Menu

Onderdeel van Pixfactory

Welke lens voor sterrenfotografie?

Nachtfotografie is er in veel vormen. Evenzo het materiaal waarmee je dat kunt uitvoeren. Werk je met statische onderwerpen, zoals een landschap dat door kunstlicht wordt belicht, dan zijn er weinig beperkingen. Brandpunt en diafragma zijn nauwelijks bepalende factoren. Een stevig statief is het enige dat je nodig hebt zodat je met zeer lange sluitertijden kunt werken. Wil je echter nachtlandschappen met sterren fotograferen, dan ligt dat anders.
Sterrensporen boven een ven met een fisheye waarvan de vertekening in de nabewerking is gecorrigeerd, Sigma 15mm f/2.8, full-frame. Fotograaf: Paul van Hoof

Lastige keuze en veel keuze

Sterren zijn vrij zwakke lichtbronnen die bewegen (in feite is het de aarde die draait, maar dat maakt in deze context niet uit). Dat vraagt om een lichtsterke lens. Als je daarnaast sterrensporen of de melkweg in beeld wilt brengen heb je ook nog een flinke groothoek nodig. De combinatie van deze factoren maakt het lastig de juiste lens te vinden, zeker als je dezelfde lens ook voor andere soorten fotografie wilt gebruiken.
In dit artikel zetten we lenzen van verschillende merken met hun voor- en nadelen op een rij gekoppeld aan deze factoren. Dit kan je op weg helpen een juiste keus te maken. Het overzicht is echter niet volledig. Het is niet mogelijk alle lenzen voor alle camera’s te bespreken. Bovendien komen er regelmatig nieuwe lenzen op de markt en heb jij als fotograaf misschien wel andere wensen.

Melkweg met landschap, Nikon 14-24mm f/2.8 op 14mm, full frame
Melkweg met landschap, Nikon 14-24mm f/2.8 op 14mm, full frame. Fotograaf: Paul van Hoof

Lichtsterkte

Sterren geven relatief weinig licht. Je kunt meer licht ‘verzamelen’ door langer te belichten en een hogere iso-waarde te gebruiken, maar dit heeft beperkingen. Bij hoge iso-waarden krijg je ruis. Daarnaast wordt de lengte van je belichting beperkt door de beweging van de sterren als je ze als stippen en niet als streepjes wilt vastleggen. De beste oplossing is om een lichtsterke lens te gebruiken. Hoe lichtsterker hoe beter. Het minimum is afhankelijk van de omstandigheden, maar f/4 is in de meeste gevallen wel de bovengrens om de melkweg of noorderlicht nog mooi in beeld te krijgen. Nog beter is f/2.8 of f/1.8.

Melkweg boven een meer, Tokina 10-17mm op 10mm, cropcamera
Melkweg boven een meer, Tokina 10-17mm op 10mm, cropcamera. Fotograaf: Johan van der Wielen

Voor sterrensporen heb je doorgaans een minder groot diafragma nodig. Zelfs dan kun je beter toch een lichtsterke lens nemen omdat alle lenzen beter presteren als je het diafragma een stopje dicht knijpt. Een f/4-lens op f/5.6 (één stop gediafragmeerd) presteert doorgaans beter dan een f/5.6-lens op volle opening.
Wil je een echt lichtsterke lens, denk dan aan de Nikon 20, 24 en 28mm f/1.8 of Nikon 24mm f/1.4. Die laatste is wel erg duur. Bij Canon is de keus wat beperkter met de Canon EF 24mm f/1.4L. Bij de laatste twee geldt dat een stop diafragmeren nodig is voor een betere beeldkwaliteit. Maar voor alle merken zijn de Sigma 20mm f/1.8 en de nieuwere Sigma 20 en 24mm f/1.4 ‘Art’ goede keuzes.

Groothoek of fisheye?

Het brandpunt dat je gebruikt is uiteraard afhankelijk van het het beeld dat je wilt maken, maar de melkweg, sterrensporen (cirkels) of het noorderlicht zijn zo groot dat je beeldhoek niet groot genoeg kan zijn, helemaal als je ook een deel van het landschap in beeld wilt.
Je hebt hiervoor al snel 24mm of minder nodig (op full-frame). Prettiger is 20mm en ideaal is een lens in het bereik van 14-16mm. Om met een cropcamera ongeveer dezelfde beeldhoek te bereiken heb je dan een lens van circa 10-12mm nodig.
Een bijkomend voordeel van een extreme groothoeklens is dat je minder snel last hebt van de beweging van de sterren en dus langer kunt belichten.

Sterrensporen boven de branding, Canon 16-35mm f/2.8 op 16 mm, full frame.
Sterrensporen boven de branding, Canon 16-35mm f/2.8 op 16 mm, full frame. Fotograaf: Johan van der Wielen

De meest extreme groothoeklenzen zijn fisheye lenzen. Deze hebben een groot voor- en nadeel. Het voordeel is de enorme beeldhoek van meestal 180˚! Daar tegenover staat de vervorming die optreedt. Soms kun je daar gebruik van maken, maar vaak is een kromme horizon niet mooi. Als je sterrensporen fotografeert, raken ook de cirkels vervormd. Je kunt dit wel corrigeren in de nabewerking, maar dat is lastig.
Zeer goede fisheyes zijn de Sigma 15mm/2.8 en de Canon 15mm f/2.8. Alternatieven zijn Nikon 16mm f/2.8 en Samyang 12mm. Een heel speciale lens is de fisheye-zoom (!) van Tokina 10-17mm f/3.5-4.5.

Canon heeft ook een dergelijke lens met de 8-15mm f/4. Deze is op 8mm circulair, maar ingezoomd of op een cropcamera wel beeldvullend.

Vast brandpunt of zoom?

Vroeger hoefde je niet te twijfelen. Vaste brandpunten waren altijd beter, maar tegenwoordig zijn er kwalitatief zeer goede lichtsterke zoomlenzen beschikbaar. Het grote voordeel is dat je veel flexibeler bent wat compositie betreft. Vaak zijn de lenzen met een vaste diafragmawaarde over het hele zoombereik de beste keus.
Een van de beste groothoekzooms voor sterrenfotografie is de Nikon 14-24mm f/2.8. Werk je met Canon, dan is de Canon 16-35 f/2.8 L een van de beste keuzes. Goede alternatieven zijn Nikon 17-35mm f/2.8, Tokina 16-28mm f/2.8 of Tamron 15-30 f/2.8. Voor cropcamera’s zijn de Tokina 12-24mm f/4 en 11-16mm f/2.8 goede opties.

Ook voor noorderlicht kan de hoek niet groot genoeg zijn, Sigma 10-20mm f/4-5.6 op 10mm, cropcamera
Ook voor noorderlicht kan de hoek niet groot genoeg zijn, Sigma 10-20mm f/4-5.6 op 10mm, cropcamera. Fotograaf: Paul van Hoof

Full-frame of crop?

Bij een camera met een kleinere ‘crop’ sensor is je beeldhoek kleiner dan bij een full-frame camera. Heb je een cropfactor van 1,5x dan gedraagt een 20mm lens zich als een 30mm lens. Wil je een zo groot mogelijke beeldhoek, dan is het gebruik van een full-frame camera dus aan te raden. Daarnaast is het vaak zo dat deze camera’s minder ruis vertonen bij hoge iso-waarden, vanwege een lagere pixeldichtheid.

Eigen merk of niet?

Lenzen van het eigen merk (vaak Nikon of Canon) zijn meestal een goede optie. De lichtsterke lenzen van deze merken zijn meestal optisch erg goed. Dat geldt niet voor de goedkopere kitlenzen. Deze zijn vaak minder lichtsterk en optisch van mindere kwaliteit, met name aan de randen van het beeld.
Bekende fabrikanten die lenzen maken voor meerdere merken zijn Sigma, Tamron en Tokina. Deze merken hebben de laatste jaren grote stappen gezet, doen kwalitatief niet meer onder voor de A-merken en zijn bovendien vaak een stuk goedkoper.

Melkweg boven heide, Nikon 20mm f/1.8, full-frame
Melkweg boven heide, Nikon 20mm f/1.8, full-frame. Fotograaf: Paul van Hoof

Er zijn ook enkele minder bekende merken die zeer interessant zijn zoals Samyang (in Amerika Rokinon genoemd) en Venus (Laowa). Deze merken maken speciale lenzen van hoge kwaliteit. Door het ontbreken van onder meer autofocus zijn ze aantrekkelijk geprijsd. En autofocus kun je ’s nachts toch niet gebruiken.
De Samyang 14mm f/2.8 en Samyang 24mm f/1.4 behoren tot de beste sterrenlenzen op de markt. Ze hebben geen autofocus en alleen de Nikon versie heeft een automatisch diafragma, de andere versies niet, maar dat is voor sterrenfotografie geen groot probleem.
Een lens die je waarschijnlijk niet in deze lijst verwacht is de Venus Laowa 15mm f/4. Bedoeld als macro-objectief die een vergroting van 1:1 haalt. Door zijn goede optiek is hij tevens erg bruikbaar als sterrenlens (geen AF en handmatig diafragma).

Sterrensporen met dode bomen, Venus Laowa 15mm f/4, full-frame
Sterrensporen met dode bomen, Venus Laowa 15mm f/4, full-frame. Fotograaf: Paul van Hoof

 

cover weerfotografie praktijkboek

Meer lezen over sterrenfotografie?

Koop ons Praktijkboek weerfotografie.
Hét standaardwerk over weer- en nachtfotografie. Te koop bij de betere boekhandel en via de webshop.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: