Making of: de bladluis, natuurfoto van het jaar

De zomer liep ten einde en ik wilde ‘iets’ met spinnenwebben gaan doen. Een concreet plan had ik niet, maar het moest iets nieuws zijn, iets grafisch, en bovendien iets wat nog niet eerder was gedaan.

Op 30 september 2023 maakte ik een rondje door de tuin van mijn vader en wat mij fascineerde was dat sommige spinnenwebben helemaal vol zaten met bladluizen. Dat komt omdat in het najaar gevleugelde bladluizen worden geboren, die terugvliegen naar de winterwaardplanten.

Ik besloot me eens te richten op de prooien in zo’n spinnenweb, in plaats van op de spin zelf of alleen de draden. Ik begon met een detailfoto van een ‘vol’ web. De grote hoeveelheid bladluizen was wel intrigerend, maar ik vond de foto te rommelig, en met zoveel luizen was het lastig om te komen tot een sprekende compositie. Wat ik eigenlijk ook niet leuk vond, was dat alle luizen dood waren.

Hark als statief

Mijn rondje vervolgde ik en in een ander web zag ik een luis die nog leefde. Hij moest er kortgeleden zijn ingevlogen, want door de macrolens zag ik zijn pootjes bewegen, in een tevergeefse poging los te komen van de kleverige draden.

Het spinnenweb zat op ooghoogte tussen de haag en de spar, waardoor uit de hand fotograferen lastig werd. Ik schatte in dat het teveel tijd zou kosten om mijn monopod te gaan halen. Wie weet was de luis wel ingepakt of opgegeten door de spin als ik terugkwam. Om mijn spiegelreflexcamera met 100mm macrolens, twee tussenringen van 25mm en een macro ringflitser met diffuser (samen zo’n 2,5 kilo) toch stil te kunnen houden pakte ik de hark, die ik wel vaker gebruik als geïmproviseerd statief.

Door te flitsen zag ik niet alleen prachtige kleuren ontstaan in de vleugels van de luis, maar ook de draden van het spinnenweb wit afsteken tegen een zwarte achtergrond. De donkere achtergrond die vaak ontstaat door dichtbij je onderwerp te flitsen is niet altijd mooi of gewenst, maar in dit geval was het precies de bedoeling. Ik heb zelfs extra onderbelicht om de achtergrond nog zwarter te krijgen, en ook om overbelichting van het kleine beestje te voorkomen.

Menselijke emotie

Ik heb wat geëxperimenteerd met de compositie, met eerst de luis wat kleiner in beeld en wat meer spinnenweb, op zoek naar een mooi patroon van de draden.

Door meer te vergroten zag ik de druppeltjes kleefstof op de spindraden en hoe het diertje daar op bijna kunstzinnige wijze met zijn vleugeltjes en pootjes in verstrikt was geraakt. Ik ervaarde voor het eerst heel intens hoe het moet voelen om vastgekleefd te zitten in een spinnenweb. Die emotie wilde ik overbrengen. Ik onderdrukte de impuls om het diertje te bevrijden. Om de schoonheid van dit heel gewone maar weinig geliefde insect gedetailleerd vast leggen en compassie op te roepen voor zijn wanhopige doodsstrijd moest ik hem groter in beeld brengen. Vanwege de kijkrichting van de luis liet ik aan de linkerkant wat meer ruimte over. Door het intieme beeld krijgt het beestje voor mij iets menselijks.

Ik heb handmatig scherp gesteld. Daarmee heb ik de camera met de lens in een (vrijwel) maximale vergroting heel langzaam naar het web toe bewogen tot de luis scherp was. Dat moest heel omzichtig gebeuren, want als ik met de ringflitser het web zou raken was het einde verhaal. Gelukkig was er weinig wind. Om zowel de luis als de draden scherp te krijgen, heb ik diafragma 11 gebruikt en de camera zo evenwijdig mogelijk aan het web gehouden. Ook moest de camera worden gekanteld om de draden in het verlengde van de foto te krijgen. Geen pretje voor mijn nek, arm- en schouderspieren.

Bijzonder beeld

Toen ik de foto had gemaakt, wist ik dat mijn ‘plan’ geslaagd was. Alles wat ik bewust en onbewust had willen creëren met een spinnenweb kwam in deze foto samen. Maar ik had niet meteen het idee dat ik een winnende foto had gemaakt. En al helemaal niet dat ik er de Groene Camera mee zou winnen. Nee, ik was gewoon lekker creatief bezig geweest. Pas later bij de bewerking dacht ik: dit is toch eigenlijk wel een heel bijzonder beeld: die kleuren, het lijnenspel en het verhaal wat de foto vertelt. Ook riep de luis bij mij de associatie op met een koorddanser. Het was begonnen met een idee over het maken van een grafisch beeld. Maar deze foto had ik niet van tevoren kunnen bedenken, die ontstond gewoon ter plekke.

Wat ik ervan geleerd heb, is dat je niet altijd het beeld wat je wilt maken al helemaal in je hoofd hoeft te hebben. Integendeel, het is voldoende een intentie te hebben en het vervolgens aan de magie van universum over te laten. Zo ontstaat er ruimte voor verrassingen, verwondering, inspiratie en beleving.