De knuppel in de nestholte

Het is alweer een tijd geleden dat ik voor het eerst een camera oppakte. Ik begon met een Pentax met een 100-500mm lens. In de camera draaide ik een Fuji dia rolletje van 200 ASA. Beoogd onderwerp waar ik de camera op richtte: rietvogels. Vogels die ik kende van de rietkragen waar ik in mijn jeugd doorheen struinde met een groep vrienden. Die tochten boden een uitvlucht om onder de vleugels van meesters en ouders vandaan te komen.
De rietzanger is nog steeds een van mijn favoriete vogels om te fotograferen. Fotograaf: Mark Kras

Oude liefde herleeft

Met de pubertijd kwamen andere onderwerpen van interesse. De rietkragen liet ik jarenlang links liggen. Na de middelbare school en de PABO werd ik onderwijzer op een basisschool. Daar ontwaakte mijn oude liefde; de natuur. En nu niet meer om alledaagse sleur te ontvluchten, maar omdat de natuur in de Randstad onder druk staat en naar mijn mening alleen beschermd kan worden als ik de waarde en schoonheid van natuur zou delen met mijn leerlingen.

Mijn bovenbuurvrouw was een fanatiek vogelaar en fotografe. Zij leverde foto’s aan voor het tijdschrift van de plaatselijke vogelvereniging. Na wat gesprekken bij de voordeur wist ze me zo gek te krijgen om de opmaak van het boekje te gaan doen. Als tegenprestatie nam ze me mee op vele tochten op zoek naar bijzondere vogels.

Op deze tochten was naast natuurbescherming natuurlijk ook de ethiek van vogelfotografie een terugkerend onderwerp. Vogels verstoren ten behoeve van een foto was niet oké. Zo kwam ik eens thuis met een foto van een kluut die duidelijk over mijn hoofd was gevlogen. ”Waar was je?” bitste de buurvrouw. Na het toelichten van de locatie volgde de onvermijdelijke conclusie: verstoring van een broedende vogel dus!

Alarmerende kluut tracht de fotograaf te verjagen omdat ik zij/hij hem/haar ziet als een bedreiging voor haar nest of jongen. Fotograaf: Mark Kras

Ethiek van natuurfotografie

Terug naar het nu. Laatst zag ik verschillende filmpjes van zwarte spechten die jongen voerden in hun nestholte op Instagram en Twitter. Juichende likes en opmerkingen volgden. Toen ik begon met fotograferen was nestfotografie echt not done. Maar nu werd nergens een kritische noot geplaatst. Met mijn nieuwe rol als columnist op Natuurfotografie.nl in het achterhoofd dacht ik: “laat ik de knuppel maar eens in het hoenderhok… eeeh nestholte… gooien.

Mijn reactie, Mooi gezicht hoor, maar ben ik nu de enige die twijfelt bij dit soort nestopnamen?”.

Wat volgde waren verschillende reacties/argumenten. Laten we ze even nalopen.
1. de fotograaf in kwestie liet zien hoe hij de opnamen van grote afstand had weten te maken;
2. de opname laat de schoonheid van de zeldzame en kwetsbare soort zien en delen; bijvoorbeeld door columns schrijven, leidt tot bescherming;
3. de fotograaf deelt de locatie met niemand want dan staat er zó een rij; deze werd gevolgd met de opmerking “locatie wordt ook niet gedeeld met boswachters”;
4. de dieren zijn zeker niet verstoord door de afstand en ze kwamen in hoog tempo voeren;
5. natuurlijke waren er ook de jij-bakken: “Jullie boswachters verstoren ook dieren als jullie in afgesloten gebied een excursie houden”, of “Jullie boswachters filmen en fotograferen ook steeds meer.

Fotografen in ganzenpas op weg naar een overwinterende waterspreeuw in de AW duinen. Fotograaf: Mark Kras

De jij-bakken laat ik hier even voor wat ze zijn. Niet omdat het niet goed is om het erover te hebben maar ik heb het liever over een onderwerp waar we allemaal stil bij moeten staan: verantwoorde natuurfotografie.

Codes voor de natuurfotograaf

Naar aanleiding van de tweets en reacties ben ik eens op zoek gegaan naar spelregels voor natuurfotografen en vond er twee die ik hier wil delen.

De eerste komt van de Vlaamse vereniging “bond voor verantwoorde natuurfotografie”:

Bij het beoefenen van natuurfotografie mag noch het leven, noch de levenswijze van de fauna, flora en fungi in het gedrang worden gebracht. Het behoud en het welzijn van het gefotografeerde wezen en zijn omgeving primeren steeds op het te maken beeld.’ bron: Bond Verantwoorde Natuurfotografie.

Dat lijkt me een mooie richtlijn. Dus het was goed dat de filmer van de zwarte spechten liet zien hoe hij de opname had gemaakt. De afstand was zo groot dat de oudervogels zich niet een tijdlang onrustig vanwege de vreemde aanwezigheid in de omgeving hadden verstopt.

Fotografen worden gescheiden door een brede sloot en kunnen op rij genieten van een ralreiger in Midden-Delfland. Fotograaf: Mark Kras

Delen doet waarderen, waarderen doet beschermen

Opnamen leiden tot meer besef van de schoonheid en waarde van natuur. Dat onderschrijf ik. Wel is er een kanttekening. Miljoenen bestanden staan op harde schijven en zijn slechts van waarde voor de fotograaf. Andere opnamen zijn slechts matige bewijsplaatjes voor ooit waargenomen soorten. De opnamen komen zelfs niet verder dan een privé harde schijf en leiden dus alleen tot waardering voor natuur bij de desbetreffende fotograaf. Sommige daarvan zijn gemaakt op plaatsen waarbij toegang niet toegestaan is.

Houdt je opnamen dus niet voor jezelf. Delen van mooie opnamen op welk (digitaal) platforum is dus van belang om de foto echt waarde te geven om de waardering van de (Nederlandse) natuur te vergroten.

Maar als je iets bijzonders wilt doen door een mooie foto te maken en deze dan ook deelt: vraag toestemming aan de gebiedseigenaar. Ga niet zelf op zoek naar nesten zonder je iets van regels aan te trekken. Je gaat misschien zomaar door zeldzame vegetatie of leefgebieden waarvan je de waarde onvoldoende kent en loopt het risico op een boete en bezorgt natuurfotografen een slechte naam.

Na elf jaar afwezigheid teruggevonden in Nationaal Park De Hollandse Duinen; bokkenorchis. Fotograaf: Mark Kras

Locatie onbekend?

De locatie niet delen leidt tot onbegrip. Niet alleen bij collega fotografen die een buitenkansje niet graag aan hun neus voorbij laten gaan maar ook bij natuurbeschermers voor wie de soort uniek kan zijn voor het gebied en bij de verantwoordelijk beheerder die verschillende instrumenten heeft om een soort te beschermen. Het vraagt dus een goede afweging om een locatie niet te delen.

Op het moment dat ik dit schrijf vliegen er nachtzwaluwen boven een geschikte broedbiotoop in mijn werkveld, is er voor het eerst in decennia in Zuid-Holland de eerste aanzet tot een broedgeval van tapuiten bezig en is na ruim tien jaar afwezigheid een bokkenorchis gevonden. Alleen als mensen die locaties met de verantwoordelijke terreinbeheerder delen kunnen we dit soort zeldzaamheden beschermen en de bekendheid timen op een gunstig moment, of delen met kenners voor wie deze kennis waardevoller is dan alleen een plaatje.

De tapuit heeft het bijzonder lastig in Nederland en is erg plaatstrouw, een nieuwe broedplek is bijzonder belangrijk voor het voortbestaan van de soort. Fotograaf: Mark Kras

Verstoring?

Naar verstoringsgevoeligheid is nog maar weinig onderzoek gedaan. Er is een mooi rapport van de Vogelbescherming maar dat beperkt zich tot – logisch – vogels. In zijn algemeenheid is het zo dat voorspelbaar gedrag voor dieren weinig verstoring geeft. Een MTB-parcours is weinig verstorend omdat de fietsers steeds dezelfde route rijden. Reeën liggen soms op enkele meters van de route. Een loslopende hond of struinende bezoekers (fotografen?) die van het pad dwalen kiezen onvoorspelbare routes waardoor er stress kan ontstaan bij dieren. Uiteindelijk gaan ze, soms zonder dat de veroorzaker het merkt, ervandoor. Je kan dus verstoren zonder dat je het merkt maar als je gedrag niet lijkt op wat ‘normaal’ is, is de kans op verstoring ineens wel veel groter. (Tip: lees ook de laatste uitgave van het blad Natuurfotografie Magazine hierover inclusief link naar de gedragscode van Vroege Vogels).

Dit reekalf vond ik toen ik zwerfvuil uit de duindoorns haalde en ligt vlak bij het pad. Fotograaf: Mark Kras

Tot slot

De regels die Staatsbosbeheer en andere terreinbeheerders in hun gebieden hanteren zijn er om de natuur te beschermen en de vele bezoekers in goede banen te leiden. Het aardige hieraan is dat deze regels er voor alle bezoekers zijn. We hebben ze zo helder, duidelijk en generiek mogelijk opgesteld. Afwijken van de regels is niet per definitie uitgesloten, soms kan iets voor een individu of kleine groep wel wat in zijn algemeenheid niet kan. Denk aan een filmopname of een gelegenheid voor het maken van mooie foto’s. Wil je graag iets vastleggen wat niet binnen de regels past neem dan gewoon contact op met de beheerder en wie weet wat voor mooie samenwerking er kan worden gestart. En als je onverhoopt niet tot afspraken komt weet je in ieder geval de beweegredenen van de beheerder en wellicht dat het een volgende keer wel kan. Met goede afspraken en onderling vertrouwen kunnen we veel bereiken.

Wij boswachters handhaven de regels maar zijn net zo dol op mooie foto’s als jij!

Geef een reactie

4 reacties

  1. Misschien moet ik voorbeelden geven: ik ben vaak in de natuur altijd binnen de paden en waar dat mag. Onlangs fotografeerde ik weidevogels en niet ver van mij vandaan schoot een jager een aantal ganzen uit de lucht. Ook was ik op de Veluwe heel rustig een ree aan het observeren tijdens een wandeling (vanaf een pad) en plots een harde knal van een jachtgeweer verder in het gebied. U begrijpt dat alle rust was verstoord in beide situaties. Niet door mij als fotograaf maar door de jagers.

    1. Beste Anneke, Dank voor je reactie en verduidelijking. Ik kan me goed voorstellen dat het frustrerend is als je zorgvuldig als fotograaf rekening houdt het onderwerp van je foto niet te verstoren en plots vanuit andere hoek een jager zo verstorend handelt. Ik herken de situatie ook met loslopende honden of ravottende kinderen. In mijn stuk probeer ik het vooral te hebben over wat je als fotograaf zelf kan doen om op een goede manier om te gaan met het dier, de plant of het landschap wat je fotografeert. En dat het daarbij verstandig is om dit in samenwerking met de verantwoordelijk beheerder/boswachter te doen. Ik wil vermijden dat we hier discussie gaan voeren over andere oorzaken van verstoring en vooral oproepen om je aan regels te houden en de samenwerking te zoeken als je iets bijzonders wil.
      met vr groet Boswachter Mark

  2. Laten we het eens hebben over jagers die dieren in hun natuurlijke habitat bejagen. Jagers gaan onder het mom van faunabeheer op pad (vaak ook in afgesloten gebieden) om dieren dood te schieten. Jagen is een misselijkmakende hobby en voor dieren zeer stressvol , pijnlijk en angstig. Ik zie ganzen die vergast worden en de hetze tegen vossen en wilde zwijnen die op een gruwelijke manier worden gedood. Wilde eenden, hazen, fazanten, houtduiven, konijnen, vossen, ganzen, zwijnen, reeën en herten alleen in Nederland worden 2 miljoen wilde dieren doodgeschoten. Een zelfde hoeveelheid nog eens aangeschoten. Het (op)jagen van dieren zorgt voor veel stress. Niet alleen voor het ‘betrokken’ dier, maar ook voor de andere dieren in de omgeving.
    Stop de jacht want wilde dieren horen bij de natuur.

    1. Beste Anneke,
      Dank voor je reactie. Je opmerking heeft alleen geen betrekking op het onderwerp: de natuurfotografie en nadenken en omgaan met de risico’s van verstoring. Met vriendelijke groet Mark Kras

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

4 reacties

  1. Misschien moet ik voorbeelden geven: ik ben vaak in de natuur altijd binnen de paden en waar dat mag. Onlangs fotografeerde ik weidevogels en niet ver van mij vandaan schoot een jager een aantal ganzen uit de lucht. Ook was ik op de Veluwe heel rustig een ree aan het observeren tijdens een wandeling (vanaf een pad) en plots een harde knal van een jachtgeweer verder in het gebied. U begrijpt dat alle rust was verstoord in beide situaties. Niet door mij als fotograaf maar door de jagers.

    1. Beste Anneke, Dank voor je reactie en verduidelijking. Ik kan me goed voorstellen dat het frustrerend is als je zorgvuldig als fotograaf rekening houdt het onderwerp van je foto niet te verstoren en plots vanuit andere hoek een jager zo verstorend handelt. Ik herken de situatie ook met loslopende honden of ravottende kinderen. In mijn stuk probeer ik het vooral te hebben over wat je als fotograaf zelf kan doen om op een goede manier om te gaan met het dier, de plant of het landschap wat je fotografeert. En dat het daarbij verstandig is om dit in samenwerking met de verantwoordelijk beheerder/boswachter te doen. Ik wil vermijden dat we hier discussie gaan voeren over andere oorzaken van verstoring en vooral oproepen om je aan regels te houden en de samenwerking te zoeken als je iets bijzonders wil.
      met vr groet Boswachter Mark

  2. Laten we het eens hebben over jagers die dieren in hun natuurlijke habitat bejagen. Jagers gaan onder het mom van faunabeheer op pad (vaak ook in afgesloten gebieden) om dieren dood te schieten. Jagen is een misselijkmakende hobby en voor dieren zeer stressvol , pijnlijk en angstig. Ik zie ganzen die vergast worden en de hetze tegen vossen en wilde zwijnen die op een gruwelijke manier worden gedood. Wilde eenden, hazen, fazanten, houtduiven, konijnen, vossen, ganzen, zwijnen, reeën en herten alleen in Nederland worden 2 miljoen wilde dieren doodgeschoten. Een zelfde hoeveelheid nog eens aangeschoten. Het (op)jagen van dieren zorgt voor veel stress. Niet alleen voor het ‘betrokken’ dier, maar ook voor de andere dieren in de omgeving.
    Stop de jacht want wilde dieren horen bij de natuur.

    1. Beste Anneke,
      Dank voor je reactie. Je opmerking heeft alleen geen betrekking op het onderwerp: de natuurfotografie en nadenken en omgaan met de risico’s van verstoring. Met vriendelijke groet Mark Kras

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Foto van Mark Kras

Mark Kras

Mark Kras is boswachter voor Staatsbosbeheer in het Nationaal Park Hollandse Duinen. Mark gebruikt natuurfotografie om betrokkenheid tussen mens en natuur te vergroten.

Meer columns van deze auteur

Deze artikelen vind je vast ook interessant: