Stille getuigen, een ode aan de bomen van het Noorden

Sprookje

Deze bossen lijken soms wel een sprookje. Het is een uitnodiging om te dwalen, om tussen de bomen door te slenteren en te luisteren naar het knisperen van het eindeloze rendiermos onder mijn voeten. Als ik mijn camera richt op de grillige contouren van de zoveelste eik of den realiseer ik me dat deze bomen niet slechts deel uitmaken van het landschap, maar ook een cruciale rol spelen in het ecosysteem dat hen omringt.

Bomen zijn de adem van onze planeet

Bomen zijn niet slechts decoratie, ze zijn de adem van onze planeet. In de Noordelijke landen, waar de lucht nog zuiver is en de natuur ongerept, wordt dit feit des te duidelijker. Deze bomen absorberen koolstofdioxide en geven ons de zuurstof die we nodig hebben om te ademen. Ze zijn als de longen van de aarde, en we realiseren ons het belang hiervan veel te weinig. Massale ontbossing ten behoeve van landbouw en suikerrietplantages vindt wereldwijd plaats. Zelfs in Nederland wordt de laatste jaren massaal bos gekapt, weliswaar onder het motto van het herstel van andere natuur, maar toch.

Bomen zijn een rust voor mijn ziel

Voor mij persoonlijk gaat er van die bomen iets heel anders uit. Ik kom tot rust in het ritme van het bos. Het gefluister van de bladeren in de wind, het gekraak van takken en het ruisen van de wind door de bomen. Het is voor mij een melodie die mij kalmeert. Niets zo effectief om een op hol geslagen hoofd weer tot rust te brengen dan een lange wandeling door de bossen. Zoals mijn vaste lezers wel weten kom ik heel graag in Landgoed Het Lankheet. Hier staat een oeroude boom die mij iedere keer weer als een magneet aantrekt. Een boom met een enorm bovengronds wortelstelsel, een tweelingboom waarvan één kant is vernield. Een boom met een verhaal, en als je dit verhaal niet kent dan nodigt deze boom je wel uit tot het bedenken van een verhaal wat deze boom allemaal heeft meegemaakt. Liggend op mijn rug tegen de wortels van deze boom aan voel ik pas goed de grootsheid van deze boom.

Een gat in de lucht

Kortgeleden is er in mijn buurt een eeuwenoude eik gekapt, een boom die het uitzicht bepaalde vanaf ons erf. Een eik die vol leven zat, waarin altijd vogels aanwezig waren, en eekhoorns geregeld over de takken renden. Nu de boom weg is, is er opeens een gat in de lucht, een stilte die mij verdriet doet. Een boom die de aanzet was tot dit verhaal.

Zijn de meeste hele oude bomen in Nederland allang verdwenen, over de grens in Engeland staan nog ontelbaar veel van dit soort oeroude bomen. Bijvoorbeeld in het Lake district waar aan de rand van Lake Derwent een serie oude eiken staan uitkijkend over het stille water, de wortels ver blootliggend boven de grond. Met enige moeite en wat wringen kun je onder deze wortels kruipen. Het geeft je een totaal ander beeld op de bomen als je vanuit de wortels omhoogkijkt naar de kruinen. Imposant mooi is wat er dan bij mij opkomt.

Bomen uit de tijd van Willem de veroveraar

Of in de New Forest in Zuidwest Engeland, waar nog eeuwenoude eiken staan die getuige zijn geweest van de vroege geschiedenis van Engeland. Na de landing van Willem de Veroveraar in het jaar 1066 en de slag bij Hastings waarin hij het koningschap veroverde is dit gebied in 1079 door William The Conqueror uitgeroepen tot zijn nationale jachtgebied. Enkele bomen in de New Forest hebben dit nog meegemaakt. De gedachte daaraan maakt mij klein en stil.

Beeldbepalers van onze toekomst

Als ik mijn camera richt op een groepje oude eiken, denk ik aan hoe bomen niet alleen getuigen zijn van onze geschiedenis, maar ook beeldbepalers zijn van onze toekomst. Het belang van bomen voor het milieu is onbetwistbaar. Ze fungeren als natuurlijke klimaatregelaars, verminderen het broeikaseffect en bieden een thuis aan ontelbare planten- en diersoorten. Het behoud van deze groene schatkisten is niet alleen een taak voor natuurbeschermers, maar een verantwoordelijkheid die we allemaal delen.

Ontbossing

In mijn reizen heb ik ook de andere kant van de medaille gezien, de bedreigingen waarmee bomen worden geconfronteerd. De impact van ontbossing is zichtbaar, niet alleen in de Scandinavische wouden maar ook in de uitgestrekte bossen van Engeland. Economische kap laat grote gebieden vrijwel kaal achter. Als ik de enorme kaalslag zie waar eens een weelderig bos stond, voel ik een steek van verdriet. Het herinnert mij eraan dat we niet onbeperkt kunnen nemen zonder iets terug te geven. Gelukkig wordt in Scandinavië het bos wel weer ingepland maar het duurt ruim 40 jaar voordat het bos hersteld is in zijn oude vorm. Een eeuwigheid. In veel andere landen in onze wereld gebeurt dit her-inplanten echter niet. Steeds minder bos achterlatend.

De boodschap van de boom

Het fotograferen van bomen is voor mij dan ook een manier om een boodschap over te brengen. Elke foto vertelt een verhaal, een verhaal van schoonheid, veerkracht en de kwetsbaarheid van onze natuurlijke wereld. Het is een uitnodiging om te kijken, echt te kijken, naar de bomen om ons heen en na te denken over de rol die ze spelen in ons dagelijks leven. Kortgeleden heb ik nog een lezing gegeven op een fotoclub over bomen als sfeermakers in de fotografie. Hopelijk zet het mensen aan het denken.

Dus laten we, wanneer we door de bossen dwalen, niet alleen genieten van de prachtige beelden voor onze lens, maar ook stilstaan bij het feit dat elke boom een levend wezen is, een partner op onze planeet. En laten we zuinig zijn op de bomen die we hebben. Omzagen is een kwestie van minuten, het laten groeien duurt eeuwen!

Groet Jan