Wat is dynamisch bereik?
Het dynamisch bereik is het vermogen om contrastverschillen te onderscheiden. Hoe groter het dynamisch bereik, hoe meer nuances tussen extreem zwart en wit er zijn. Het menselijk oog kan heel veel contrasten onderscheiden, veel meer dan de sensor van een digitale camera. Het dynamisch bereik van ons oog is dus groter dan dat van onze camera. Beeldschermen van een computer of foto-afdrukken kunnen veel minder contrasten tonen dan ons oog of een sensor. Zij hebben laag dynamisch bereik (LDR, Low Dynamic Range).
Een foto met een hoog dynamisch bereik die je toont op een gewoon beeldscherm met laag dynamisch bereik komt niet volledig tot zijn recht. Het beeldscherm is immers niet in staat alle nuances in de contrasten te laten zien die de foto in zich heeft. Het nut van een groot dynamisch bereik van je camera is vooral van belang bij het bewerken van de foto’s. Bij opnames met een hoog dynamisch bereik kun je door bewerking de verborgen grijstinten veel beter “vertalen” naar tinten die wel zichtbaar zijn op afdrukken en schermbeelden.
Het dynamisch bereik wordt wel uitgedrukt in stops. Elke stop staat voor een verdubbeling van de belichting en het bereik zit dus tussen uiterst zwart en uiterst wit. Het menselijk oog heeft een dynamisch bereik van ongeveer 30 stops. Een goede fotografische afdruk maar 3 stops. Een beeldscherm haalt er 5. Een gemiddelde camera 6 stops. Een fullframe camera kan 12 halen. De nieuwste Sony claimt zelfs 15 stops.
Hoe merk je verschillen in dynamisch bereik?
Je merkt het verschil in dynamisch bereik in situaties wanneer er grote verschillen zijn tussen donker en licht. Een landschap met een witte lucht en een donker schaduwrijk bos. Een donkere kamer met het daglicht dat door het raam valt. Met je oog zie je de nuances nog wel, zowel in de lichte delen als in de donkere schaduwpartijen. Het oog kan zich daar op aanpassen. Op je fotobeeld zie je die nuances niet: de lichte delen zijn uitgebeten wit en de donkere delen dichtgelopen zwart. Bij veel camera’s kun je dat zien als op het LCD schermpje de over- en onderbelichte delen opflikkeren. Door vergroting van het dynamisch bereik kun je er voor zorgen dat de schakeringen wel te zien zijn.
Hoe kun je het dynamisch bereik vergroten?
Er zijn wel een aantal manieren om er voor te zorgen dat je dynamisch bereik zo groot mogelijk is en je meer contrasten tevoorschijn haalt op je beeldscherm of afdruk.
– Fotografeer in RAW in plaats van JPG, bij het bewerken van een RAW opname kun je nog veel verborgen details in de lichte en donkere details ophalen
– Invulflitsen waardoor je tijdens de opname de donkere delen al extra belicht
– Verloopfilters om bijvoorbeeld een al te lichte lucht af te schermen
– Bracketing: Maak meerdere identieke opnames met verschil in belichting.
Veel camera’s hebben al de mogelijkheid voor bracketing in de instellingen. De beelden kun je met software samensmelten tot een nieuw beeld. Sommige camera’s bieden die functie in de camera zelf, mooier is het om dat op de computer te doen en gebruik te maken van RAW opnames.
Ruis
Een aandachtspunt bij het ophalen van contrasten is het optreden van ruis. Vooral als je contrasten in donkere delen ophaalt zul je veel ruis tegenkomen die de kwaliteit van je afbeelding kan aantasten.
Om ruis te voorkomen/ verminderen geven we de volgende tips:
– Gebruik zo’n laag mogelijke ISO waarde.
– “Expose to the Right”. Je kunt beter de donkere delen goed belichten en de lichte delen iets overbelichten om ruis te voorkomen. Ruis ontstaat vooral bij het lichter maken van de donkere delen en veel minder bij het donker maken van de wat overbelichte delen.
HDR op de computer
Voor de computer bestaat er allerlei software om opnamen met verschillende belichtingen bij elkaar te voegen tot één nieuwe afbeelding, waarin zowel in het licht als het donker meer detail is te zien. De onderbelichte foto’s leveren de nuances in de te lichte partijen, de overbelichte foto’s die in de te donkere delen. Het samengevoegde beeld brengt het alles samen. De nieuwste versie van het veel gebruikte bewerkingsprogramma Lightroom heeft inmiddels al een HDR functie.
Er zijn ook programma’s die HDR bewerkingen uitvoeren met een enkele foto. Goed beschouwd gaat het dan niet om vergroten van het dynamisch bereik maar om het beter uitnutten van de beschikbare informatie die in de pixels verborgen zit.
HDR in de camera
Er zijn digitale camera’s die een relatief hoog dynamisch bereik aankunnen. Dat zijn vaak professionele camera’s met een full frame sensor.
Sommige camera’s hebben een HDR functie die automatisch de verschillend belichte beelden samenvoegt tot een nieuw HDR beeld. Dat is alleen mogelijk in JPEG, wat als nadeel heeft dat er minder informatie beschikbaar is dan in RAW.
Bij het maken van meerdere beelden achter elkaar is het belangrijk dat deze allemaal identiek zijn, bij beweging in het blikveld (door wind of verkeer) krijg je verstoringen bij het samenvoegen. Ook is om die reden het fotograferen vanaf een stabiel statief een must.
HDR bewerkingen en tone-mapping
De resultaten van een HDR bewerking leiden nog al eens tot discussies onder fotografen: ziet het beeld er wel of niet realistisch genoeg uit? Door de bewerking kunnen contrasten en kleuren in het resultaat soms extreem overkomen.
Daarbij is niet zozeer HDR aan de orde waardoor je beeld meer contrastnuances bevat maar vooral tone-mapping. Dat is het softwarematig bijeenbrengen van veel verschillende kleurtinten tot een op het beeldscherm zichtbaar resultaat. De dramatische effecten, halo’s en oververzadigde kleuren in een HDR opname ontstaan door tone-mapping.
Met de moderne software is het zowel mogelijk om met HDR (contrasten) en tonemapping (kleuren) heel dicht bij de realiteit te blijven als om er een waanzinnig kunstzinnig dramatisch fotoproject van te maken. Het is een kwestie van doel en smaak van de fotograaf hoe het resultaat er uiteindelijk uitziet.
Meer weten over HDR:
- Hier vind je een test van 60 camera’s met verschillend dynamisch bereik.
- Overzicht van verschillende HDR-programmatuur.
- Uitleg van dynamisch bereik en stops.
Verwante artikelen van Mark van Veen over HDR hier op natuurfotografie.nl:
