.

Bij een circulaire fisheye dien je de afneembare zonnekap te verwijderen voor je foto’s maakt; zo niet komt deze mee in beeld. Fotograaf: Samyang

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: